Het appel om stichtingsgemeente Stroom niet toe te laten tot het kerkverband van de GKv (ND, 31 aug.) leverde een pittig gesprek op over gereformeerde identiteit. Dat gesprek zou prachtig zijn geweest, ware het niet dat er een gespreksonderwerp consequent buiten beschouwing wordt gelaten. Dat betreft de vraag naar de gereformeerdheid van de kerken zelf. Als dat element op tafel komt, kan het gesprek goed beginnen; opbouwend voor alle ‘Schriftgetrouwe’ kerken in Nederland in de context van 2012.

Frame
Inhoudelijk ga ik in deze bijdrage niet in op de verschillende posities die de afgelopen weken zijn ingenomen. Opvallend is dat bij alle verschil in reacties een ding gelijk is: het gaat – een kleine uitzondering daargelaten – steeds over ‘zij’; de gemeentestichtingen. Blijkbaar kunnen zij bekritiseerd worden, mogen/moeten zij verdedigd worden en mogen er over hen (en hun verdedigers) allerlei positieve of negatieve dingen gezegd worden. Nu de discussiestof wat gedaald is, is goed te zien dat het appel als een frame heeft gewerkt; het heeft het gesprek qua richting én toon bepaald. Waar in de wereld bij een frame een felicitatie klinkt, betekent een frame voor de kerk alleen maar verlies. Want los van het feit of je überhaupt recht kunt doen aan andermans situatie door daar (van een afstand) over te spreken, zie ik deze gevolgen van het gesprek zoals dat tot nu toe is gevoerd.

Allereerst is de Classis er de dupe van. Van alle kanten is zij – bedoeld of onbedoeld – onder druk gezet. Laat de Classis toch, in vredesnaam, gewoon haar werk doen! Verder is het woord ‘gereformeerd’ een touwtrek-grootheid geworden. De suggestie die daarvan uitgaat is deze: wie het hardst kan trekken, wint. Hoeveel heeft dat nog met gereformeerd of kerk-zijn te maken? Maar het grootste gevolg van het frame is dat er een belangrijke vraag niet in beeld komt: wie zijn ‘wij’, kerken? Kort door de bocht gezegd, kun je stellen dat het in de discussie gaat om ‘wij’, kerken, tegen ‘zij’, gemeentestichtingen. Wij blijven – al worden er in de discussie wel posities ingenomen – redelijk comfortabel buiten schot. En juist daar wringt het ontzettend.

Realiteit
Het gesprek begint pas goed als de onderzoekers uit Kampen (ND, 4 sept.) hun onderzoeksveld verleggen van de leden van de gemeentestichtingen naar die van de kerken. Zaken die door de appelanten als ‘ontbindend’ voor het kerkverband worden gezien, bestaan in de kerkelijke praktijk al. Voor zovele kerkenraden zijn dit punten die worsteling opleveren (niet in het minst voor kerkenraadsleden zelf). En in het denken van velen is het (allang) gepasseerd station. Dan gaat het over vrouw en ambt, verschillende omgang met dooppraktijk en ondertekeningsformulier – om maar eens iets te noemen.

Tel daarbij op de moeite die er is om ambtsdragers te vinden en de klacht van kerkenraden dat de gemeente zich zo weinig bewust is van haar gereformeerde identiteit. Je kunt dat ontbinding noemen of ontspanning; onderliggend punt is dat ‘Schriftgetrouwe’ kerken (bijna) allemaal zoeken naar wat het betekent om in deze tijd kerk te zijn, zonder daarmee gelijk de traditie over boord te gooien. Kort gezegd: wij zijn net zo ongereformeerd of, zo je wilt, ‘klassiek gereformeerd’ als de leden van de stichtingsgemeente. Ik geef ’m voor een betere maar mijn kerkintuïtie zegt me dat we nu of heel binnenkort echt wel over het kantelpunt heen zijn dat we gereformeerdzijn kunnen definiëren als trouw (leven naar) Schrift en belijdenis waarbij het ondertekeningsformulier een belangrijke rol speelt.

Dienstbaar
De Cruijffiaanse wijsheid “elk nadeel heb z’n voordeel” gaat ook in dit geval op. Dat we scherp op elkaar ingaan – een bepaald teken van verbondenheid – levert niet alleen op dat zo’n beetje alle elementen voor het gesprek op tafel liggen. Misschien is het enige punt waar we goed op moeten letten – al zie ik het nog niet zo hard – dat we de richting ingaan waarin bijna alles tot (behorend bij de) kerk verklaard wordt. Duidelijk is dat zoveel kerken voor dezelfde vragen en dillema’s staan. Hier staat de kerk in de context van 2012. We moeten er doorheen.

18 september 2012. Zie ook Kerkstichting zorgt voor spannende vragen.

PS Een jaar na deze discussie ligt er een ‘officieel’ rapport op tafel bij de GKv waarin gepleit wordt voor ruimte voor vrouwen in alle ambten…; zie mijn artikel hierover in het ND van april 2013 (dat artikel gaat in tijd vooraf aan het genoemde rapport).