(The Life of Pi and death of ‘Amanat’. Who’s God: on Tuesday 22/01/2013. )

De film  Life of Pi  legt de lat meteen heel hoog. De hoofdpersoon Pi zal een schrijver een verhaal gaan vertellen dat het bestaan van God moet bewijzen. Of het de kijker overtuigt wordt, in overeenstemming met de opvatting van onze tijd, geheel en al aan hemzelf overgelaten. Als Pi zijn verhaal over wonderlijke redding na een ramp heeft gedaan, blijkt het zo ongeloofwaardig dat verzekeringsagenten hem sommeren een verhaal te vertellen dat ze wel kunnen geloven. En dat doet Pi. Maar aan de schrijver stelt Pi de vraag: welke van deze verhalen geloof jij?

En deze kiest voor het verhaal zoals Pi het in eerste instantie heeft verteld. Absurd; maar dat is het beste verhaal. Daarmee lijkt ook Gods bestaan te zijn bewezen. Even schoot de bekende zin door me heen die aan de christelijke schrijver Tertullianus (160-230) wordt toegeschreven: credo quia absurdum. Ik geloof omdat het absurd is.

Regisseur Ang Lee maakte in indrukwekkende film. Een die naadloos aansluit bij de religieuze tijd waarin wij leven. De hoofdpersoon uit India is diepgelovig. Hij leert God kennen allereerst door Krishna, vervolgens door Jezus en tenslotte ook in de Islam. Je ontkomt er niet aan te denken dat de filmmaker gebruik heeft gemaakt van de bestseller Eat, Pray, Love van Elizabeth Gilbert (2006). De inleiding van dat boek brengt ons immers in het religieuze India en in dat land komt Gilbert ook tot inkeer. Ook Gilbert vindt ‘bewijzen’ over Gods bestaan en ‘belijdt’ het geloof dat iedere godsdienst dezelfde God dient en ten diepste op hetzelfde neerkomt. Veel gegniffel merkte ik dan ook om me heen op toen duidelijk werd dat Pi zich door zijn vader niet liet genezen van zijn multi-religieusiteit.

‘Amanat’
Helaas kent de film the life of Pi een verschrikkelijk eind. Niet zozeer in de film zelf als wel door de gruwelijke recente gebeurtenis in datzelfde India dat de wereld shockeerde. Ik vond het schokkend te vernemen dat het juist de film the life of Pi was die ‘Amanat’ en haar vriend hadden gezien voordat ze in de bus terecht kwamen waarin zij beiden vreselijk werden toegetakeld. Zelfs zo dat ‘Amanat’ na brute verkrachting en mishandeling het leven liet. Ontdaan was ik vanwege de berichten over deze daad; nu voelde het ook als oneerlijk dat ik deze film ‘zomaar’ had gezien en vrolijk thuiskwam. Hooguit had ik mijn bijgedachten over het religieuze gehalte van de film.

Toch liet het mij niet los. Juist die verschrikkelijke gebeurtenis en die film. Zijn het nu twee totaal verschillende dingen: een film die op een vrijblijvende manier Gods bestaan als thema heeft én een wereld waarin mensen zich zo gedragen zoals beesten niet eens zouden doen (zoals de vriend van ‘Amanat’ zei)? En als dit helemaal los van elkaar staat dan moeten we toch kiezen? We moeten dan óf direct stoppen met nutteloze, werkelijkheid-verbloemende bezigheden over het bestaan van God óf God moet met zulke ontaarde toestanden te maken hebben. Een tussenweg is er niet. Dat kunnen we ‘Amanat’ en onszelf niet aandoen.

Wat is de oorzaak?
De correspondent van the Gardian in Zuid-Azië, Jason Burke, ziet in de gruwelijke mishandeling een clash tussen verschillende werelden (NRC, 5&6 januari jl.). De steeds meer kosmopolitischer wordende steden in India en haar rijkere bewoners staan mijlen veraf van de armoede van de omliggende wijken, dorpen en culturen. Als dit bij elkaar komt, zoals toen gebeurde in die bus, explodeert de boel. Ook anderen aspecten die dit leed veroorzaken worden genoemd. Culturele verschillen bijvoorbeeld. Een vrouw die ‘zomaar’ uitgaat met iemand (die niet eens haar man is) zou om problemen vragen omdat zij zich in ogen van bepaalde Indiërs te vrij zou gedragen. Ook gehoord wordt dat mannen, mede als gevolg van het feit dat er minder vrouwen zijn dan mannen, niet normaal kunnen omgaan met seksualiteit. En ook het lakse optreden van de overheid is een terugkerende klacht. Vrouwen zouden uit veiligheidsoverwegingen geen aangifte van mishandeling of verkrachting durven doen.

Oplossingen liggen dan ook in de richting van omgaan met en verbetering van de waargenomen problemen. Maar is dat alles? Wordt het dan echt beter?

Afgoderij
In het bijbelboek Rechters  komt een passage voor die doet denken aan de gruwelijkheden die ‘Amanat’ en haar vriend troffen. Hoofdstuk 19 vertelt van een vrouw die een nacht lang wordt misbruikt (19:25-28). Zij sterft vroeg in de ochtend. Wat is de oorzaak van haar dood? Uiteraard zijn de daders schuldig. Het volgende hoofdstuk vertelt dan ook dat zij worden gestraft. Toch is Rechters scherper over de oorzaak van deze ten hemel schreiende daad. Het verval in de maatschappij begint eerder. Vóór deze gruweldaad staat een verhaal over zelf verzonnen godsdienst onder Gods volk. Hoofdstuk 17 en 18 vertellen tot in detail hoe dat gaat. Al voelt iedere lezer wel aan dat deze godsdienst vast niet (helemaal) naar Gods wil is: wij hebben het gevoel dat dit nog wel te verteren is. Pas bij Rechters 19 en verdere draait onze maag zich om. Het profetische bijbelboek laat ons echter zien dat de ontaarding maar één bron kent: ‘in die tijd was er geen koning in Israël; iedereen deed wat goed was in eigen ogen’ (17:6 en 18:1, cf.21:25).

Gods volk dient Hem niet zoals Hij dat wil. De ontaarding begint bij de overtreding op het tweede gebod (Exodus 20:4); eigenwillige godsdienst. Dat dit gebod heel dicht tegen het eerste gebod aanligt bleek eerder al uit Gods woede over het stierkalf (Exodus 32) en blijkt uit heel de geschiedenis met zijn volk (o.a. 1 Koningen 18). Luther heeft, net als Augustinus, gezegd afgoderij de drijfveer van elke overtreding is.[1] Zodra God niet meer centraal staat, worden wij onszelf tot goden en zijn wij ons eigen uitgangspunt. En daar gaat het mis. In je eigen leven en in de maatschappij, in alle verhoudingen. Vrouwen zijn niet meer veilig, de economie houdt ons in de greep, sociale verbanden vallen uit elkaar en mensen keren zich tegen elkaar. Alle geboden worden overtreden als gevolg van zonde tegen de eerste twee.

Christus en die gekruisigd
De Bijbel legt de oorzaak van misstanden bij onze ontaarde relatie met God. Wij willen zelf God zijn: óf door Hem weg te duwen (1^ste gebod) óf door Hem voor ons karretje te spannen (2^de gebod). Dat laat op zich de andere, hierboven genoemde oorzaken in de vreselijke geschiedenis rondom ‘Amanat’ wel staan. Toch roept God in de gebeurtenissen in India na de film the life of Pi heel de wereld tot de orde. Tot zijn orde. Hij alleen! Liefde tot Hem en de naaste is de kern van de wet en de profeten (Matteüs 22:37). Wie God wil zijn, roept de gevolgen daarvan over zichzelf en anderen af. Dat heeft de vrouw uit Rechters ervaren, ‘Amanat’ ervoer het, en net zo goed maakten wij dat mee in ons ‘brave’ Nederland toen bleek dat de verdachte van de brute moord op Marianne Vaatstra geen asielzoeker van ver was, maar een autochtone Nederlander, een christen.

Maar vooral brengen the life of Pi en ‘Amanat’ ons bij Golgota. Onze wereld is zo verknipt dat we een vrijblijvende film kunnen maken over het bestaan van welke god dan ook maar terwijl er twee tellen later iets gebeurt dat zijn bestaan aan alle kanten lijkt te ontkennen. Maar God heeft het daar niet bij gelaten! Op Golgota werd Jezus ontkleed (Matteüs 27:28 en 35). Naakt en afgeranseld hing Hij voor het oog van zijn bespotters te lijden. Ook zijn volgelingen hielden het niet bij Hem uit (Matteüs 26:56).

Zo werd God in Zijn Zoon Jezus verkracht, mishandeld en door de wereld uitgespuugd. Iemand die niet om aan te zien is (Jesaja 53:3). Hij werd een vloek (Galaten 3:15). Wij moeten ons niet afvragen of God bestaat. God wil dat we weten Wie Hij is. Tertullianus spreekt niet over het bestaan van God maar vertelt over de manier waarop God zich bekend heeft gemaakt: in Jezus Christus. Tertullianus’ vertelt het ongehoorde, absurde nieuws dat God in Jezus sterfelijk is geworden en uit de dood is opgestaan.[2] Hij is het beste verhaal! Alleen zo is er hoop voor onze wereld. Alleen in Hem.

Gebed en hoop
Ons gebed is bij de familie en nabestaanden van ‘Amanat’. Heer, genees hun wonden en herinneringen, laat U vinden als een Rots, een vesting (Psalm 18:3)! Ons gebed is dat de overheid in India iets van koning Jezus (Matteüs 28:18, Openbaring 1:5) zal weerspiegelen in haar zorg voor alle burgers zodat dit land verder kan. We bidden dat de christenen in India kunnen laten zien dat de aanwijzingen die de Heer geeft aan mannen en vrouwen en heel de samenleving (o.a. Efeziërs 5:21-6:9) heilzaam zijn. Vooral is ons gebed dat iedereen het ‘dwaze’ evangelie van Christus en die gekruisigd (1 Korintiërs 1:17-31) aanvaardt en zijn hoop voor altijd op Hem stelt. Alleen Hij kan ook deze verknipte gebeurtenis eens en voor goed rechttrekken.

Nederlands Dagblad, 15 januari 2013 (verkorte versie).