Een jaar na de aanslag op Charlie Hebdo zou de les zijn dat fanatici uitgelachen moeten blijven worden (NRC Handelsblad, redactioneel van donderdag 7 januari). Voor rede zijn extremisten immers niet vatbaar maar ‘het belachelijk maken van symbolen raakt hen wel, en hard’. In dit verband voegt een gedachte van NRC-ombudsman De Jong iets interessants toe. Direct na de aanslag op Charlie Hebdo wees hij niet alleen op de waarde van vrije meningsuiting, cartoons en het daarbij horende recht om te spotten (NRC Handelsblad, 17 januari 2015). De Jong had het ook over de keerzijde daarvan. Vrije meningsuiting, zo zei de ombudsman – columnist Moerland citerend – , lijkt een identiteit te worden: wie niet durft te kwetsen, hoort er toch wat minder bij. Deze gedachte helpt om niet – zij het op een andere manier – minstens even hard terug te slaan richting extremisten wanneer westerse waarden worden aangevallen. Want dan kan een niet-westerse vergeldingsmentaliteit van ‘oog om oog en tand om tand’ de kop opsteken. Onze cultuur werd eeuwenlang beïnvloed door het christendom dat een andere oplossingsrichting leert. Jezus zei: ‘Jullie hebben gehoord dat gezegd werd: “Een oog voor een oog en een tand voor een tand”. Maar ik zeg jullie je niet te verzetten tegen wie je kwaad doet, maar wie je op de rechterwang slaat, ook de linkerwang toe te keren’ (Matteüs 5:38 en 39). Nu kunnen deze woorden niet zomaar toegepast worden in een context van aanslagen. Maar op een andere manier even extremistisch handelen als diegenen die westerse vrijheden aanvallen, is een onaantrekkelijk perspectief. Voorzitter van de Europese Unie Juncker zei het treffend: ‘we moeten de hele wereld ter inspiratie dienen’ (NRC, 9 januari).

——
Zie Vrijheid van het Woord. Antwoord op (religieus gemotiveerde) terreur en kwetsend spreken.