Overdenking naar aanleiding van 1 Korintiers 11:17-34, voorafgaand aan de viering van het heilig avondmaal. Voorbeeldliturgie onderaan de preektekst.

Gemeente van de Heer

Vandaag vieren we het heilig avondmaal. Met dat feest is er altijd wat. Zo is dat altijd geweest. En zo zal dat altijd wel blijven. Hoor de kritiek van Paulus over de manier waarop de gemeente in Korinthe avondmaal vierden. Het zou je gezegd worden: je roept een oordeel over jezelf af (1 Korintiërs 11:29).

In de afgelopen twee jaar is het in onze gemeente een aantal keer gegaan over onze avondmaalsvieringen en uitnodigingsbeleid. Ik geef wat voorbeelden.

Gemeenteleden zeiden: kunnen we het avondmaal niet (eens) anders vieren? Volgens de vaste patronen – of dat nu zittend of gaand is – lijkt het spontane karakter van ontmoeting gelijk onder druk te staan. Stel je voor dat we nu eens een lunch hebben na de dienst, zoals bij een startzondag, en tijdens die maaltijd avondmaal vieren. Ja! Een ander is maar wat blij als er geen formulier wordt gelezen. Weer een ander mist dat juist. En hoezo is het een feest. Jongeren op catechisatie zeiden wel eens dat de vierende leden allemaal zo serieus kijken. Net zo goed hoor ik van gemeenteleden hoe ontzettend bemoedigend zij de avondmaalsviering ervaren. Wie het brood eet en uit de beker drinkt, ontvangt in geloof Christus zelf. Wat kan er mooier en beter zijn?

Nu hangt de manier waarop je viert gelukkig niet (alleen) af van jou en mij of onze voorkeuren. Je kunt je voorstellen dat de kerk er in de nabije toekomst anders uitziet dan nu; dat er naast de kerk zoals we die kennen allerlei andere christelijke gemeenschapsvorming ontstaat. We hadden donderdagavond een mooie ontmoeting bij het Staartlicht en het ging er daar onder meer over wat er gebeurt als een kerk opnieuw begint. Nieuwe christelijke gemeenschappen leggen nadruk op de (kleine) groep waarin je als christenen het leven met de Heer deelt. Dan zal het in die verbanden ook gaan over avondmaalsvieringen. Daarbij zal de samenkomt op de opstandingsdag altijd centraal blijven staan.

Maar het is niet goed als je door de bomen het bos niet meer ziet. Wat ís avondmaal vieren? Augustinus (354-430) heeft daar eens iets prachtigs over gezegd. Hij denkt dan terug aan het evangelie van Pasen. Als de discipelen gedesillusioneerd rondlopen na de kruisdood van Jezus. De Heer zoekt hen op maar zij herkennen hem niet (Lukas 24:13 vv). Als ze samen aan tafel zitten en Jezus het brood breekt en uitdeelt, dán gaan hun ogen open. Het is de Heer! Hij leeft! Meteen komen zij zelf tot leven. Augustinus zegt dan: je herkent de Heer pas bij het gebroken brood. En daarom moet je avondmaal vieren. Om je ogen te laten openen. Om te zien wie Jezus is. Om tot leven te komen. Een  van de formulieren zegt dit kort en krachtig: we komen als doden naar hem die levend maakt.

Vooral belangrijk zijn de woorden van Augustinus als je bedenkt wanneer hij die uitspreekt. Dat was in de tijd van een heftig kerkelijk conflict. Als de een het veel beter weet dan de ander. Als mensen elkaar zelfs naar de keel vliegen en verketteren. Augustinus zegt: als je ogen open gaan voor het hoofd (Jezus, zie brief Efeze) van het lichaam dan gaan je ogen ook open voor de ledematen van het lichaam, de gemeenteleden. Je leert de ander te zien als je broer/zus in het geloof. Daarom moet je avondmaal vieren. Om oog te krijgen voor elkaar. We weten allemaal dat dat niet vanzelf gaat. Het is een opdracht waarvoor Jezus ons nieuwe energie geeft.

Het mooie van de uitleg van Augustinus is dat je daarin de lijn van 1 Korintiërs 11 terug hoort. Paulus herinnert de gemeente eraan dat Jezus heeft gezegd dat hij wil dat wij avondmaal vieren om hem te gedenken (11:23-26). En de toets van het gedenken van Jezus ligt in het goede onderlinge leven in de gemeente; oog hebben voor elkaar (11:7-22 en 27-34). In die tijd ging dat er concreet om de rijken zich misdroegen ten opzichte van de armen. In onze tijd kan dat om dezelfde of andere dingen gaan. Gelijk is dit: Christus moet heersen; niets of niemand anders.

Daarom is het goed, gemeente, niet altijd het formulier te lezen voordat we avondmaal vieren (er zijn ook goede redenen om formulieren wel te gebruiken, daarover nu niet). Het formulier steekt in bij de zelfbeproeving van ieder afzonderlijk lid: ‘om Jezus Christus op waardige wijze te kunnen gedenken moet je dus eerst jezelf toetsen’. Het gaat dan over de vraag naar je zonde, tekorten; je houding ten opzichte van God en mensen. Het risico kan zijn dat je, als je zo start, net teveel naar jezélf gaat kijken; geloof ik genoeg, zijn er misschien nog bepaalde zonden in mijn leven, heb ik genoeg berouw – enzovoort? En als je zo bezig bent, kun je zomaar gaan bedenken of een ánder wel goed genoeg aan zelfonderzoek doet; zou dat gemeentelid niet eerst moeten breken met zonde x vóórdat hij/zij viert? Maar jij bent niet van jezelf; die ander is niet van zichzelf: je bent van de Heer (Romeinen 14).

Wie luistert naar 1 Korintiërs 11 ontdekt die invalshoek. De lijn van de kerkvader Augustinus, zoals hij spreekt over het avondmaal. Gód is aan het werk in de gemeente. Paulus heeft het over de houding ten opzichte van dat werk van God. Dat is de toets van de avondmaalsviering. Dat is buitgewoon concreet. Hoe is jouw/uw leven in de gemeente? Heb je de ander lief? Bid je voor elkaar? Zet je je gaven in? Hoe staan wij bekend in onze omgeving?

1 Korintiërs 11 leert je om om je heen te kijken. Voeg je in in het werk van God, de gemeente. Laat je ogen openen voor het feit dat God die ander, net als jij, genadig is. Vier alsof je een Emmaüsganger bent voor wie de ogen geopend moesten worden voor Christus en zijn (mensen)zoekende liefde.

Gemeente: laten we daarom het avondmaal vieren. Bemoedigd worden. Wie om zich heen kijkt in de gemeente merkt dat Jezus leeft. Het wordt concreet in het onderlinge meeleven. Zoveel gemeenteleden getuigen daarvan. Het wordt concreet in dat wat ondernomen wordt. Om te beginnen in het gewone, dagelijkse leven waarin je christen bent op je werk, op school. Maar zo na de zomervakantie valt het extra op. Wat gebeurt er veel in de gemeente. De gaven in het zomerfeest en E&R op Staart. We délen het evangelie (uit). Zoveel concrete oproepen voor hulp (via de afkondiging op FB) die steeds weer gehoor vinden. Belijdenis en doop; leden komen naar voren om God de eer te geven. Jong en oud doen mee. leden die decennia lang geloven en zij die recent tot geloof gekomen zijn. Ongeveer tien kringen gaan van start, kringen waarin het leven met de Heer wordt gedeeld. En zo kan ik nog wel even doorgaan. En dan weet ik ook best dat er nog dingen ontbreken. We zijn niet volmaakt. Maar wel onderweg. We krijgen veel en geven daarvan door. Zo werkt God.

Op die weg roept Jezus vandaag. Geeft hij nieuwe energie. Eet, drink, gedenk Jezus en laat je ogen openen.

Over het wel/niet gebruiken van formulieren zie Formulieren afschaffen of recyclen (De Reformatie, 2013).

Voorbeeldliturgie

Welkom
Votum
Groet
Psalm 67: 1 en 2, nieuwe berijming (inclusief refrein) zie http://www.denieuwepsalmberijming.nl/1-berijmingen-psalm67.html?code=245
GK 157 (opw.350): schuldbelijdenis
Gebed
Kinderlied ‘Elk oog’, zie http://www.aanvullingspagina.nl/Teksten/op%20de%20wolken.htm
kinderen naar kring
1 Korintiërs 11:17-34
Overdenking Avondmaal vieren. Ofwel: hoe Christus je ogen opent
GK 125:1, 3 en 6
Nicea (staande)
Onze Vader, GK 181d (graag voor een keer die melodie)
Uitnodiging viering avondmaal

Viering heilig avondmaal:
• Aan iedere tafel lezen we de nieuwtestamentische leefregels als regel van het dankbare/bevrijde leven (Kolossenzen 3; de tekst hoeft niet gebeamd te worden);
• Iedere tafel sluiten we af met LB 653 (U kennen): 2 en 3 (tafel 1), 4 en 5 (tafel 2) en 6 & 7 (tafel 3).

Dankzegging en voorbede
kinderen komen terug
Collecte
LB 146a (Laat ons): 3 en 7
Zegen
Verdere ontmoeting