Psalm 10 is een indringend lied. Mensen gaan ten onder en God is in geen velden of wegen te bekennen. Wat betekent dit lied voor vandaag, als het gaat om sociale gerechtigheid? We volgen vandaag het thema van Michazondag 2024. De dienst is voorbereid door jongeren van de gemeente – ze participeren op diverse manieren. Een voorbeeldliturgie staat onderaan de preektekst.

Gemeente van de Heer

1 Gods ogen en handen.
Heb jij oog voor de mensen om je heen? Bied jij een helpende hand als dat nodig is? Psalm 10 gaat over deze vragen. We staan er tijdens de Michazondag bij stil. Die zwerver bij jou om de hoek of die je wel eens in de stad ziet. Jouw collega die zich eenzaam voelt. Die vrouw die

werd misbruikt en niet snel iemand zal vertrouwen. Die groep buitenlanders die hier komt werken en met z’n tienen in een klein, slecht onderhouden huis bivakkeren.

Psalm 10 zegt dat God de ellende van mensen ziet en dat Hij altijd wil helpen (Psalm 10:14). Dat God hoort en beschermt (Psalm 10:17&18).

Oproep.
Als Psalm 10 zegt dat God zo is, is dat niet alleen bedoeld als een belijdenis. Het is ook een oproep om te kijken met Gods ogen. De handen van de Heer te zijn. Op een of andere manier heeft God een zwak voor mensen die onder druk staan of weinig rechten hebben. Zo maakt God zich in het Oude Testament bekend. Daar heet God ‘de God van weduwen en wezen’ en bekommert Hij zich om vreemdelingen die geen plek hebben. Hij is ‘de God van het (kleine, vaak machteloze) Israël’. In het Nieuwe Testament wordt helemaal onthuld waarom God doet. God wordt op Golgota namelijk zelf zo’n mens in Jezus; de minste van de minsten. Survival of the fittest komt niet in Gods woordenboek voor. Dat betekent niet, voor alle duidelijkheid, dat God zwak is. Het wil zeggen dat Gods kracht rijkt tot aan alle plekken en dat Hij ieder mens op het oog heeft.

2 Omgekeerde orde.
Psalm 10 belijdt dat God zo is. Maar dat gaat niet zonder slag of stoot. ‘Kijken door de ogen van Maker’ (thema) begint met het kijken door de ogen van wie er slecht aan toe is. Het lied begint met een priemende vraag:

Waarom bent U zo ver weg, Heer?
Waarom verbergt U zich in moeilijke tijden?
(Psalm 10:1).

Als je bekend met de Bijbel herken je deze vraag. Gelovigen worstelen soms met de verborgenheid van God (Psalm 43).[i] Je kunt het gevoel hebben dat de hemel op slot zit. Dat God de andere kant op kijkt. Herken je dat? Het is bijzonder dat deze klachten ook in de Bijbel staan. Het geloof is niet een gelikt verhaal over mensen die het voor elkaar hebben. Het is blijkbaar niet de bedoeling – en voor God ook niet nodig – dat je je anders voordoet dan hoe je bent, hoe je situatie is.

Mensen die niet in God geloven zeggen wel eens: ‘jullie hebben tenminste Iemand/Iets waar je altijd bij terecht kunt’. Bedoeld wordt dat geloven een soort rust en orde geeft. En dat is ook zo. Maar dat wil nog niet zeggen dat geloven in God altijd makkelijk is. Het kan knap lastig worden. Psalm 10 snapt er helemaal niks meer van. Je ziet de dichter (David) twijfelen. In de vorige Psalm (Psalm 9 en 10 horen bij elkaar) spreekt hij zijn vertrouwen uit in God (Psalm 9:2-11). Maar in Psalm 10 klinkt wanhoop. Waarom verbergt God zich? Waarom gaat het in de wereld niet zoals het zou moeten gaan?

Het is de kunst om de klacht van Psalm 10 te plaatsen in het geheel van het Psalmenboek. De Psalmen beginnen parmantig met de juiste orde. Als je op God vertrouwt dan lukt alles (zie Psalm 1).[ii] In Psalm 10 ziet de wereld er heel anders uit. Van slechte, onbetrouwbare mensen wordt gezegd:

Alles wat ze doen, gaat goed
(Psalm 10:5).

Zie je? Dit is de boel op de kop. Is dit nog Gods wereld? Er klopt niks van. Daar worstelt deze gelovige mee (cf. Psalm 73[iii]).

Gods wereld.
Het eerste dat vanuit Psalm 10 naar jou toekomt is dit: herken je de worsteling van David? Of is jouw grootste probleem dat je liever een andere leaseauto, een mooier huis of een net wat leukere partner had gehad, een betere baan, meer zakgeld, loonsverhoging – noem maar op? Of zeg je bij jezelf: ‘zo’n worsteling van die Psalmen… dat kost alleen maar energie (ik heb er ook geen tijd voor). Neem de dingen gewoon zoals ze zijn en doe verder je best.’

De Psalmen zijn bijzonder. Het zijn kunst(ige) portretten op de werkelijkheid. Psalm 10 zet je er bij stil dat Gods wereld niet die mooie tuin is van Genesis 2. Je kunt Psalm 10 ook niet negeren. Kijk om je heen (een van de sheets die de Michazondag heeft voor dit jaar laat zoveel ellende in cijfers zien).

Waar is God – vraagt Psalm 10 zich af? Inderdaad. Een terechte vraag. Met die vraag op de lippen is onze Heer Jezus trouwens ook gestorven. ‘Mijn God, mijn God; waarom hebt U me verlaten (Psalm 22)?’

Nieuwe schepping.
Psalm 10. Heftig. Bevrijdend. Gemeente, deze zondag is niet bedoeld om je de moed in de schoenen te laten zinken of je een schuldgevoel aan te praten. Wij – jij en ik – kunnen de wereld niet redden. Sterker nog: de Bijbel zegt dat deze diep geschonden wereld Gods geredde, bevrijde wereld is. God heeft de zaken definitief op de kop gezet op Golgota. Zijn liefde en recht wint omdat Jezus’ vraag waar God toch is beantwoord werd op Pasen. Een nieuwe dag. Een nieuwe schepping (Galaten 6:15). En wat is dan je plek op die wereld?

3 Balans in Jezus’ gemeente.
Daar staan we vandaag bij stil. En ik denk dat dat goed is. Ook voor onze gemeente. Wat ik wel eens denk – zeker op zondagen als vandaag maar ook als je naar de oudtestamentische profeten luistert: staat ons vizier wel op scherp? Ik bedoel dan het volgende. We besteden vaak veel tijd aan zaken van leer en liturgie. Bijvoorbeeld de vraag naar de positie van de vrouw in de kerk (vrouwelijke ambtsdrager) of inclusieve kerk (LHB). We voeren intensieve gesprekken over de zondag (een of twee diensten). We hebben het over ‘veranderingen’ en maken notities over de liturgie. Dat soort dingen. We hebben het er druk mee. Niet onbelangrijk. Maar Psalm 10 zegt dat het alle hens aan dek is. Dat het God uitmaakt hoe je leeft op zijn wereld (Psalm 11:5).

Is het bij ons in balans qua aandacht en tijd? Zeker, dank God voor inzet en trouw (voedselbank, Pauze+ inloopochtend, aandacht voor duurzaamheid e.a.). Maar daar hebben we het niet zo vaak over. Voor m’n gevoel is het meer in de marge. Een keer een ‘bijzondere’ zondag. En wie doen er mee? Is het vrijblijvend (voor wie wil, wie tijd heeft)? Soms spreek ik gemeenteleden die van dit soort initiatieven niet eens weten. Te weinig in beeld? Vinden we dit allemaal belangrijk, hoort dit bij christen-zijn, stimuleren we dit?

Welkom of uitkijken?
En er is zoveel meer. Er komt binnenkort een AZC in Dordrecht. Hebben wij het daarover? De politiek wel. Respect dat er een besluit is genomen om hier een AZC te vestigen en zo verantwoordelijkheid te nemen. Maar er is meer. Bewoners in de buurt van het AZC krijgen € 1000, bedoeld voor hekwerk e.d. Een duidelijk signaal. ‘Pas op. Bewaak je spullen’. Welk signaal geven wij als kerkelijke gemeente(n)? Wat betekent de komst van een AZC voor ons? ‘Welkom’? ‘Pas op’? ‘We gaan het zien’? Hoe kunnen we de mensen die daar leven en die zich zullen herkennen in Psalm 10 helpen? Nog een voorbeeld. Onze maatschappij verhardt en dat raakt mensen die soms geen kant op kunnen (laatst aan de orde naar aanleiding van Hosea[iv]). Of denk aan eenzaamheid in onze maatschappij. Wat is dan onze roeping?

Over al deze dingen gaat Psalm 10. Gaan we hier in meerdere jaarthema’s bij stilstaan? Wat ik een dooddoener vind is de opmerking die je wel eens hoort dat dit soort dingen op zich belangrijk zijn maar dat we het eerst zelf (intern) op orde moeten hebben (voordat we naar ‘buiten’ gaan). Dat doe je thuis toch ook niet? Als je huis in de fik staat gaan discussiëren over wie er maandag kookt en wie woensdag de vaatwasser uitruimt. Als we Gods wereld meer in het centrum van ons gemeenteleven zetten worden onze andere gesprekken – dat zul je zien – ook anders. Dan komt het geheel meer in balans. Ik heb ook wel het idee dat we eraan toe zijn om als gemeente die stap te zetten. Ik leg het in jullie midden neer.

4 Open ogen.
Psalm 10 zet je ervoor. Het is niet alleen heftig maar ook kunstzinnig. De pijn van de geschonden werkelijkheid is mooi verwoord. Elke regel van het lied begint met een volgende letter van het Hebreeuwse alfabet. Maar dat stokt bij vers 7-11, de plek waar beschreven wordt hoe slechte mensen handelen (Ze liegen en bedriegen etc.). Blijkbaar wil de dichter dat je oplet en even nadenkt.

Wie zijn deze mensen? Hun slechtheid is zo extreem opgeschreven dat je denkt: ‘zulke mensen ken ik niet. En zeker gaat het niet over mij.’ Die slechte mensen denken bijvoorbeeld dat God niet bestaat. Heeft David het over atheïsten? Natuurlijk niet. Iedereen geloofde toen in God/god/goden. Het gaat erom dat deze ‘gelovigen’ hun eigen gang gaan. Dat kun je zelfs zien als een cadeautje van God: ‘alles gaat me voor de wind’ – zie Psalm 1/zegen van Boven. Maar waar is het op gebaseerd? Je geloof is een extraatje, een verzekering voor als je sterft (hemel). En al die slechtheid van deze mensen? Ach, ook de grootste ploert doet wel goede dingen. En wie rijk is geeft vast wel eens weg. Of heeft zelfs een stichting – al dan niet bedoeld om reclame voor jezelf te maken. Maar dan houdt het (Hebreeuwse) alfabet op in de Psalm. Alsof David zegt: stop. Kijk nou eens goed. Dit ontregelt de boel. Zo is er geen leven meer. En hij roept God erbij om orde op zaken te stellen (Psalm 10:12).

Het is de kunst om dit lied zo tot je te laten komen. Psalm 10 laat je kiezen. De goede regel is die van God. Zijn geschonden wereld maakt Hij nieuw. Dat heeft Hij ‘geregeld’. Doe jij mee in zijn wereld?

======================

[i] Zie preek Psalm 43 (in Corona-tijd).
[ii] Zie preek Psalm 1 (o.a. over de structuur van de Psalmen).
[iii] Zie preek Psalm 73.
[iv] Zie preek Hosea 5 en 6.

Voorbeeldliturgie

Welkom

Votum en groet Sela
Opw. 518 U kent me

GK 176B Wij kiezen voor vrijheid

Gebed

Kindermoment
Laat je licht maar schijnen (Zimmer)
Kinderkring

Inleiding Michazondag (jongere)
Stil opw. 695
Presentatie Stichting Present
BGT Psalm 10 (jongere)
Als het leven pijn doet (Reni en Elisa Krijgsman)

Verkondiging
Bouw uw Koninkrijk OPW 769 (NL versie van Build Your Kingdom)
Praatje over collecte kamp (jongeren)
Dankgebed en voorbede (predikant en jongeren) afgesloten door
Onze Vader opw 436

Collecte en kinderen komen terug
Tijdens collecte Babel (scherven voor Eeuwigheid)

Wij blijven geloven (Hemelhoog 367)

Zegen
Amen (allen hardop uitspreken)

Verdere ontmoeting

=== einde ===