Sommige mensen zien de bergrede van Jezus als een sociaal programma. Of een verhaal van ‘tips en trics’ voor het persoonlijk leven. Laten we eens de proef op de som nemen of dat werkt. ‘Geef aan ieder die iets van je vraagt en eis je bezit niet terug als iemand het van je afneemt’ (Lucas 6:30). O.k. Concreet: de SNS-bank valt om, wij moeten allemaal 3,7 miljard ophoesten. Maar: we hoeven dat geld echt niet terug! Mmm…. Sterker nog: ‘Neemt iemand je bovenkleed, weiger dan ook niet je onderkleed’ (6:29). Dus de minister van financiën belt de ex-directeur van SNS op en zegt: ‘gaat het zo, is wel genoeg die 3,7? Moeten we niet nog wat bijleggen, tot 4 mld ofzo’ (is mooi afgerond bedrag)?

Tja: de toon van de meeste Nederlanders is nét wat anders dan zo. Je voelt dat directe toepassing van deze woorden niet opbouwend werkt maar de ontwrichting van de maatschappij inhoudt. Maar wat betekent het dan wel? Moeten we het dan maar ‘geestelijk’ opvatten (wat dat ook moge betekenen)? Nee. Jezus zegt: wat noemen jullie mij Heer, maar doen niet wat ik zeg (6:46)? Het is dus eerst zaak goed te zien wat Jezus aan het doen is.

Omvorm-program
Het geheim van de bergrede is Jezus zelf. Hij zit zelf in zijn woorden verstopt. Zeker gaat de bergrede over alledaagse situaties. Maar eerst: je leven in Gods licht. Mooi te horen is dat in vers 35 en 36. Jezus wil dat we lenen (zonder terug te eisen) en barmhartig zijn omdat de Allerhoogste zo doet en IS. De bergrede is een omvorm-program. Wat wij uit onszelf niet zijn (goed als God) worden we langzamerhand toch, als zijn kinderen, door Jezus te volgen. Zo straal je Gods licht in deze wereld. Of het nou om geld, gaven, inzet of meeleven gaat.

Volgen en lijden
Het eerste dat opvalt aan de bergrede is dat Jezus zijn leerlingen voorbereidt op lijden. ‘Zegen wie jullie vervolgen, bid voor wie jullie slecht behandelen’ (6:28). Jezus zegt met zoveel woorden: als je Mij volgt dan kom je in die situatie terecht. Dan zul je lijden. Niet iets wat je overkomt (lot) maar wat hoort bij het volgen van Jezus. Zoals Jezus de weg van lijden is gegaan, zo zijn volgelingen (40). Is dit vreemd? Geldt dit niet voor christenen in het Midden-Oosten ofzo?

Verplaats je eens in het moment waarop de woorden werden uitgesproken. Jezus was een een ster! Mensen kwamen van alle kanten op Hem af als bijen op de honing (17-19). Niemand legde de discipelen een strobreed in de weg. En dan gaat Hij wat zeggen. Nu komt er een inspirerende tekst die de wereld verovert. Het kan want dit is dancing with the stars. Maar nee. ‘Als iemand je slaat. Als iemand van je eist. Als jij alleen liefhebt die jou liefheeft wat doe je dan? Heb je vijand (?) lief. Als iemand je vervloekt. Als iemand je haat.’ Dat soort dingen. Zegt Petrus tegen Johannes: waar heeft ‘Ie het over? Net zoals jij je dat kunt afvragen als alles je voor de wind gaat (al heeft ieder huisje z’n kruisje). Jezus heeft het over zichzelf. Hij gaat lijden. Jezus heeft het over jou. Jij gaat lijden. Tenminste: als je ‘spoort’. In het spoor van Jezus gaat. Hem volgt.

Blijf gericht op de ander
Waar zit dat in? Te denken is bijvoorbeeld aan de discussie onder christenen van vandaag. Nu we in Nederland telkens minder christelijk worden, komen ook allerlei dingen onder druk die lang ons voorrecht waren. Je kent de voorbeelden wel. Christenen zeggen nu: worden wij achtergesteld, gepest? Of: wat raken we kwijt? En daar discussiëren we dan over. Zeker zijn dit belangrijke dingen en laten we de Heer bidden of we hier in onze maatschappij goed mee kunnen omgaan. Het kan voor ingrijpende beslissingen stellen.

Maar het punt is dit: Jezus leert ons precies de andere kant op te kijken. Heb lief! Geef! Blijf je inzetten in deze maatschappij. Leen uit! Juist in een land dat de Heer telkens minder kent, gaat dit meer en meer op. Wat als de overheid over 10 jaar zegt: jullie mogen geen kinderen meer dopen (in verlengde van discussie inzake besnijdenis)? Dat zou heel ingrijpend zijn. Jezus zegt: heb lief. Ga niet haten. Zo reageren mensen die God  niet kennen. Oog om oog enzovoort. Juist nu heeft de wereld volgelingen nodig om te laten zien dat God niet alleen bestaat maar dat Hij zich om de wereld bekommert.

Zo gaat het ook met geld. Door bezuinigingen moeten we gaan beknibbelen. Jezus zegt: blijf geven. Blijf je hart open zetten. Natuurlijk gaat niet om – goed misschien om te zeggen – pak maar alles van me af (maakt niet uit). Nee: het gaat er juist om dat je het voelt. Het maakt zeker uit. Maar blijf de beweging gericht op de ander maken. Vers 40 maakt duidelijk dat dit alleen kan in Zijn kracht. We staan niet boven Hem. Jezus wil wel dat we worden als Hij. Hij laat je naar zichzelf kijken. Hij bleef zichzelf geven. Ook nog aan die spotters bij het kruis. Voor hen bad Hij. Zo spreekt Jezus concreet over liefde: dat is niet gebaseerd op onze voorkeur of keuze (32). Maak dat deze week eens concreet. Ga eens naar die collega die iedereen links laat liggen. Zoek dat gemeentelid eens op waar jij niet zoveel mee hebt. Dan ben je als Jezus zelf.

Een mysticus zei eens: als je in een land komt waar je nog nooit eerder kwam en daar iemand ziet en die minder liefhebt  dan je beste vriend dan weet je niet wat liefhebben is.

Leerling in onderscheid
Een heel ander punt is dat van de balk en de splinter (41 vv). Stel je voor dat dit de Twittercode voor Nederland was! Pas iets zeggen als je jezelf op orde hebt. Meneer Spekman (PvdA) en MP Rutte hoefde dan de bevolking geen lesje te leren in fatsoenlijkheid. Christenen vatten dit vaak zo op: je moet/mag niet oordelen. Dat zegt Jezus inderdaad (37). Maar hier gaat het om iets anders. Het niet oordelen is eerder iets dat past bij onze cultuur (terwijl we ondertussen niets anders doen dan dat!). Het gaat om de manier waarop. Alleen als je zelf zuiver bent, kun je een ander op Weg helpen.

Denk aan Jezus zelf. In Matteüs 23 haalt hij snoeihard uit naar de religieuze leiders van die tijd (‘witgepleisterde graven’). Na veel gesprek, wondertekenen is zelfs dit nog een moment waarop Jezus hen voor een keuze stelt. Kom uit je graf! Dat spreken heeft de Nederlandse samenleving soms ook heel hard nodig. De kerk heeft dat soms net zo hard nodig. Maar alleen vanuit een zuiver en gezuiverd hart! Dat betekent dat we juist in deze tijd de gemeente heel hard nodig hebben als een oefenplek voor echtheid. Als wij echt liefhebben kunnen we ook over gebrek daarover in de wereld spreken.

Verwachting
Schitterend is vers 35. Van Bruggen vertaalt het zo: ‘afzien van verwachting’. Dat is scherp! Zo leven dat het niet gaat om beloning, applaus, relevantie (de kerk is toch zo gek nog niet). Alleen om Jezus. Hij maakt het de moeite waard zo te leven. Hij is ons leven (Kol.3). Spoor! Volg Hem!