Laatst vertelde ik op mijn favoriete markt aan de groenteman dat het in de kerkdienst over relaties zou gaan. Hij reageerde onmiddellijk: ‘o, dán kom ik niet’. De grappig bedoelde reactie is typerend voor dit onderwerp. Relatie is echt een ding in onze ik-gerichte tijd. Bijna iedereen is op zoek naar een relatie. Tegelijk is de verwachting dat relaties alleen maar onbestendiger zullen worden dan ze nu al zijn.

Christelijke bezinning
Wat betekent deze setting voor christelijke bezinning op relaties? Afgeven op een ik-gerichte tijdgeest is weinig christelijk. Belangrijker nog is het om te beseffen dat christenen volop deel uitmaken van de cultuur. Ad de Bruijne schreef hierover laatst een scherpe column (ND, zaterdag 8 november). Daarin kwam de verhouding aan de orde tussen het bijbelse huwelijk en de razendsnelle ontwikkelingen op het gebied van het burgerlijk huwelijk. De bijdrage van De Bruijne is te lezen als een wake-up call voor christenen. Het is wezenlijk dat christenen een eigen huwelijksdefinitie geven en daarnaar leven.

Vrijheid én relatie
Hoe wezenlijk zo’n huwelijksdefinitie ook is; er gaat iets aan vooraf. Het is allereerst van belang om scherp te blijven kijken naar het levensgevoel van onze tijd. Dat gevoel blijkt het duidelijkst in de zogenaamde contractloze relaties. Die relatievorm brengt namelijk helder in beeld welke frictie er is tussen onze ik-gerichte tijd en het aangaan van een relatie. Raymond van den Boogaard schreef hierover laatst een inzichtgevend stuk (NRC Handelsblad, 3 november 2014). Hij vindt het maar niks dat imam Fawz J. voor de rechter staat omdat hij islamitische huwelijken sloot zonder dat de stellen eerst het ‘boterbriefje’ op het stadhuis hadden gehaald. Spottend noemt Van den Boogaard zijn column: Nu vechten we ineens voor het huwelijk. Van den Boogaard wijst erop dat veel mensen zich afkeren van het formele, juridische aspect van trouwen of een samenlevingscontract.

Contractloos een relatie aangaan (en daarin kinderen krijgen) is populair. Dat laat niet alleen zien hoe diepgaand het ‘klassieke huwelijk’ is veranderd en dat christenen een eigen huwelijksdefinitie nodig hebben. Contractloze relaties weerspiegelen vooral het levensgevoel van vandaag: de spanning tussen individuele vrijheid én het verlangen naar een relatie. Christenen kennen die spanning net zo goed. Het is daarom cruciaal voor de route naar een huwelijksdefinitie dat dit levensgevoel wordt benoemd als het όnze. Anders sla je een belangrijke stap over. Het wordt dan bij voorbaat erg lastig om te leven bij je eigen definitie. Want het is nog teveel een ‘definitie’; een formule die te weinig rekening houdt met de realiteit.

Geen versmalling
De realiteit van het levensgevoel van vandaag helpt de christelijke bezinning ook nog op een andere manier. Zeker is een eigen huwelijksdefinitie van belang. Maar daar kan het niet bij blijven. In toenemende mate krijgt de kerk bijvoorbeeld te maken met bijvoorbeeld singles en homo’s. In dit artikel ontbreekt de ruimte om hier verder op in te gaan. Het is om twee redenen toch goed om hier kort bij stil te staan.

In de eerste plaats: onze tijd laat wezenlijke veranderingen zien op relatiegebied. Daarover is iedereen het eens. Er bestaat een zeker risico dat christenen zich, wellicht uit onzekerheid voor die veranderingen, vooral gaan richten op relatiepatronen waarmee zij vertrouwd zijn. Dan ligt de focus op het bijbelse huwelijk tussen man en vrouw. Christenen die die relatievorm niet hebben, dreigen daarmee buiten de boot te vallen.

Integraal
In de tweede plaats worden christenen door singles en homo’s onmiskenbaar voor de realiteit van hun cultuur en levensgevoel neergezet. Christenen kunnen écht niet om hun eigen tijd heen. Bij veranderingen in het búrgerlijke huwelijk kun je nog focussen op het bíjbelse huwelijk. Voor singles en homo’s ligt dat anders. Alleen al de onvoorstelbare hoeveelheid literatuur over homoseksualiteit maakt duidelijk dat je niet zomaar kunt spreken van ‘een bijbelse’ duiding. En inzake single-zijn merk je dat er nog wel eens sprake is van een taboe of van ongemak in de kerk.

Iedereen voelt dat relatiepatronen wezenlijk van karakter veranderen. Als dat zo is, zal de christelijke bezinning daarop nog wezenlijker moeten zijn. Het kan dan niet gaan over een (bekend) relatieaspect. Er is meer nodig dan een zoveelste boek over het huwelijk, een nieuwe denklijn over homoseksualiteit of een themaweekend over single-zijn. Een integrale, christelijke bezinning op de verhouding van het ‘ik’ tot relatie ligt op de kerkelijke tafel.

Een achtergrondartikel vind je hier.