Hieronder vind je de tekst van de preek voor Valentijn(zondag), bestemd voor de landelijke Special van de MarriageCourse (2013). Onderaan vind je een liturgie en wat verwijzingen.

Lezen: Efeziërs 5:21-6:9
Tekst:  Efeziërs 6: 32 en 33

Inleiding: Gelukkig getrouwd?
Je kent elkaar al heel wat jaren en je bent zeker van elkaar. Aan de andere kant vraag je je wel eens af: zijn wij niet te jong om te trouwen? Voorzichtig noem je je trouwplannen eens tijdens een gesprek met een collega. ‘Jullie: trouwen…zo jong; waarom zou je?’ Tja…

Een ander stel is inmiddels 7 jaar samen. Je loopt er steeds meer tegenaan hoe verschillend je bent. Je vindt het moeilijk dat verschil een goede plek te geven in je huwelijk. Telkens sneller krijg je onenigheid, ruzie. Van het mooie begin is weinig meer over. Goede vrienden van je zijn net uit elkaar gegaan. Op een dag betrapt zij hem als hij porno aan het kijken is. Ze voelt zich vies en verraden. Is er toekomst voor je samen; en welke dan?
Zomaar twee voorbeelden. Misschien herken je ze. Vanuit eigen ervaring of van dichtbij in de kerk of in je familie- of vriendenkring. Vandaag gaan we luisteren naar de diepe bedoeling die God had met man & vrouw. ‘Een groot geheim’ noemt Paulus het (5:32). Maar…is dat zo: is de praktijk ook niet heel anders? Paulus kon die mooie dingen over de relatie man & vrouw zeker zeggen omdat hij zelf niet getrouwd was – denk je misschien! Of misschien zit je in deze dienst en denk je: het gaat nu niet over mij. Ik heb geen relatie: misschien nog niet, of misschien weet je dat het ook niet zal gebeuren.

Zo zitten we hier allemaal verschillend. We kunnen niet in elkaars hart/gedachten kijken. Het zal in deze dienst inderdaad veel gaan over relaties, over het huwelijk. Tegelijk zullen we ontdekken dat de Heer daarin iets te zeggen heeft tegen ons allemaal. Thema van de preek is: ‘Het grote geheim. Samen Gods trouw weerspiegelen.’  Drie punten:

I          Christus maakt heel het leven nieuw.
In de eerste hoofdstukken van Efeziërs laat Paulus zien hoe onvoorstelbaar veel God ons geeft nu Jezus Christus gekomen is. Vanaf hoofdstuk 4 begint Paulus concreet uit te werken wat het betekent om in God te geloven: ‘ik vraag u dan ook dringend de weg te gaan die past bij de roeping die u hebt ontvangen’ (4:1). Paulus wordt telkens concreter. Hij zegt bijvoorbeeld: ‘leg daarom de leugen af en spreek de waarheid.’ (4:25). Hoofdstuk 5 sluit daarbij aan. ‘Volg dus  het voorbeeld van God, als kinderen die Hij liefheeft’ (5:1).

Aan het einde van hoofdsstuk 5 en het begin van hoofdstuk 6 laat Paulus zien dat Jezus Christus heel de maatschappij nieuw maakt. Alles, ook alle verbanden en relaties, komen in Zijn stralende licht (5:14) te staan. Kijk maar mee:

• De relaties met elkaar in de gemeente (5: 21);
• De relatie man & vrouw (5: 22-33);
• De relaties in het gezin (6: 1-4);
• De relaties op – wat wij zouden noemen – ‘de werkvloer’ (6: 5-9).

En daarna volgt de oproep tot gebed: alleen zo blijft Christus het voor het zeggen hebben en is groei mogelijk (6:10-20).

Het is belangrijk om zo naar het gedeelte over de relatie man & vrouw te kijken. Sommigen mensen zoeken naar aanleiding van deze tekst ‘tips en trics’ voor hun huwelijk. Of het gaat gelijk over verhouding tussen man & vrouw. Natuurlijk: al die dingen zitten ook wel in dit stukje. Maar het gaat allereerst dieper: Jezus Christus is bezig alle dingen nieuw te maken. Ook in dit concrete gedeelte over relaties gaat het over verlossing door Jezus Christus! (straks kom ik daar op terug). Verder is een bepaalde relativering op z’n plaats als het over de relatie man & vrouw gaat. Aan de ene kant is het opvallend dat Paulus daar (relatief) veel over zegt, twaalf verzen (5:22-33) en dat de relatie man & vrouw belangrijk is: ‘een groot mysterie’ (5:32). Aan de andere kant is duidelijk dat de relatie tussen man & vrouw niet los kan worden gezien van al het werk dat Christus doet. Alle relaties (heel de maatschappij) worden door de Heer bevrijd en staan onder zijn gezag.

Gemeente: dringt dat tot ons door? Is Jezus de eerste in ons, in jouw leven? Voor sommigen is het hebben van een relatie het ideaalplaatje. Prachtig, natuurlijk, als je iemand vindt om je leven mee te delen. Dat is een heel groot kado. Maar Christus heeft meer voor ons in petto (zie ook 1 Korintiërs 7:29: ‘laat daarom iedereen die een vrouw heeft zo leven dat het hem niet in beslag neemt)! Juist in de gemeente is het goed dat steeds tegen elkaar te zeggen. Hoe is dat voor onze gemeente? Zijn getrouwden, singels, hetero’s en homo’s allen gelijk? Hebben wij die uitstraling? Of is er toch een norm (misschien verborgen) dat relatievorming, gezinsvorming centraal staat? Soms hoor je wat dit betreft bemoedigende signalen van gemeenteleden. Aan de andere kant valt het gemeenteleven soms ook (zwaar) tegen en sta je, zo wordt soms gezegd, zomaar aan de kant. Gemeente: laat dit onderwerp, als gaat het over relatie man en vrouw, zo aan de orde komen dat het heel de gemeente raakt. Laat het gaan over het evangelie dat ons aan elkaar verbindt. Laten we zo luisteren dat we onszelf aan de Heer geven en dat Hij ons leven telkens meer vervult. In het volgende punt zal dat ook nadrukkelijk aan de orde komen.

II         Wie/wat maakt je echt gelukkig?
Nu is het tijd om te gaan kijken naar wat Paulus een ‘groot mysterie/geheim’ (5:32) noemt. Dat wil zeggen: als het ons lukt daarnaar te kijken! Wat mij namelijk opvalt, is dat het daar niet zo vaak over gaat. Waarom niet? Het antwoord is simpel: we komen daar niet aan toe. We struikelen namelijk snel over de verzen daarvóór (5:22-30). Die roepen zoveel op omdat het gaat over ‘hoofd’ (man), ‘gezag erkennen’ (vrouw) en dat soort dingen meer. ‘Goeie dag, zeg: dat is toch niet van deze tijd’?! Rare jongen, die Paulus – hoor ik mensen wel eens zeggen. Wij, Westerse 21^ste-eeuwers, vinden dit snel zo vreemd dat we niet eens toekomen aan dat ‘grote mysterie’. Misschien lezen/horen we het wel, maar is ons hart/hoofd er nog bij of zijn we eigenlijk al afgehaakt? Alsof we hordelopers zijn die al een paar keer over de hordes gestruikeld zijn voordat we in de buurt van de finish komen. Ik ben bang van wel…. Er is heel veel te zeggen over de verzen 22-33. Twee dingen wil ik nu naar voren brengen om het goede nieuws van dit stuk te laten zien.

1. De gewoonte van die tijd.
In de tijd waarin Paulus dit schreef, was de algemene opvatting over de verhouding tussen man & vrouw zo: ‘de man is als heerser geboren en de vrouw is geschapen om gehoorzaam te zijn’ (filosoof Seneca).Hoor je hoe anders Paulus spreekt in Efeziërs 5? De man is geen ‘heerser’: Christus heerst, over man en vrouw. De man moet niet heersen maar zijn vrouw liefhebben in Christus’ naam (5:25). ‘Gehoorzamen’ is niet de rol van de vrouw (zoals men toen vond) maar zij moet ‘gezag erkennen’ (5:22). Dat is het aannemen van een houding van vrijwillige onderschikking die duidelijk maakt dat je het belang van een ander op het oog hebt. Een houding die, in vers 21, van iedere christen wordt gevraagd in de gemeente.

Alleen door Christus komt het goed tussen man & vrouw. Alleen als man en vrouw de Heer volgen in hun huwelijk, zal iets van het ‘grote mysterie’ (5:32) duidelijk worden. Je bent geroepen om samen te gaan lijken op de mooie relatie tussen Christus en de kerk. Samen weerspiegel je Gods trouw.

2. Permanent geluk in onze tijd.
Wat Paulus hier zegt, klinkt ons misschien vreemd in de oren. Dat heeft te maken met het verschil in tijd en cultuur. Daar is het net kort over gegaan. Als we nu eens kijken naar relaties en relatievorming in onze tijd merk je hoeveel we aan dit stukje hebben. Laat ik het concreet maken. In 2010 kwam het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) met cijfers over relaties, huwelijk en echtscheidingen in Nederland. Er werden 2 trends aangewezen. Aan de ene kant is trouwen onverminderd populair: 90 % van de twintigers wil samenwonen en de meesten willen daarna ook trouwen. Aan de andere kant zullen huwelijken, zo is de verwachting, minder standvastig worden. Een op de drie huwelijken in Nederland strandt en de kans dat een huwelijk niet goed afloopt, neemt volgens het CBS alleen maar toe. Hoe komt dat? De woordvoerder van het CBS zei het bij de presentatie van deze cijfers heel scherp. Volgens hem willen mensen een partner om zelf permanent gelukkig te zijn. Als het geluk achterwege blijft, gaan mensen denken: ‘wat voegt de relatie toe (aan mijn geluk)?’ En als het antwoord ‘niets’ is: dan hoeft het niet meer!

Ga nu eens terug naar de woorden van Paulus uit Efeziërs 5. Hoor je hoe scherp en bevrijdend het evangelie klinkt als het gaat over de manier waarop wij aan relatievorming doen of in relaties staan?

De liefde waartoe mannen worden opgeroepen is niet: ‘wat voegt het toe aan mijn geluk’? Paulus spreekt over de liefde van Christus (5:25): Hij die zich permanent en standvastig voor ons gaf. Dat is de omgekeerde wereld. Heb je zo lief? Lukt dat, mannen? Bid je om die kracht? Zou Paulus daarom dit stuk eindigen door te wijzen op het gebed (6:10 vv)? De houding waartoe de vrouw wordt aangespoord ten aanzien van haar man (5:22) is niet: ‘wat brengt het mij?’ Paulus geeft als voorbeeld de kerk die graag, van harte, zich aan haar Heer geeft. Is je hart zo? Vrouwen: geef je jezelf zo? Bid ook jij om zo te leven?

Gemeente: mannen, vrouwen, hetero’s, homo’s, pedo’s; getrouwden, singles: wat gaat dit evangelie ver! Wij zoeken blijkbaar zomaar iets/iemand voor ons (permanente) geluk. Dat zit diep in ons. Het CBSonderzoek laat het zien op gebied van relaties. Gaat dit ook niet op voor veel meer dingen: werk, aanzien, (omgaan met) geld, (wel/niet inzetten van) je gaven en mogelijkheden. Wie dien je? Wat zoek je? Het evangelie draait de zaken om. God zocht ons geluk. Hij zocht ‘een partner’ (kerk); Zijn Zoon maakt ons gelukkig.

Juist als je kijkt naar diepere motieven in ons leven, spreekt het evangelie boekdelen. Zoals net al ter sprake kwam: het stukje uit Efeziërs 5 gaat ten diepste over verlossing. Als je de Heer toelaat in je leven, is Hij de eerste in je leven. Dan is het onder zijn heerschappij goed en gelukkig te leven (vergelijk Matteüs 11:29 en 30), ook voor de relatie tussen man & vrouw.

Zo wordt langzamerhand het grote mysterie (5:32) duidelijk. God geeft je geluk; Hij geeft je aan elkaar en ‘houdt je ja omsloten’ (LB 367). Het mysterie: de ander aanvaarden en zelf aanvaard worden – ook met je onhebbelijkheden, zoals Christus deed – geeft geborgenheid en helpt je om blijvend lief te hebben. Zo is je relatie geen doel in zichzelf. Je verwijst samen naar Gods liefde voor ons. Goed nieuws dus voor 2012, dit stukje. Het valt me in huwelijkstrainingen op: het gaat zomaar over veel meer dan trouwen, relatie. Voor je het weet, gaat het over vragen als: waar leef ik echt voor? Wat is geluk precies? Wat geeft blijvend geluk? Hoe kan ik leren liefhebben? Prachtig als je het daar met elkaar over hebt. Dat is de diepte van Efeziërs 5. En dat vraagt geloof en navolging van ieder christen of je nu wel/niet getrouwd bent. De reformator Maarten Luther sprak eens over het grote Bijbelse liefdesgebod tot God en de naaste (Matteüs 22:37-40). Luther zei: je man/vrouw is je naaste bij uitstek om van te houden. Dat is scherp gezegd: het huwelijk als oefenplek voor al Gods geboden! Zo staat het huwelijk, ook in de gemeente, niet op zichzelf. Breng Gods geboden nu eens terug naar die ene vraag (en stel die aan de ander!): heb ik lief, ben ik op jou gericht!? Bespreek het met elkaar: gaan wij samen iets ontdekken van Gods mysterie? Vormen wij, met vallen en opstaan, een afspiegeling van de relatie tussen Christus en de kerk?

III       Trouw.
Mysterie/geheim (5:32) roept voor ons nog wel eens op: allerlei geheimzinnige, verborgen dingen. Het evangelie bedoelt met mysterie, hier en elders (o.a. 1 Timoteüs 3:16), steeds wie Jezus Christus is en wat God in Hem voor ons heeft gedaan. Aan de ene kant: Hem bevatten wij nooit, aan de andere kant: we leren Hem echt kennen! In je relatie merk je dat ook: steeds weer ontdek je nieuwe dingen van elkaar. Toch weet je ook steeds beter wie die ander is en wie jij bent. In die zin kunnen we Paulus hier wel volgen, denk ik. Toch is er ook aanleiding om ons af te vragen of wij het mysterie wel kennen waarover Paulus spreekt. Ik bedoel dan: lijken wij op Hem in ons leven, in onze relaties, in het huwelijk? Weerspiegelen wij Gods trouw voor ons? Zonet ging het er al even over: wij kiezen zomaar iemand voor ons eigen geluk. In de kerk hoor ik nog wel eens zeggen: zo doen mensen die niet geloven. Is dat zo? Krijgen gelovigen geen tik van de tijdgeest mee? Doen gelovigen het beter als het gaat om trouw (blijven)? Juist christenen weten toch dat zonde en zwakheid alleen door Christus overwonnen wordt en dat je dat dus niet ‘automatisch’ beter doet!? De cijfers die in kerken beschikbaar zijn over echtscheiding geven in ieder geval geen aanleiding tot optimisme. Aan stellen die gaan trouwen merk ik ook wel eens onzekerheid als het hier over gaat. Je zult maar meemaken dat er net in je naaste omgeving (vrienden/familie) een huwelijk stuk ging. Kun je dan beloven dat je de ander trouw bent in alle omstandigheden? Wat betekent: ‘trouw voor het leven’? Daarover gaat het grote mysterie! Is het niet te hoog gegrepen?

Ik wil er graag twee dingen over zeggen.

Goede, blijvende aandacht.
Paulus beveelt in zijn brieven geen relatietraining aan. Alhoewel: hij wijst, zoals eerder gezegd, op het gebed (6:10 vv). Toch kun je uit dit stukje ook wel meer halen. In 5:31 verwijst Paulus naar het allereerste Bijbelboek (Genesis). De relatie tussen man & vrouw is gewild en bedoeld door de Schepper. De Schepper en Bedenker van het huwelijk maakte ook alles wat een rol speelt in relaties: communicatie, intimiteit, seksualiteit, (het ontdekken van) gaven, omgaan met verschillen enzovoort. Het geestelijke aspect van het huwelijk is dat je samen verwijst naar Gods liefde. Maar laat dat niet ten koste gaan van of concurreren met het ‘aardse’ aspect van het huwelijk: alles wat geschapen is. Juist in de kerk en tussen gelovigen is het zaak om in deze tijd veel te investeren in relaties en huwelijken. Te bidden voor elkaar. Het normaal vinden om elkaar te vragen naar je huwelijk (of vind je dat ‘privé’!?). Het aanbieden en stimuleren van ‘huwelijks-APK’ waarbij verschillende aspecten van het huwelijk aan de orde komen. Op z’n tijd eens een preek te houden over dit onderwerp. Dat je als stel, ook al heb je een bomvolle agenda, tijd en ruimte maakt voor elkaar. Dat je, ook als het moeilijk wordt, blijft vertrouwen en wijzen op Gods trouw.

2/ Ontwikkelingen in de maatschappij.
Nederland heeft, zeker in het buitenland, de naam dat alles kan en mag. Ook als het gaat over relaties en seksualiteit. ‘Een partner heb je voor permanent geluk’ is ook geen bemoedigende opmerking – als het gaat om vertrouwen in stabiele relaties. Toch zijn er ook tegendraadse tendensen waar te nemen. Opvallend is dat dit soort ‘tegengeluiden’ zeker niet altijd uit een christelijke hoek afkomstig of van een (duidelijke) religieuze motivatie voorzien zijn. Er wordt wel gezegd dat er onder hoogopgeleiden meer aandacht is voor trouw in relaties. Of, een ander voorbeeld: de seculiere (niet-gelovige) krant NRC Handelsblad besteedt op een positieve manier aandacht aan de Marriage Course (28-2-2012). In diezelfde krant wordt in een ander artikel o.a. gepleit voor reële verwachtingen in het huwelijk: ‘een huwelijk met geluk en vervulling wordt al snel een te zware opdracht’ (18/19-2-2012). Een zin die zomaar in de Bijbel had kunnen staan….
Nog een voorbeeld: de bekende psychiater Bram Bakker schreef het boek Over seks gesproken. Bakker pleit in dat boek o.a. voor herstel van de band tussen seks en intimiteit. En zo is er meer te zeggen.

Genoeg voor iedere Nederlander om mee aan de slag te gaan. Misschien keert ook in dit opzicht de wal het schip en beginnen we in ons land te ervaren dat individuele vrijheid, naast veel goeds, ook schaduwkanten heeft. En laat het voor ons, gemeente, genoeg zijn om te beseffen dat die Paulus en zijn aanwijzingen voor het huwelijk ‘zo gek nog niet zijn’…. De gemeente heeft Gods geheim, Christus, ontvangen. Hem kennen we. Hij is ons geluk. Laten we Hem dan ook naar anderen toe uitstralen in onze onderlinge trouw en liefde.

—

Zie een serie preken en artikelen over het thema relatie (2014/5).

En zie m’n brief  Christus is Heer over man en vrouw (in NRC, 2012) en partner voor permanent geluk (ND, 2012) en a over relatie.

Voorbeeldliturgie
Welkom
Votum
Groet
PvN 84 Wat hou ik van uw huis
Verbondswoorden (of Kolossenzen 3:1-4:6)
PvN 130 Uit de diepten (schuldbelijdenis en genade)
Gebed
‘k Stel mijn vertrouwen op de Heer mijn God (kids)
Lezen: Efeziërs 5:21-6:9
Tekst:  Efeziërs 5: 32 en 33
Verkondiging: het geheim van huwelijkstrouw
1          Christus maakt heel het leven nieuw
2          Wie/wat maakt je echt gelukkig?
3          Trouw
Groot is uw trouw (GK 160/opw 123)
Jezus vol liefde (opwekking 126)
Dankgebed en voorbede
Wees mijn verlangen (opwekking 520)
collecte
Heer uw licht en uw liefde schijnen (opwekking 334)
zegen