In 2012 bracht onze landgenoot André Kuipers de ruimte dichterbij tijdens zijn verblijf in het ISS. Hoewel ‘astro-André’ geen gelovig mens (geworden) is, valt mij toch wat aan hem op. Zijn taal, zijn toon over onze aardbol is zo uitbundig. In zijn fotoboek André Kuipers Expeditie 30/31 geeft de astronaut een korte typering van alle schoonheid en zegt dan: ‘Onze aarde is onbeschrijflijk mooi en afwisselend…. Eigenlijk zou iedereen moeten zien hoe mooi onze planeet is.’ Natuurlijk weet ook hij van alle ellende en milieuverontreiniging. Blijkbaar vergeet je dat (even) als je het grotere geheel in alle diversiteit en in samenhang met andere hemellichamen kunt bewonderen.

De pracht spat van elke bladzijde van Kuipers’ boek af. Aan het eind ben je niet alleen stinkend jaloers dat jij niet meekon maar ook onder de indruk. Waar komt dat nou door? Waarom kan ik niet gewoon bedenken dat voor mij de lol er wel af is als ik mijn deur opendoe en de poep weer op de stoep zie? Waarom zijn mensen over heel de wereld zo betrokken bij ruimtereizen? Hoezo laat de aanblik van de aarde geen astronaut onberoerd en gaan we haast als vanzelf zingen, jubelen als we het geheel van onze planeet zien?

Zestien keer per dag komt de zon op
‘Waar was jij toen ik de aarde grondvestte…terwijl de morgensterren samen jubelden en Gods zonen het uitschreeuwden van vreugde’ vraagt God (Job 38:4a&7)? Vanaf regel een zingt de Bijbel een loflied als ons verteld wordt over onze wordingsgeschiedenis, Genesis. ‘God zag dat het goed was’ is het weerkerende refrein na iedere scheppingsdag. Van meet af aan wordt duidelijk dat niets het loflied van de schepping op haar Schepper kan tegenhouden. Door dit te zeggen wil ik geen religieus sausje over het enthousiasme van een astronaut gieten. Wat me opvalt is de overeenkomst tussen ons haast intuïtieve enthousiasme over de planeet en het Bijbels getuigenis over haar ontstaan.

Verwijt mij trouwens ook niet te snel dat ik de link leg tussen Kuipers taal en die van de Bijbel. In het boek van de astronaut lees ik bijvoorbeeld dit: ‘de zon komt elke dag zestien keer op en gaat zestien keer onder’ (01/06/2012). Strikt genomen is dat nogal een rare zin. Hebben we het nu over een dag of over zestien dagen? Zulke ‘rare’ zinnen staan er ook in Genesis. Pas op de vierde dag worden de hemellichamen geschapen. Pardon: over wat voor ’n dagen ging het dan eigenlijk!? Maar net zoals iedereen Kuipers’ bedoeling volgt, begrijpt iedere gelovige wat Genesis zegt. Het licht dat God maakt op dag één gaat vooraf aan ons licht op dag vier zoals Gods eeuwige bestaan onze (levens)dagen eindeloos omgeeft.

Hoe machtig is uw naam op aarde
Gelovigen zeggen wel eens dat God steeds verder weg raakt in Nederland. Zonder daarvan af te willen doen, is het volgens mij belangrijker om erop te blijven vertrouwen dat God zich als Schepper essentieel aan ons bestaan verbonden heeft. Hij wilde de schepping! Ook in het allerkleinste ging het dit jaar over God. Denk aan de deeltjesversneller CERN, Zwitserland. Dit mega-apparaat moest het bestaan van zogenaamde Higgsdeeltjes, ook wel Godsdeeltjes genoemd, aantonen. Er is wel gedacht dat deze delen Godsdelen heten omdat ze zo elementair zijn. Er bestond bij sommigen dan ook angst dat er zich opnieuw een Big Bang zou voordoen tijdens het onderzoek. In werkelijkheid was het woord bedoeld als vloek. De deeltjes zijn zo … (vloek) moeilijk te vinden. Maar waarom laster je je eigen onvermogen niet en roep je God aan bij dit elementair onderzoek? Vanwaar de angst dat ons bestaan in gevaar zou zijn? Ook in dat allerkleinste is God niet ver weg, klopt Hij als het ware aan de deur van ons leven.

Volgens mij heeft prof. Robbert Dijkgraaf een en ander mooi verwoord tijdens de eerste uitzending van DWDD University op 17 mei van dit jaar. Hij bracht de 13,7 miljard jaar die het heelal volgens velen oud is in een uur in beeld. Aan de ene kant zei Dijkgraaf dat we als mensen eigenlijk niks voorstellen. Maar aan de andere kant: wij kunnen dit toch maar mooi ontdekken, onderzoeken en presenteren. Die verwondering over ons bijna God-zijn én het besef van ons nietig-zijn: het is Psalm 8 in de taal van vandaag. HEER: wat is uw naam heerlijk op heel de aarde, in heel het universum en in ons onderzoek daarvan!

Naar U toe geschapen
Wat moeten we met het toenemende ongeloof als ook met zoveel duidelijke aanwijzingen dat God zich niet laat wegduwen uit onze samenleving? Laten we allereerst beseffen dat het van alle tijden is dat God kenbaar is en toch niet vereerd wordt als Schepper (Rom.1:19-21). Hoe gaan christenen van alle tijden en plaatsen om met die spanning? De kerkvader Augustinus heeft eens verwonderd uitgeroepen: ‘U bent innerlijker dan mijn diepste innerlijk en hoger dan mijn hoogste hoogte’. Dit is een schitterende belijdenis nu we in 2012 in allergrootste (heelal) als ook in het superkleine (CERN) met Gods bestaan in aanraking komen. Maar deze uitspraak over God was voor Augustinus geen eindpunt. Een gesprek over en het aandragen van argumenten inzake het bestaan van God is daarom erg belangrijk, ook in onze tijd. Tegelijk gaat het God om iets anders. Augustinus leerde deze intieme én hoogverheven Heer (Psalm 139) pas kennen door de ‘zwakke’ middelaar, het mensgeworden Woord Jezus Christus. Lange tijd was het te gek voor woorden voor Augustinus dat God zo nederig zou zijn. Dat paste niet in zijn (filosofische) referentiekader. Veel bijzondere ervaringen, gesprek met andere mensen en vooral het gebed en het lezen van de Bijbel brachten hem uiteindelijk tot de erkenning dat God hem zocht en gevonden had in Christus.

‘Naar U toe, Heer, zijn wij geschapen – onrustig is ons hart totdat het rust vindt in U’ – zo begint Augustinus dan ook in zijn Belijdenissen. God heeft ons met een richting gemaakt. Die richting is niet onze planeet of ons huisje-boompje-beestje als zodanig. Dat is God zelf (Joh.17:3)! Dat wij ons vergapen aan het grootste en kleinste van ons bestaan bevestigt onze oorsprong en gerichtheid. Augustinus leert ons dat de grootste barrière om toe te geven aan die gerichtheid in onszelf ligt. En dat getuigen nooit begint bij het tekort van een ander maar met diepe verwondering over Gods geduld met jou.

Ook de Verlosser klopt op de deur van ons hart
We kunnen Gods genade in Christus ook aanwijzen in 2012. Nog een keer terug naar André Kuipers. Hij is niet alleen lyrisch over onze planeet. Juist vanuit de ruimte is zo goed te zien hoe kwetsbaar de planeet is en hoe ingrijpend luchtvervuiling is. Daar moet wat aan gedaan worden! Hoe ver staat deze zorg af van de verterende liefde die God voor de wereld heeft opgevat (Joh.3:16)? God die ons aan alle kanten overstijgt (Augustinus) heeft in Jezus Christus ons kwetsbare, aan het sterven prijsgegeven (Ps.103), leven gedeeld.

Het kruis – bij uitstek symbool van het christelijk geloof – laat het zien. Hij in wie alles is geschapen is het ook die alles met God heeft verzoend (Kol.1:15-20). Met Augustinus zeggen we dan dat we ons dat niet kunnen voorstellen. Goed: maar hoe geven wij vorm aan onze zorgen over het klimaat? De VN-klimaatconferenties, dit jaar in Doha, roepen  in toenemende mate cynische reacties op. Net zozeer roepen ‘klimaatprofeten’ dat a point of no return alsmaar dichterbij komt. Toenemende kennis, ontwikkelingen en mogelijkheden lijken hand in hand te gaan met crises die ons boven het hoofd dreigen te groeien. Klopt hierin de Verlosser ook niet aan de deur van ons hart? Midden op de dag kreeg Jezus diepe duisternis over zich heen (Mat.27:45). God agendeerde toen zelf de eerste klimaatconferentie. Golgota is Gods woede over de teloorgang van zijn mooie schepping. Maar vooral Gods diepe wil om haar op een dag definitief te verlossen, in stralende heerlijkheid (Openb.21:1).

Terwijl de schepping erom schreeuwt (Rom.8:22) bidt de kerk: ‘Amen. Kom, Heer Jezus’ (Openb.22:21).

ND, 29 december 2012 (iets verkort).