Spot om kruisdood is de opstandingsframe van Jezus

Philip Freriks mocht in de stille week van 2012 het mooiste nieuws vertellen dat er is. Tijdens de uitvoering van the Passion (EO/RKK) in Rotterdam gaf hij aan dat het verhaal met de dood van Jezus van Nazaret afgelopen leek te zijn. Jezus was verraden, overgeleverd en stierf een pijnlijke dood: een afgang aan het kruis. Maar, zo zei de oud-journaallezer, de Bijbel vertelt dat Jezus is opgestaan uit de dood! Freriks voegde daar gelijk aan toe: of je dat gelooft of niet laat ik aan jullie over. En zo moest ieder de ‘opstanding’ op de top van de Erasmusbrug voor zichzelf interpreteren

Vaak wordt er zo gedacht en gesproken: Jezus van Nazaret heeft inspirerend geleefd. Helaas – dat lot treft zoveel inspirators – is hij gedood, vermoord. Maar opstanding? Alsjeblieft zeg! Dat is aan jezelf of je dat gelooft of niet. Daar ligt een scheiding. Zeker na de Verlichting. Maar is dat wel zo? Als de scheiding zou liggen bij Jezus’ opstanding dan zou het toch amper meer over hem gaan (want wie gelooft dat nou)? Dat is echter niet het geval. Wie z’n ogen de kost geeft in het steeds meer seculiere Nederland van de 21^ste eeuw merkt op dat Jezus van Nazaret zich niet uit het veld laat slaan. Of hij nu geloofd wordt of niet: (nog) steeds is hij er. Ik wil nadenken over de vraag wat het betekent in 2012 in Jezus van Nazaret te geloven. Waar zien wij hem in onze cultuur en wat betekent dat?

Spotprent
Al vroeg in de (kerk)geschiedenis verschijnen er spotprenten over de gekruisigde Heer. Naadloos sluiten ze aan bij de spot die op hem neerdaalde toen Hij gekruisigd werd (Matteüs 27:39 vv). Zulke spotprenten miskennen de redder en kwetsen wie in hem gelooft. Toch geven ze ook te denken. Waarom richt je je op Jezus’ dood als je niks met Jezus hebt of als je beweert dat opstanding achterhaald of onmogelijk is? Heb je dan toch iets met Jezus? En geef je niet impliciet aan dat het bij Jezus om meer gaat dan de vraag of je wel of niet in zijn opstanding gelooft?

Deze vragen kwamen bij me op toen ik op Goede Vrijdag 2010 een spotprent aantrof in het NRC Handelsblad. De bekende strip Fokke en Sukke maakte de kruisdood van Jezus belachelijk. Waarom toch? Deze krant noemde zich lange tijd ‘slijpsteen voor de geest’ (tegenwoordig: durf te denken) en presenteert zichzelf nadrukkelijk als seculier. Nu zou je kunnen zeggen: er is een bepaalde (seculiere) behoefte aan en traditie van spot om geloofsovertuigingen. Blijkbaar wilde de krant die de ruimte geven. Maar hoe logisch is die gedachte als je een jaar later, nota bene weer op Goede Vrijdag, opnieuw opzichtig een spotprent van Jezus’ kruisiging laat afbeelden? En hoe vreemd wordt het als hetzelfde gebeurt in de stille week van 2012? Wat is er dan aan de hand?

Bevrijdingsdag
Laat ik een vergelijking maken om duidelijk te maken wat ik waarneem in deze herhaalde spot. Dit jaar hebben we veel commotie meegemaakt rondom dodenherdenking: het gedicht van 4 mei op de Dam en het plan om langs graven van Duitse soldaten te lopen. De commotie geeft aan, daarover was iedereen het wel eens, dat dit onderwerp (nog steeds) leeft. Het doet ons vandaag veel om terug te denken aan dat verleden. Dat verleden is niet dood; het lééft.

Nu terug naar de spot over Jezus’ dood. Als een seculiere krant op of rondom de Bevrijdingsdag van christenen, Goede Vrijdag, drie jaar achtereen hun Heer wegzet, trek ik dan ook maar deze conclusie: Jezus is geen verleden; hij lééft! Je kunt jezelf seculier noemen, je kunt christendom beschouwen als een voorbije periode van ons land. Maar Jezus laat zich niet uit het veld slaan. Het evangelie blijkt juist oersterk te zijn als het spreekt over de manier waarop Jezus zichzelf presenteert als enig alternatief voor alle andere levenswijzen, of het nu gaat om religieuze of culturele. De vraag naar Wie/wie of wat er werkelijk toe doet, blijft wezenlijk. En wat is Jezus dan scherp: heerlijk voor wie in hem gaat geloven, bloedirritant voor wie zich aan hem ergert of Hem aan de kant zet (Matteüs 11). Tussenruimte laat hij niet. De scheiding voltrekt zich niet in de vraag of je wel of niet in de opstanding gelooft, bepalend blijkt te zijn hoe je je verhoudt tot Jezus.

Verrezen dood ten spot
Wat betekent het voor ons om te leven in een omgeving die seculier is? Het is een vraag waar wij als gelovigen steeds meer voor komen te staan. Het valt mij op dat christenen zich soms vooral (willen) beroepen op of gedragen naar hun recht als Nederlanders – ook als ze bespot of gediscrimineerd worden in geloofszaken. Nederland is immers een rechtsstaat en je mag niet nodeloos kwetsen. Ik zeg niet dat zo’n houding verkeerd is. Maar nu we meer in de marge komen, is er mijns inziens veel voor te zeggen om op een heldere, getuigende manier te zeggen wat je waarneemt en gelooft en je daarnaar te gedragen. Zo vertelde een gemeentelid me eens dat hij als volgt reageerde op een vloek: ‘zo: jij kent God dus ook!’ Waarop hij en die man een heel gesprek kregen over geloof. In dit geval heb ervoor gekozen om in 2011 deze ingezonden brief aan de NRC toe te sturen:

En dit jaar schreef ik een brief aan de NRC waarin ik aangaf de derde keer spot rondom Goede Vrijdag te beschouwen als een verkapte bekeringspoging tot het seculiere ‘geloof’. Ook vroeg ik o.a. naar de betekenis van het woord ‘seculier’ als het gaat om spot om andermans geloofsovertuigingen. Er is niet een recept of methode om om te gaan met allerlei reacties op Jezus van Nazaret. Hoe doe(t) u/jij dat? Het belangrijkste is dat we reageren vanuit het vertrouwen in hem, de opgestane Heer. Niemand kan om hem heen! Dat vertrouwen bezingen we bij Pasen. Wij kwetsen niet terug omdat Jezus zo niet deed. Hij ging veel verder: Hij is verrezen is, dóód ten spot (GK 92). Laat iedere christen, op het niveau en op de plek waar z’n naaste zich bevindt, aansluiten bij wat de Heer bij die ander doet.

De Reformatie 10 augustus 2012

Zie Brief hoofdredactie NRC. Wil de krant bekeren tot seculier geloof?
Zie Into the wild; into heaven. Hinken op twee gedachten helpt niet.

—— —— ——– ——-
Zie Christus volgen in een seculier klimaat. Christenen kunnen ook de indruk geven dat Jezus (over)verleden tijd is.