Bij nogal wat mensen leeft de idee dat christelijk geloof een zaak van het verleden is. Kerst zou dat bevestigen, want dan vieren we Jezus’ geboorte die zo’n 2000 jaar geleden plaatsvond. Nieuw atheïsme vertolkt een levensvisie dat we nu toch eindelijk definitief afscheid moeten nemen van God. Maar wie goed Kerst viert ziet juist uit naar de toekomst; naar de komst van Jezus in majesteit. Dat levert gelijk wel een groot probleem op. Want Jezus’ komst betekent oordeel, een wereldcrisis die z’n weerga niet kent. Toch is die crisis juist afgelopen jaar op een onverwachte manier heel dichtbij gekomen.

Afweer
Allereerst is het zaak om te zien hoe wij ons indekken tegen een ongewenste oordeelsdag. Daarvoor hebben we diverse afweermechanismes ontwikkeld. Het eerste is onmacht en onwil. Het trad onlangs nog heel zichtbaar in werking. Twee jaar lang sprak de bekende journalist Joris Luyendijk met allerlei mensen in The City, het hart van het financiële centrum van Groot-Brittannië. Op de site van The Guardian waren die gesprekken te volgen.[1] Luyendijks conclusie loog er niet om. Omdat er in de financiële wereld niets wezenlijk veranderd is, komt er een crisis aan die ingrijpender is dan die van 2008.

Opvallend waren de reacties. Luyendijk kan wel gelijk hebben, zo was de teneur – niemand vindt hem een domme jongen – maar wat moet je ermee? Een nog grotere crisis is zo heftig dat je gevoel van onmacht het wint van de rinkelende alarmbellen. Sterker nog: Europa begint nu net weer een beetje licht te zien aan het einde van de tunnel van de huidige crisis. Dan wíl je niet van een komende crisis horen; je sluit je ervoor af.

Dit is een kenmerkende manier van omgaan met crises die ons in het vooruitzicht worden gesteld. Wat moeten we dan aan met een crisisdag die zo’n vuurgloed heeft dat alles wat ooit gedaan is in dat licht worden gezet (2 Petrus 3:10)? Zo’n oordeel is voor ons gevoel helemaal onmogelijk en onwenselijk.

Christelijke afweer
Er is nog een ander afweermechanisme waarmee we de crisis van Jezus’ komst op een afstand proberen te houden. Dat is nog beter want het is door christenen ontwikkeld. Grofweg zijn er twee varianten van te onderscheiden. De eerste is die van het oordeelgeloof. ‘In onze kerk wordt het oordeel nog gepreekt,’ hoor je soms wel zeggen. Met andere woorden: wij geloven tenminste nog in het oordeel, en dat zal ons erdoorheen slepen. Dat deze verkondiging niet zelden mensen verlamt, wordt voor het gemak maar even vergeten. Maar oordeelgeloof is niet de toetssteen die Christus straks zal hanteren. In het toegewijde leven ligt de toets (Matteus 7:21), niet in de verkondiging.

Andere christenen hebben het gewoon gehad met het oordeel. Dat zeggen ze misschien niet hardop, maar het blijkt uit hun manier van doen. Hun houding is: als ik Bijbel lees, vind ik er vooral steeds van alles en nog wat van. En wanneer God over oordeel begint – en dat is nogal eens – stuit me dat ontzettend tegen de borst. En, o wee, als iemand aan dat deel van mijn leven komt waarop staat ‘van míj’. Haast ongemerkt ben ik in alles de oordelaar geworden. Op die manier hoef het helemaal niet over het komende oordeel te gaan. Angst- of schuldgevoel ervaar ik als het oordeel soms tot me doordringt. Dat voelt vroom maar alsnog gaat het over…mij.

Edward Snowden
Zo proberen we de crisis van het komende oordeel zo ver mogelijk bij ons vandaan te houden. Bijzonder is om te zien hoe God de hedendaagse mens alsnog weet te bereiken; zijn methodes werken altijd. Ook vandaag. Want waar wij pogingen doen om de crisis op allerlei manieren van ons af te houden, worden we met de realiteit ervan op een heel onverwachte manier geconfronteerd. Ik zie er iets van terug in de onthullingen van WikiLeaks en veel meer nog in die van Edward Snowden. Wereldleiders en burgers merken dat álles wat verborgen was, onthuld wordt. Wat in de mobiel van Bondskanselier Merkel gefluisterd werd, wordt publiek van de daken geschreeuwd (Matteus 10:26 en 27). Dat wil niemand en het leidt tot grote woede. Ondertussen agendeert God zich hierin. Hij laat ons voelen dat zijn crisis realiteit is. Sterker nog: we zitten er middenin.

Snowden laat ons iets zien van wat er gebeurt op de dag van de Heer: álles komt aan het licht. Daarmee bracht Snowden als een profeet van de Heer zijn dag binnen in onze werkelijkheid. Of we dat nu leuk vinden of niet; dit staat ons allemaal te wachten.

God is terug in de cloud
Hoe uniek God hierin is, komen we op het spoor als we luisteren naar de Nederlandse filosoof Maxim Februari. Februari vergelijkt het idee dat er een alwetende God is met de cloud van vandaag. Zoals de mensen in de westerse cultuur vroeger wisten dat God alles van je weet (Psalm 139), zo doorgrondt vandaag de dag de cloud je leven. In onze gedigitaliseerde wereld, aldus Februari, is daarmee de alwetende God terug van weggeweest (NRC Handelsblad, 14 januari 2013).

Wat doet het vervolgens met ons nu blijkt dat de cloud gehackt is – dat erop is ingebroken door buitenstaanders die daardoor mogelijk dingen van ons weten waarvan we niet wilden dat ze aan het licht kwamen? Welk godsbeeld levert dat op? Ons hele leven ligt op straat; Iedereen kan ons nu be- en veroordelen! Onze cultuur had God en zijn naderende oordeel ver bij ons vandaan weten te houden, maar ineens komt het heel dichtbij. Slaat nu de paniek weer toe?

Jezus crisis-Heer
Nee. Nu begint juist het evangelie aan alle kanten te stralen! Want God is niet die alwetende oordeel-God waarvoor wij hem hielden of houden. Het evangelie vertelt dat Hij die inderdaad ons leven hele leven kent en doorgrondt ons ook in alles gelijk is geworden. Hij die straks komt om te oordelen, is geen ander is dan Hij die mens werd om ons te redden. Jezus werd op Golgota vernederd, in de steek gelaten door God en mensen. Hij werd voor iedereen een onbekende. Zo is Jezus in alle opzichten crisis-Heer. Snowden geeft ons de kans Jezus te zien als redder van welke oordeel dan ook maar. Omdat Jezus zo’n complete crisis-Heer is, kunnen we vol verwachting naar zijn komst uitzien.

Iets gewijzigd gepubliceerd in De Reformatie 27-12-2013