‘Geloven in een geïndividualiseerde samenleving, die in haar geheel van God los is, is een hele klus’. Dat stelt Wim Dekker in zijn bijdrage in het ND van 9 augustus, in reactie op de column van George Harinck (ND, 3 aug.). Dekker vindt Harincks toon over de positie van christenen in de samenleving van vandaag te optimistisch.

Volgens mij legt Dekker met de genoemde uitspraak de vinger op de zere plek. Hij signaleert niet alleen dat geloven een privézaak is geworden, maar ook dat christenen intern geseculariseerd zijn. Juist omdat het zo raak en herkenbaar is wat Dekker zegt, volg ik hem niet in de concrete oplossingsrichting die hij wijst.

Leven
Bij het lezen van Dekkers bijdrage dacht ik terug aan een recente themadienst over het vierde gebod. Laatst zaten we met een groep jonge christenen bij elkaar. We lazen Matteüs 11:28 – 12:14. Jezus nodigt ieder uit tot zijn rust, demonstreert de betekenis daarvan op sabbat met de discipelen in het korenveld, de genezing van iemand met een verschrompelde hand en in gesprekken daarover met de Farizeeën. Hoe heftig het is wat Jezus doet, merk je als de reactie van de Farizeeën een moordplan op zijn leven blijkt te zijn.

Het gesprek waarin we de themadienst over het vierde gebod voorbereidden, begon met allerlei veranderingen die je meemaakt ten aanzien van de zondag. De invulling van die dag, winkels in de buurt die open zijn en waar je wel of geen gebruik van maakt, welke kleding je droeg of draagt als je naar de kerk gaat. Vooral viel op hoe anders het gesprek werd toen het ging over de vraag voor wie of wat je eigenlijk leeft. Jezus roept immers iedereen op bij hem te komen en stelt zich op als rechthebbend eigenaar van mensen. Het gesprek werd intenser, persoonlijker en ook meer zoekend.

Zomaar ervaar je op je werk of thuis niet wat je zondag belijdt. Of je bent zo druk met van alles en nog wat, dat God de hele dag – ontdek je later – niet in beeld was. Je hebt een periode in je leven waarin God min of meer een groot vraagteken is. En net zo goed indrukwekkende getuigenissen van wat de Heer doet in je leven en jij voor hem en anderen.

Afkoopzondag
De keuze van Dekker om de zondag als dag apart te houden is op zich goed te verdedigen. Om zo aan de samenleving te laten zien dat de Heer bevrijder is van alle machten, ook die van de vierentwintiguurseconomie. Maar als blijkt dat wij allemaal – in de woorden van Matteüs 11 – moeite hebben om tot Christus (rust) te komen, dan kán de focus niet op de zondag als rustdag liggen.

Veel bedreigender in deze situatie is dat de zondag een afkoopdag wordt. Zoals de wereld door de week overbezet is, zich laat knechten door alle te halen doelen en op zondag herademt in het shoppen, precies zo doen dan de christenen. Ineens dringt op die dag weer tot je door: ‘o, ja: God bestaat…’. Dat staat lijnrecht tegenover de uitermate hartelijke en scherpe oproep van onze Heer in Matteüs 11 en 12. Niet voor niets waren de Farizeeën toen zo kwaad. Tot op de dag van vandaag proef je de verbijstering over Jezus’ gedrag op de rustdag, bijvoorbeeld in het boek A rabbi talks with Jesus van Jacob Neusner. Het ís ook bedreigend wat Jezus doet. Of je volgt hem met huid en haar óf je blijft uiteindelijk overgelaten aan je eigen (on)rust. Een tussenweg laat hij niet.

Eredienst
Het enige eerlijke antwoord op de vraag van Nederlanders waarom wij niet meedoen op zondag zou zijn: omdat wij het zo ontzettend moeilijk vinden om God te dienen. Dat antwoord kan. Dat is ook een mooie opstart voor een gesprek.

Toch lijkt het mij logischer om in het Nederland van nu niet meer te focussen op de zondag als rustdag. Eredienst lijkt mij het kernpunt. Glashelder blijkt uit de Bijbel dat de Heer zijn gemeente bijeen wil zien op zijn opstandingsdag. Winst is te halen in het besef wat er gebeurt als gelovigen samenkomen; wat Woordverkonding en sacramentsbediening is; geloofsbelijdenis, gebed, lofzang en offergave.

Eredienst in de volle betekenis: die van je leven. Elke zondag als de gemeente er is, wint Christus. Net zo bemoedigend is het als gelovigen niet weglopen voor hun onzekerheid en maandagavond existentiële levensvragen aan de orde stellen. Christus is er als er op zaterdag trouw een pleinproject wordt gehouden. Overbezette christenen die toch tijd vrijmaken om zich in te zetten en meeleven betonen aan (niet-)gemeenteleden; het gebeurt overvloedig. Al deze zaken tellen vandaag voor tien. Optimisme of pessimisme is wat mij betreft niet aan de orde. Christus volgen in de seculiere tijd die hij ons geeft; dat staat ons te doen.

ND, zaterdag 24 augustus 2013

Zie de handout van de hierbovengenoemde themadienst over het vierde gebod (o.a. inzake het rapport in onze kerken: ‘Heerlijke dag’).
Zie Vrijheid is niet te koop. Hagepreek 19 juli 2018 bij de herdenking van de Eerste Vrije Statenvergadering te Dordrecht.