Van diverse kanten wordt erop gewezen dat er een gevecht plaatsvindt om de ziel van de islam. John A. Azuman beschrijft dat gevecht bijvoorbeeld (ND, 31 januari). Veel en ingrijpende vragen worden aan moslims gesteld nu er in de naam van de islam gewelddadigheden plaatsvinden. Welke plek hebben christenen in het gevecht om de ziel van de islam? Welke uitdagingen en obstakels liggen er voor christenen?

Essalammoskee
In de afgelopen weken ben ik twee keer bij bijeenkomsten geweest die georganiseerd werden naar aanleiding van de aanslagen in Parijs. De eerste was in de grootste moskee van Nederland, de Essalammoskee op Zuid. We zaten aan tafel met buurtbewoners, ongelovigen, rabbi’s, imams, predikanten, bestuurders, politici, wijkagenten enzovoort. De tweede bijeenkomst was bij ons in de wijk Delfshaven.

Wat mij trof is de haast intuïtieve reactie van veel moslims dat de aanslagen in Parijs henzélf zou raken; puur vanwege het feit dat zij moslim(a) zijn. Schrijnend is het te horen van ernstige bedreigingen of milde vormen van discriminatie. En alleen al het feit dat we debatteren over de vraag of alle moslims afstand moeten nemen van de aanslagen in Parijs maakt duidelijk dat moslims het gesprek niet neutraal instappen. Buurtwerkers verzuchten soms dat de aanslagen het werk van afgelopen tien jaar doen verdwijnen omdat het onderling wantrouwen weer opschiet. Dan wordt inderdaad de ziel van moslims geraakt. Ons gebed is nodig om vrede in het hart en in de maatschappij.

Avondmaal
Toch zit er ook een andere kant aan deze zaak. Dat de Essalammoskee uitnodigt tot dialoog laat zien hoe zelfbewust en op de Nederlandse samenleving gericht deze moskee is. De uitnodiging voor de dialoog had de titel ‘zodat jullie elkaar leren kennen’. Het is, voor zover ik kan nagaan, een Koranvers uit Soera 49. Alle aanwezigen kregen ook te horen waarom voor dit Koranvers was gekozen. Er werd ons verteld dat een crisissituatie als deze je flink door elkaar schudt. Met een verwijzing naar Soera 49 werd verteld dat God alle volksgroepen en stammen uit man en  vrouw heeft gemaakt. In crisissituaties, zo werd ons voorgehouden, vergeet je die gemeenschappelijke afstamming en onderlinge verbondenheid zomaar. Vandaar dat de dialoog nodig is ‘zodat jullie elkaar leren kennen’.

Ik was blij met het initiatief tot dialoog. Tegelijk schoot er iets anders door me heen. Wat is de maatschappij- en mensvisie van God radicaal anders dan ons tijdens die dialoogavond werd voorgehouden. God herinnert ons niet aan onze (gemeenschappelijke) afkomst. Hij heeft een schandpaal op aarde neergezet die laat zien hoe diep de crisis gaat. Uitgerekend God zelf draagt in Jezus alle onvrede, wantrouwen en terreur. Alleen zo komt er vrede in de maatschappij. God richt geen dialoogtafel aan om het in orde te maken. Hij roept ons tot de avondmaalstafel. Daar worden wij eraan herinnerd dat boosheid, moord, afgoderij, echtbreuk en alle kwaad in ons eigen hart zit (Marcus 7:20-23). We krijgen de uitnodiging en opdracht om te eten en te drinken, symbolisch, van het gekruisigde lichaam van Jezus. Zo ontstaat werkelijke en diepe salam, vrede.

Hindernissen
Ik heb de avond in de Essalammoskee als exemplarisch opgevat. Want in toenemende mate krijgt onze samenleving met een zelfbewuste en missionaire islam te maken. Even hard worden moslims geconfronteerd met diep wantrouwen vanuit de samenleving. In die situatie kunnen christenen er niet mee volstaan om, hoe bijzonder dat ook zou zijn, te hopen dat de islam zich hervormt. Christenen hebben met de moslims mee het gevecht, de jihad, aan te gaan.

Van de kant van christenen zie ik hierin diverse hindernissen. Vooral is dat de onbekendheid, onzekerheid of zelfs angst ten opzichte van moslims. Toen een tijd geleden een debat plaatsvond in ons land bleek dat christenen hierin niet echt onderscheidend zijn ten opzichte van niet-christenen (EO-symposium, november 2014). Gelukkig gebeurt er veel ten goede. Kerken die contacten met moskeeën leggen, bijvoorbeeld. Verdere groei hierin is wel nodig.

Dan zijn er nog drie andere dingen die een echte ontmoeting tussen christenen en moslims in de weg staan. Allereerst is dat het denken vanuit ware en valse religie. Hoe terecht het ook is dat punt te maken; om het hart van een moslim te bereiken moet je naar hém kijken (zoals God ook naar jόu kijkt). De tweede hindernis ligt in het verlengde hiervan. Heel wat christenen hebben een nogal westers waarheidsidee. Zij stellen zich de vraag waarom de ene religie beter zou zijn dan de andere. Een gesprek hierover is op zich interessant. Maar het is vooral vrijblijvend en leidt tot niets. Het verhindert het inzicht dat juist nu zo hard nodig is; de unieke weg die God in Jezus gaat. De derde hindernis is dat christenen teveel opgaan in het seculiere, maatschappelijke debat. Dat gaat over de plek van religie in de samenleving, over vrijheid van meningsuiting en grenzen daaraan. Hoe belangrijk ook: het leren kennen van Jezus gaat ook dit ver te boven (Filippenzen 3:8).

—–
Zie hier het interview dat het Christelijk Informatie Centrum (CIP) naar aanleiding van dit artikel met me had en m’n preek over Lucas 9:23 uit die tijd.

Zie ook Laat het oordeel aan God. Bijdrage interreligieus gesprek over religie en geweld en zie Waarom laat God de islam opkomen in Noordwest-Europa?