Je hoort zeggen dat God weer terug is in Nederland. Dat zijn comeback bijvoorbeeld te zien is in veel media-aandacht voor het christelijke geloof. Laatst werd in een seculiere krant serieus werk gemaakt van de bespreking van een aantal christelijke theologische boeken (NRC Handelsblad 20 december). Boven dat artikel werd God zo aangesproken: ‘U blijft u nog even? Gezellig’. Je mag weer geloven in God. Zelfs in Jezus. Die ommekeer hangt al langer in de lucht. Zo zei de alom gewaardeerde columnist J.L. Heldring bij zijn terugblik op vijftig jaar opinieschrijven dat God terug was van weggeweest (NRC Handelsblad 4 jannuari 2010).

Naïef
Christenen denken verschillend over de vraag of God daadwerkelijk terug is. Zou God zich überhaupt laten wegsturen? En is Gód terug of gaat het om onze gedachten over God? Eerlijk gezegd vind ik die discussie niet zo interessant. God en zijn wegen kunnen wij niet narekenen. Simpelweg kun je stellen dat er hernieuwde aandacht is voor geloven in God. Je kunt zeggen dat dat bijzonder is. Maar dan moet je even hard zeggen dat het naïef is om te denken dat christenen hier iets mee opschieten. Het wordt pas interessant als je ziet welke veranderingen er bij deze hernieuwde interesse voor God optreden.

Christelijke agressie
Allereerst is er te denken aan een versnelling in het proces van ontkerkelijking. Voor veel christenen is geloven meebewegen in een cultuur van gewoonten en (christelijke) tradities. Nu Nederland steeds merkbaarder niet-christelijk is, wordt dit type geloof onhoudbaar. Dat zag je laatst in de agressieve uitingen van christenen tegen winkel(ier)s omdat de zaak op zondag geopend was. Je kunt als mede-christenen wel afstand nemen van deze uitingen, maar veel spannender is de vraag wat er onder zulke acties schuilgaat. Onze cultuur is doordrenkt van christelijke normen en waarden die zelfs tot in het Burgelijke Wetboek zijn vastgelegd. Wat overdreven gezegd kun je stellen dat God in onze cultuur en in onze wetten (opgesloten) zat. Zoals het in Nederland geregeld was, zo bestond God; Hij is blijkbaar ‘de christelijke god’.

Ontkerkelijking
Nu onze cultuur verandert, is het voor niet-christenen een geweldige opluchting dat die God verdwijnt. Maar voor veel christenen is het bedreigend. Waar en hoe is God nu? Die christenen reageren hun onmacht en onzekerheid af op de ‘goddeloze’ winkel(ier)s. Als kerken er echter niet in slagen het geloof als een hartelijke zaak te verkondigen, dan is het Centraal Bureau voor de Statistiek niet nodig om in te zien dat de ontkerkelijking zich onder deze christenen versneld zal voortzetten. Zij hebben geen antwoord op een veranderde cultuur.

Supercool
Nu staat het voorbeeld van deze christelijke agressie ver bij veel christenen vandaan. Het is toch relevant omdat op een ander vlak hetzelfde gebeurt. Het blijkt namelijk dat zelfs (geloven in) Jezus weer sexy is. Maar om wélke Jezus gaat het? Nu de kerk weinig meer voorstelt, dogma’s als onwenselijk aanvoelen en ieder het geloof invult zoals hij het zelf ziet, wordt dat een heel spannende vraag.

In een seculiere krant werd Jezus zo getypeerd: ‘Supercool, na tweeduizend jaar’ (NRC Handelsblad 24 december.). Dat is het beeld dat bepaalde christenen blijkbaar van Jezus geven. Zij afficheren zich volgens dat artikel met Jezus als de ultieme rebel die alles net anders ziet. Jezus is de belichaming van de (maatschappelijke) tegenbeweging; de armen zijn rijk, de eersten zijn de laatsten, enzovoort. Op zich prima; je hoort hier steeds klanken uit het evangelie. En met veel christelijke getuigenissen die vooral over het eigen leven gaan, is op zichzelf niks mis; ze sluiten in ieder geval naadloos aan op onze op onszelf gerichte tijd.

Jezus’ identiteit
Het punt is dat hierin hetzelfde gebeurt als in de tijd dat het christendom de dominante factor was in onze cultuur. Toen was God voor velen ‘de christelijke god’. Vandaag gaat het op een andere manier precies zo. Jezus zit nu ingeklemd in onze maatschappelijke (tegen)orde en eigen levens; zo is hij blijkbaar. Opnieuw zit Jezus muurvast! En dit keer is het menens omdat het over zijn identiteit gaat. Is Jezus van ons? Of is dít nieuws supercool: dat in Jezus God zelf op het toneel verscheen en werd gekruisigd? Blijkbaar vinden christenen het onvoorstelbaar dat uitgerekend de kruisdood van Jezus het enige relevante nieuws is voor de wereld.

God is niet terug. Onze manieren om Jezus van ons af te houden zijn subtiel veranderd.

Nederlands Dagblad, zaterdag 4 januari 2014

Eerste artikel in een tweeluik. Het tweede is Jezus is selfie uit selfie geworden (11 april 2015).

Zie ook  ‘Bijbelse’ vrouwelijke ambtsdragers. Gedachten bij het deputatenrapport’ (2016) en Scheepje (z)onder Jezus’ hoede (Reformatorisch Dagblad 2018).