Korte preek over Zondag 9. Actualiteit: hernieuwde discussie over schepping – evolutie onder christenen. Voorbeeldliturgie: zie onderaan de preek. In deze dienst ook viering heilig avondmaal.

Gemeente van onze Heer Jezus Christus

Vandaag wordt er onder christenen opnieuw gesproken over schepping en evolutie. Onder andere een aantal boeken dat recent verscheen, zorgt ervoor dat het onderwerp niet van de agenda verdwijnt. Misschien krijg je er wat van mee. Misschien ook niet. De een zegt (ik geef beide weer in eigen woorden): als je ervan uitgaat dat hedendaagse wetenschappelijke inzichten over het ontstaan van leven correct zijn, is er geen reden om je geloof in God los te laten. (Maar) pas in het licht van de Bijbel ontdek je wie de Schepper is en wat de betekenis van de schepping is. Een ander zegt: laat je niet (teveel) imponeren door al die wetenschappelijke inzichten; veel daarin is niet rond te krijgen terwijl het als rotsvast wordt gepresenteerd. En vergeet niet welk (niet-gelovig) verhaal meekomt met de evolutietheorie. Laten christenen luisteren naar wat de Bijbel ons bericht over het begin van alles.

Er ontstaat soms ook wat moeheid onder christenen. Mag je a.u.b. gewoon leven en geloven? Moet je wat vinden van de vrouw in het ambt, schepping en evolutie – of noem nog maar eens wat andere punten? Geloven in God is al niet zo makkelijk. Zeker niet vanzelfsprekend. Je kunt het gevoel hebben dat je er een dagtaak aan hebt om een beetje op de hoogte te blijven van (de inhoud van) allerlei discussies. Het risico bestaat dat je je schouders ophaalt. Zie maar wat ‘men’ ermee doet.

Andere christenen vinden het juist fijn en broodnodig dat een onderwerp als schepping – evolutie besproken worden. Het is belangrijk. We leven nu eenmaal in een tijd waarin de meeste mensen ervan uitgaan dat wetenschappelijke inzichten ons op een goede manier vertellen hoe leven is ontstaan. Hoe verhoudt zich dat tot de zondag waarop we belijden dat God de Schepper is van alle zichtbare en onzichtbare dingen (Nicea)?

Vanmiddag wil ik kort stilstaan bij Zondag 9 van de Catechismus. Ik kies die zondag omdat die zo scherp neerzet waar het om gaat in de belijdenis over de Schepper en de schepping. De ‘gewone’ Catechismus vraagt en zegt dit:

Wat gelooft u, wanneer u zegt: Ik geloof in God, de Vader, de Almachtige, Schepper van de hemel en de aarde?

Dat de eeuwige Vader van onze Heer Jezus Christus, die de hemel en de aarde, met alles wat erin is, uit niets geschapen heeft en ze nog door zijn eeuwige raad en voorzienigheid in stand houdt en regeert, om zijn Zoon Christus mijn God en Vader is.

Dat is een lange, Paulus-achtige zin. Een zin die best moeilijk te begrijpen is. Een hedendaagse vertaling/parafrase zegt het zo:

Wat betekent het wanneer je zegt: Ik geloof in God de Vader, Hij is almachtig en Hij heeft de hemel en de aarde gemaakt?

God de Vader is allereerst de Vader van de Here Jezus. Hij heeft alles wat er is gemaakt en Hij houdt alles in stand. Door de Here Jezus is Hij ook mijn Vader, en daarom vertrouw ik op Hem.

Hij geeft me wat ik nodig heb. Zelfs de dingen die ik moeilijk vind, maakt Hij voor mij goed. Hij kan dat doen, want Hij is God. Hij wil het ook doen, want Hij is Vader.

Zondag 9. Wat mooi. Wat raak. Hoe Bijbels. Het is de lijn van Kolossenzen 1. Samen met Filippenzen 2 (2:6-11) een schitterende lofzang op Christus. Wij denken makkelijk over Jezus Christus als over iemand die volgens (buiten)Bijbelse bronnen zo’n tweeduizend jaar geleden rondliep – en bijzondere dingen zei en deed. En denken we na over het begin dan starten wij zomaar met wetenschappelijke inzichten of, als je gelooft, met Genesis 1.

Maar hoor eens. Hoor eens van het onderwerp dat we vanmiddag bij de kop hebben. Waar komt alles vandaan? Wat/hoe is het begin? Laat je verrassen:

Beeld van God, de onzichtbare, is hij (Gods zoon),
Eerstgeborene van heel de schepping.
In hem (Gods zoon) is alles geschapen,
alles in de hemel en op de aarde,
het zichtbare en het onzichtbare,
vorsten en heersers, machten en krachten
alles is door hem en voor hem geschapen.
Hij bestaat vóór alles en alles bestaat in hem.
Hij is het hoofd van het lichaam, de kerk.
Oorsprong is hij,
eerstgeborene van de doden,
om in alles de eerste te zijn;
in hem heeft de volheid willen wonen
en door hem en voor hem alles met zich willen verzoenen,
alles op aarde en alles in de hemel,
door vrede te brengen met zijn bloed aan het kruis
(Kolossenzen 1:15-20)

Christus!
Gods zoon voor en na.

Schepping in hem. Schepping voor hem. En hij vóór alles uit. Door Golgota wordt het wat met de van God vervreemde schepping.

Kolossenzen 1 is bevrijdend evangelie. In de dagen van Paulus. En anno nu. Hoe dat toen bevrijdend was, ontdek je als je weet dat Paulus Genesis 1 tot en met 3 door-en-door kent, inclusief veel uitleg daarvan. Deze ‘oorsprongkenner’ zegt: de Schepper is onzichtbaar (vers 15, cf. 1 Timoteüs 6:16). Dat was men toen wel met Paulus eens. Maar Paulus barst uit z’n vel van vreugde en zegt: 

de onzichtbare God
laat zich zien;
‘beeld van God, de onzichtbare is hij’ (nl. Gods zoon).

De Schepper heeft een plan. Je kent de Schepper en zijn bedoeling met je leven als je kijkt naar de gekruisigde Christus. In hem woont de volheid van God lichamelijk (vers 19). God zelf wilde aanwezig zijn in Christus vertaalt de Bijbel in Gewone Taal. Hij is indrukwekkend. Zo trouw is God dat Hij ons in zijn zoon gelijk wordt redt tot in de dood, de smadelijk dood. Zijn schepping laat God niet los.

Kolossenzen 1 is evengoed bevrijdend nieuws voor ons. Wij, westerse mensen, willen alles precies weten en vaststellen. We hebben alles in de gaten en in de hand. We weten hoe lang geleden de kosmos ontstond. Wanneer er precies voor het eerst sprake was van leven – en hoe zich dat ontwikkelde. En wat kunnen we vandaag veel. En wat weten we veel. Duizelingwekkend. We kunnen zelf zo ongeveer nieuw leven maken. En toch blijven er zoveel raadsel. Wat was er vóór dat allereerste begin? Wat is onze bestemming? Wie zijn we; zijn we een apart soort dieren?

Dan lezen we Kolossenzen 1. Góds zoon bestaat voor alles. Leven wordt ons gegeven. Door God. God wil dat je Hem leert kennen. De Maker werd ons in Jezus gelijk. Liet alles ‘uit z’n handen vallen’; zo houdt Hij ons vast.

De Catechismus volgt Kolossenzen 1. De Schepper is allereerst: de Vader van Christus. In Christus zijn wij geaccepteerd. Het leerboek van de kerk spreekt niet over een ouderdom van de aarde en zoomt niet in op vragen hoe we Genesis 1 precies moeten lezen. Natuurlijk; je overvraagt de Catechismus als je die wilt inzetten in onze hedendaagse discussie over schepping – evolutie. Maar toch. Door kort en zo kernachtig te zijn heeft de Catechismus wel wat weg van die reclame van verzekeringsmaatschappij Klaverblad (ik heb geen aandelen 😆). Als je maar lang genoeg gewoon blijft, word je vanzelf bijzonder – zeggen ze daar. De Catechismus vertelt – net als Paulus – wie God is en wie wij voor Hem zijn. Is dat weinig? In zekere zin; ja. Het is vooral meer dan genoeg. Het is het (on)gewone evangelie.

Wat betekent deze belijdenis voor een hedendaagse discussie? Het licht van het evangelie geeft, denk ik, allereerst ontspanning. Ook ontspanning om om te  gaan met ingewikkelde discussies zoals die vandaag gevoerd worden. Ik wil daarbij kort stilstaan bij drie dingen.

A         Het gaat om meer/samenhang.
Allereerst dat we de lijn in de gaten houden. Zondag 9 over God en onze schepping staat niet op zich. Het gaat in dit deel van de leer over de verlossing. Op deze manier:

• Zondag 8 gaat over de Drie-enig God (naar aanleiding van de geloofsbelijdenis van Zondag 7).
• Zondag 9 over de Schepper.
• Zondag 10[i] gaat dieper in op een aspect van Zondag 9, namelijk de voorzienigheid (‘Hij houdt alles in stand’ – zegt de parafrase).
• En dan Zondag 11 (tot en met 19) over Gods zoon, de verlosser.
• Vervolgens Zondag 20 over de Geest (en in het spoor van de Zoon en de Geest over de kerk (Zondag 21)).
• Tot slot de vernieuwde schepping in opstanding en eeuwig leven (zondag 22).

Als christenen spreken over beginvragen liggen hier de kernzaken. God is Schepper. Wat God heeft geschapen is goed; geen christelijke afkeer van wat geschapen is (cf. 1 Timoteüs 4:4). Het kwaad kunnen we niet toeschrijven aan God of daarvan zeggen dat het een macht is die God te boven gaat (alsof God bijvoorbeeld heeft moeten ‘vechten’ tijdens de schepping om het kwaad te overwinnen). Het zal ook moeten gaan over ongehoorzaamheid van onze kant en verlossing van Gods kant, in Christus. Beginvragen gaan net zo goed over christelijke hoop: het komt helemaal goed!

Al die dingen zitten als het ware ingebakken in Kolossenzen 1, en in het verband waarin Zondag 9 staat. Maak van dit onderwerp (schepping, discussie schepping – evolutie) geen afzonderlijk stukje maar blijf bij het geheel van het Bijbelse getuigenis.

B         Heb elkaar lief.
Misschien zeg je: wat heeft dat nou met een onderwerp als schepping – evolutie te maken? Veel. Over het onderwerp schepping – evolutie wordt verschillend gedacht. Ook in onze gemeente. En dan? Is het verkeerd als een christen zegt: ik denk dat schepping en evolutie elkaar niet uitsluiten (zie standpunt hierboven)? Is het raar als iemand het tegenovergestelde zegt? Is het maar het veiligst om het er niet over te hebben met elkaar?

Dit zal een onderwerp zijn waarover christenen voorlopig nog wel zullen spreken (sterker: komen we eruit – in de zin dat we ‘een standpunt’ hebben?) Dat is niet raar. Het is een belangrijk onderwerp. Het raakt aan de vraag hoe we in het heersende klimaat van vandaag staan; het gaat om een wereldbeeld, een leefklimaat en de verhouding tot wetenschappelijke inzichten. Hoe brengen we daarin het evangelie?

Misschien zeg je: voor mij is het genoeg te weten dat God Schepper is – Vader van Christus (Catechismus 9). Dank de Heer voor dat geloof. Voor een ander geldt dat niet. Is die overtuiging eerder een basis om verder te zoeken en antwoorden te formuleren. Dank de Heer voor dat geloof.

Laten we ons hierbij houden dat wij, ieder afzonderlijk en ook samen, van de Heer zijn. En laten we ons voornemen de ander niet te oordelen of te ergeren (Romeinen 14). Als we elkaar hierin spreken/(be)vragen, gemeente, dan is het van belang dat we elkaar liefhebben. Dat we oog hebben voor elkaar. Waarom zegt de een dit en de ander dat. En luister je naar de Bijbel die ons vertelt over de Schepper en de schepping en hoe doe je dat?

De ene christen is nooit met dit onderwerp bezig (onderzoek wijst uit dat het vooral een ‘mannen-ding’ is, las ik van de week in een krant. Of dat bericht helpt in het licht van gendernautraliteit is weer een ander ding). Een ander wordt er elke dag in haar/zijn werk mee geconfronteerd. Jongeren groeien op in een klimaat waarin elke dag (expliciet of impliciet) wordt geroepen ‘we zijn het product van een (toevallige) oerknal – geloof jij (nog) in God!?’. Dank de Heer dat deze jongeren in de kerk zitten. We hebben gemeenteleden die groot zijn geworden in een tijd dat vooral behoorlijk werd gewaarschuwd voor de evolutietheorie (en wat daarin meekomt). Dank de Heer voor deze gemeenteleden.

En dan komt het erop aan. Wij kunnen heel makkelijk denken: o, jij vindt dit dan…. schrijf ik je af of vind ik je (juist) leuk. Je zoekt elkaar op in clubverband, in meningovereenkomst. Maar zo is het voor ons niet. Wij zijn lid van een andere ‘club’. We vieren vandaag aan tafel dat God ons opzoekt. Dat de onzichtbare Schepper (Kolossenzen 1) zichtbare, tastbare verbondenheid schept in zijn zoon. Wat God ons geeft; dat brengt ons samen. Laat die vrede heersen in de gemeente. Ook in onderlinge ontmoeting en gesprek.

C.    Eer aan de Schepper!
Het derde is dat we goed opletten hoog op te (blijven) geven van de Schepper. Omdat het snel discussie wordt (‘wat vind jij van schepping – evolutie’) vergeten we zomaar het allerbelangrijkste. Steeds zullen we terug moeten naar Kolossenzen 1 en Catechismus 9. Die lofzang. Die lange zin van de Catechismus met al die komma’s maar met die kernachtige hoofdzin.

Deze Schepper is zo trouw dat Hij zich tot op vandaag, in onze geseculariseerde wereld, niet uit het veld laat slaan. Ik denk aan dat stel dat niet geloofde. Dat stel kreeg een kind. Ze waren zo intens gelukkig. We zouden onze dank willen uiten aan…. ja, aan wat of wie? – zo was hun vraag. Ieder schepsel kent – hoe ver weg of verwrongen ook – de Schepper; omdat de Schepper dat wil (Romeinen 1). Wat kun je genieten van een mooie dag. Of van foto’s die iemand maakt van een wandeling – foto’s die die persoon op FB zet. En noem maar op.

En dan zouden wij zeggen: oei, ehm….schepping – evolutie…lastig….mag ik vandaag nog wat zeggen over de Schepper… – of ben ik dan heel vreemd/dom…? Hierboven is het erover gegaan dat we vandaag voor een belangrijk onderwerp staan. Daarover te denken en te spreken hebben. Maar laat de christelijke kaas niet van je brood eten. Als we straks in volle glorie leven in het licht van Gods vernieuwde schepping, is leven een feest (avondmaalsformulier). Maar dat genieten begint vandaag. Omdat de Schepper zich in zijn schepping liet en laat kennen. Zelfs Hoogstpersoonlijk. Iets van het feest van straks is daarom al begonnen. Laat dat in ons denken en spreken de toon zetten.

—
[i] Zie preek over Zondag 10 Het loopt God nooit uit de hand.

Zie Voorkom een intern christelijk debat schepping – evolutie (OnderWeg, januari 2016). Over het wel/niet relevant zijn van de Catechismus voor nu, zie Pleidooi voor (her)gebruik Catechismus (De Reformatie, 2014).

Voorbeeldliturgie
Welkom
Votum
Groet
Psalm 33: 3 en 4 uit de nieuwe berijming http://www.denieuwepsalmberijming.nl/1-berijmingen-psalm33.html?code=2173
Gebed
kinderen naar kring
Kolossenzen 1:9-23
HC 9 (prima om ‘gewone’ HC tekst te beamen, daarna graag ook zo:
Verkondiging
GK 179a (staande)
Formulier 5 avondmaal
LvdK 360: 1 daarna aan tafel en viering en vers 3 na afloop van de viering
Dankgebed en voorbede
kinderen terug
Collecte
Opw.544 Meer dan rijkdom
Zegen