In NRC van dinsdag 15 november werden we weer eens even flink wakker geschud en bij de crisis van onze westerse democratieën gehaald. Maxim Februari hield het gelukkig bij een hartenkreet in de vorm van een open vraag: wat werkt wél als het gaat om het oplossen van grote gezamenlijke problemen?

Werkelijke paniek daarentegen, maakte zich van mij meester toen ik de bijdrage daarnaast las, van Joris Luyendijk. Volgens hem was Amerika lang „het baken, de morele leider van het democratische Westen en levend bewijs dat democratie het beste systeem is ter wereld. Die tijd is met Trumps verkiezing voorbij – hopelijk voorlopig. Voor nu is Berlijn het nieuwe New York.”

Luyendijk bezingt de degelijkheid en betrouwbaarheid van het systeem van onze oosterburen, onder andere gebaseerd op de gedegen omgang met het eigen (nazi-)verleden.

Iedereen die de film Er ist wieder da zag en de daarbij horende verhalen las, weet dat het net even wat anders ligt dan hoe Luyendijk het voorschotelt.

De ‘opgestane’ Hitler krijgt in die film alleen kritiek als hij een hondje doodschiet. Dat gaat natuurlijk te ver in een cultuur waarin – in Nederland dan – ook een Partij voor de Dieren bestaat. Voor de rest oogst hij met zijn op deze tijd toegepaste nazi-ideeën louter applaus en bewondering.

Juist dan realiseer je je hoe angstaanjagend Luyendijks opinieartikel is. Dat ene, dunne laagje bij onze oosterburen; dat is er nog over. Als ook dat vernis eraf gaat zijn we overgeleverd. Aan wie of wat – dat is dan de vraag.

NRC Handelsblad en NRC Next, weekendeditie 18/19 november 2016

PS Toen ik het artikel in de krant las, voelde dat niet goed. Ik laat het stuk staan; zo heb ik het opgeschreven en ingestuurd.