Veel christelijke stellen kiezen ervoor om samen te wonen. Dat is een trend waar de kerk niet omheen kan. Het huwelijk zoals we dat lange tijd hebben gekend, raakt steeds meer uit de gratie. Het moet ons aansporen om ons opnieuw te bezinnen op relatievorming en huwelijk.

Een interessant startpunt zijn de jaarcijfers 2010 van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Het CBS ziet twee trends als het gaat om relatievorming. Aan de ene kant is trouwen onverminderd populair. Van de twintigers geeft 90 procent aan te willen gaan samenwonen en de meesten van hen willen uiteindelijk ook trouwen. Aan de andere kant verwacht het CBS dat huwelijken alleen maar minder bestendig zullen worden dan ze nu al zijn. De reden is dat mensen een partner zoeken voor permanent geluk en als dat geluk ontbreekt, is scheiding een kleine stap.

Als geluk ontbreekt is de stap om te scheiden zo gemaakt

Achterhaald instituut
Ik vind zulke cijfers en de duiding ervan altijd bijzonder. Wat mooi dat mensen een partner willen en willen trouwen. Ik zie dat als een bewijs van Gods trouw. Nederland kan God wel de rug toekeren en onze samenleving kan wel doordrenkt zijn van ik-gerichtheid, maar God laat niet los. De Bijbel vertelt dat de Schepper mensen heeft gemaakt als relationele wezens en dat de blijvende, intieme relatie tussen twee mensen Gods bedoeling is, formeel en juridisch.

Tegelijk hebben mensen blijkbaar meer nodig dan (eigen) geluk om het met elkaar vol te houden. Daarom is niet alleen de huwelijksrelatie Gods uitvinding; dat het goed blijft gaan in je huwelijk is evengoed Gods genade. Efeziërs 5 zegt dat hét recept voor een geslaagd huwelijk het volgen van Jezus is.

Aan de ene kant willen velen dus trouwen; aan de andere kant wordt het burgerlijk huwelijk aangevoeld als een achterhaald instituut. Je ziet dat terug in de formele, juridische kant van trouwen. Wie vandaag voor de wet trouwt, belooft niet voor het leven samen te blijven. Je belooft ook niet daadwerkelijk bij elkaar te wonen. Trouwen voor de wet is, nog veel meer dan eerder het geval was, een puur juridische aangelegenheid. Er wordt over gepraat zoals ook over de kerk als instituut wordt gepraat. In hoge mate bepaalt dit de sfeer rondom een huwelijk.

‘Rela’
Een wezenlijke ontwikkeling rond relatievorming en huwelijk heeft te maken met het levensgevoel van vandaag. Dat gevoel bepaalt de manier waarop we wel of geen relatie aangaan en hoe die relatie eruitziet.
Een relatie aangaan of hebben is ingrijpend en ingewikkeld. Jeannine Julen beschreef pas in Trouw (24 januari) hoe moeilijk twintigers doen wanneer het om relaties gaat. Het woord ‘relatie’ mag niet genoemd worden. Het heet ‘iets’ of je bent aan het ‘dingessen’. Daarmee wordt dan bedoeld dat je zoent, vrijt, uitgaat, je hart lucht en je vrienden aan elkaar voorstelt. Maar relatie mag het niet heten.

Het meest interessante aan het artikel is dat Julen zich ergert aan de instelling van haar leeftijdsgenoten tótdat ze zelf iemand ontmoet op wie ze verliefd wordt. Dan begint haar eigen onzekerheid. En die ziet er precies zo uit als bij die leeftijdsgenoten op wie ze eerst zo’n kritiek had. Op den duur komt Julen zo ver dat ze spreekt van een ‘rela’. Het woord ‘relatie’ is er dan toch half uit. Dat is een hele stap.

Zoenen, uitgaan en vrijen; het mag géén relatie heten. ‘Rela’ is al een hele stap

Kind van je tijd
Christenen doen er goed aan om deze ontwikkelingen mee te nemen in hun bezinning op relatievorming en huwelijk. Hoe? Volgens mij is het goed om te beginnen met dankbaarheid. Zo’n start past niet alleen bij een christelijke houding, maar sluit in dit geval ook aan bij de realiteit. Wat is het mooi dat kerken en christenen met dit thema bezig zijn. Tegelijkertijd is er volgens mij nog wel winst te boeken. Essentieel daarbij is dat we gaan erkennen dat het heersende cultuurgevoel (deels) ook ons eigen gevoel is. We kunnen niet doen alsof het algemene levensgevoel in de samenleving ons niet raakt.

We beseffen te weinig hoezeer christenen kinderen van deze tijd zijn. Erkenning betekent in dit geval: behandel dat wat in de maatschappij gebeurt ook als iets van jezelf.

Mopperen
Er wordt door christenen bijvoorbeeld nogal eens gemopperd op onze cultuur, op de teloorgang van het huwelijk. En kerken wijzen contractloos samenwonen nogal eens af op formele, juridische gronden. Op zich zijn die reacties te begrijpen, zeker in het licht van de manier waarop de Bijbel spreekt over de unieke levenseenheid tussen man en vrouw. Toch denk ik dat het belangrijk is dat we ophouden zo te spreken en te denken.

Om te beginnen geven de huwelijksproblemen en echtscheidingscijfers binnen de kerk weinig reden om te mopperen op onze cultuur; alsof wij beter zijn. Daarnaast kennen we het levensgevoel van onze tijd zelf maar al te goed. Dat komt vaak het duidelijkst naar boven wanneer het niet goed gaat in het huwelijk. Dan vragen we ons soms af: het is Gods bedoeling toch niet dat ik ongelukkig blijf? En dat is precies de vraag die niet-gelovigen ook stellen. Een vraag vanuit hetzelfde spanningsveld tussen binding en geluk waar onze cultuur mee worstelt.

Christenen herkennen het levensgevoel van vandaag maar al te goed. ‘God wil toch niet dat ik ongelukkig ben…?’

lucht en ruimte
Het valt me op dat het gewaardeerd wordt wanneer we niet mopperen op onze cultuur, maar die steeds weer benoemen als een uitgangspunt – ‘zo is onze tijd nu eenmaal en dat beïnvloedt ons’ – om vervolgens van daaruit te gaan luisteren naar de weg die de Heer ons wijst in zijn Woord. Dat zorgt niet alleen voor herkenning, maar geeft ook lucht en ruimte om het alternatief te zien en bespreekbaar te maken.

In onze gemeente is het jaarthema dit jaar ‘relaties’. Elke maand staan we in een van de erediensten stil bij een onderwerp dat raakt aan relaties. Bijvoorbeeld: Is het goed om een relatie aan te gaan met iemand die niet gelooft? Hoort geslachtsgemeenschap thuis binnen het huwelijk? Hoe beleven christenen seksualiteit en wat vinden christenen eigenlijk van soloseks? Elke keer komt expliciet de vraag aan de orde wat onze maatschappij hierin zegt of doet, en nooit als een veroordeling van die maatschappij. Van daaruit luisteren we naar de weg van de Heer.

Ik denk dat deze houding ons ook kan helpen bij het maken van een definitie van een Bijbels huwelijk. Omdat het burgerlijk huwelijk beperkt blijft tot een juridische aangelegenheid, is het belangrijk dat de kerk méér zegt. En dan niet alleen over de duur van een relatie (levenslang), want dan blijft je christelijke reactie beperkt tot het juridische. Nee, wanneer wij onszelf herkennen in bijvoorbeeld de relatieonzekerheid van onze cultuur, is het goed om ons ook op dat punt uit te spreken. Benoem de realiteit van huwelijkspijn en benoem de genezende kracht van het evangelie. Want wat is het mooi wanneer stellen leren om elkaars (karakter)fouten te kennen en elkaar daarin te helpen, te vergeven en te genezen. Daar gaat zo veel kracht vanuit! Daarin proef je op een heel intieme manier de aantrekkingskracht van het evangelie. Die kracht heeft onze maatschappij nodig om van haar relatieonzekerheid af te komen.

Benoem de realiteit van huwelijkspijn en de genezende kracht van het evangelie

Ridder
Net zo belangrijk is het dat we reëel over het huwelijk spreken. We moeten het denkbeeld dat een relatie de vervulling van je leven is telkens corrigeren. De ridder op het witte paard die elke vrouw zoekt, is Jezus. En de droomvrouw waar iedere man naar verlangt, is de bruid van de Heer.

Deze christelijke bezinning zal het tij van samenwonen niet ineens keren. Het helpt wel om de keuze die samenwonenden maken beter te begrijpen. Zo laat je deze stellen er niet alleen voor staan en maak je een aantrekkelijker alternatief bespreekbaar. Het is vervolgens vooral aan getrouwden om de aantrekkingskracht van dat alternatief te laten zien.

Nederlands Dagblad, zaterdag 14 maart 2015. Als tweede artikel in een serie over echtscheiding.

——
Dit artikel is een samenvatting van een artikel dat eerder in OnderWeg verscheen.
Preken en andere artikelen over relatie(vorming) vind je hier.