Eep Talstra brengt tegenover schaamte over kerkelijke verdeeldheid het bijbelse element van vreugde in (ND, 25 okt.). Zowel in het bijbelboek Handelingen als in de kerkelijke praktijk van vandaag blijkt dat we allemaal ontvangers van dezelfde Geest zijn, aldus Talstra. Heb vooral oog voor wat Christus in zoveel kerken en gemeenschappen doet, zegt de emeritus hoogleraar.

Berouw
Juist als we uitgaan van het ene, gegeven Cadeau is het bijzonder op te merken wat de Geest doet. Aan de ene kant is te merken dat de ontspannen, verwonderde houding die Talstra beschrijft telkens meer in kerken en christelijke gemeenschappen aanwezig is. Dezelfde Geest brengt ook de roep om kerkelijke eenheid teweeg. De Nationale Synode is daar een (zoveelste) bewijs van. Hoort bij die beweging tot eenheid niet net zo goed het gevoel van schaamte en schuld? Talstra waarschuwt terecht dat dat de overhand niet moet krijgen. Maar Handelingen spreekt naast vreugde ook over de gave van berouw en bekering die de Geest van de verhoogde Jezus geeft als begin van nieuw leven (2:37, 16:30).

Schoon schip
Wat de kerk uniek maakt is dat zij bestaat uit vergéving van schuld. Handelingen is te lezen als één groot ‘ja’ van God. Dankzij de opstanding van Christus ziet God voorbij aan schuld van zijn eigen volk en aan de onwetendheid van ‘heidenen’ (17:30). Als de Geest van Jezus aan kerken van vandaag het gevoel van schaamte geeft over onderlinge verdeeldheid is dat als cadeau te aanvaarden. Daar past schuldbelijdenis bij zodat het voor God en de ander niet meer meespeelt. Hoe doe je dat als kerken? Om te beginnen is het dan ieder voor zich. De GKv kennen vanuit het verleden een sterke nadruk op het kerkvergaderend werk van Christus in eigen kerken. Daar zit iets heel krachtigs in. Maar ondanks ‘vrijgemaakt’ belijden dat Christus ook elders kerkvergaderend werkt, hebben die kerken veel andere kerkgenootschappen en christenen hierin ook erg tekort en zeer gedaan. Op verschillende manieren is er vanuit de GKv een begin gemaakt om dit te belijden. Juist nu we als diverse kerken samenkomen, is er de gelegenheid om helemaal schoon schip te maken. Laten kerken en gemeenschappen ieder voor zich bepalen of en wat er hierin nodig is met het oog op de toekomst.

Cultuur als cadeau
Of de Geest van Jezus ook tot kerkelijke, institutionele eenheid brengt lijkt minder vanzelfsprekend. Dat blijkt onder meer uit het gesprek van theologiestudenten in dezelfde krant als waarin Talstra zijn inbreng heeft. Dan gaat om vragen als de zin van de kerk als instituut. Niet iedereen heeft daar wat mee of ziet daar het nut van in. Maar denk ook aan de vele obstakels om gezamenlijk je geloof te belijden. Je komt immers allemaal uit diverse stromingen. Zonder aan deze dingen tekort te doen, is er een ander belangrijk aspect dat hierin meegewogen moet worden. Dat is onze tijd en cultuur. Als we die ook beschouwen als door de Geest gegeven cadeau aan alle ‘Geest-ontvangers’ dan is dat een sterke aanwijzing voor kerkelijke eenheid.

Mensen van vandaag willen, vaak, best geloven. Er is openheid, soms zelfs nieuwsgierigheid. Als het maar echt en doorleefd is. Je merkt dat bijvoorbeeld aan de interesse voor het spektakelstuk The Passion. Hoeveel sterker zou het getuigenis van de ‘opstanding’ van Jezus in dat stuk zijn als er één christelijke kerk was die daaromheen leeft en getuigt? Niemand kan dan nog bedenken over wélke Jezus dit nu precies gaat! Nog steeds moet ik denken aan een van de eerste gesprekken die ik als predikant had. De man zei: ‘zodra er één kerk is om naartoe te gaan, kom ik’. Met alle mitsen en maren bedacht ik dat hij vooral gelijk had.

Nieuw belijden tot eenheid
Naast blijvende investering in onderlinge gesprekken over ons verschillende verleden, daagt de Geest ons door de cultuur waarin we leven uit tot eenheid in belijden en kerkzijn. Veel zaken kunnen je uiteenhouden. Maar Christus gaat binden zodra we denken aan de opkomende, zelfbewuste islam. De Geest van Jezus maakt één ten opzichte van de geest van zelfbeschikkingsrecht in zaken van levensbegin of relatievragen. En het Westen is in de ban van omgaan met de dood en bijbehorende vragen naar de zin van het leven (denk aan de steeds terugkerende debatten over voltooid leven en euthanasie). Het kerkelijk belijden van hoop door de Opgestane is daarin breaking news dat onze cultuur moet horen. En in een tijd waarin echt álles om geld gaat zodat sommigen zelfs spreken van een religie, is het nodig dat de kerk zich uitspreekt over omgaan met tijdelijk bezit. In al deze zaken geeft de Heer ons nieuwe belijdenisgrond; een stevige basis voor veelkleurige, kerkelijke eenheid.

Hervormingsdag 2013, gepubliceerd in het ND (iets verkort).
Zie ook Een nieuw begin voor Christus’ kerk (ND, februari 2013).