Preek gehouden op 22 oktober 2017 in de Kandelaarkerk te Dordt. Onderwerp: relatie en relatievorming. Wat zegt onze wordingsgeschiedenis (Genesis) en het verdere evangelie daarover? Voorbeeldliturgie onderaan de preektekst.

Gemeente van de Heer Jezus Christus

1         We zijn van de Heer.
Dit kerkelijke seizoen staan we een paar keer stil bij het onderwerp relatie(vorming). Op verschillende manieren. Aankomend voorjaar willen we bijvoorbeeld een huwelijksgespreksgroep organiseren. We luisteren in de eredienst ook naar wat het evangelie van Jezus zegt over relatie(vorming). Vorig jaar stonden we al eens stil bij de plek van singles in de gemeente.

We kiezen voor dit onderwerp omdat het in de Bijbel veel gaat over de trouwrelatie. Op een bijzondere manier: man en vrouw weerspiegelen in een trouwrelatie de relatie tussen Christus en de gemeente (Efeze 5). Maar we staan ook bij dit onderwerp stil ook omdat we in ons eigen, christelijke leven tegen zaken aanlopen. Sommige christenen kiezen er bijvoorbeeld voor om (eerst nog) niet te trouwen maar om te gaan samenwonen. Andere gelovigen doen dat met opzet anders en trouwen wel. Wat betekent dat verschil en hoe gaan we daarmee om? We lopen in ons christelijke leven aan tegen huwelijksproblematiek en echtscheiding. Hoe gaan we daarmee om? Belangrijker: hoe gaan we daarin met elkaar om? Nog een voorbeeld: ‘vroeger’ waren we misschien heel duidelijk over een relatie met iemand die niet gelooft (‘twee geloven op een kussen, daar slaapt de duivel tussen’. (Daarmee werd trouwens gerust iemand bedoeld die christelijk was maar niet van dezelfde denominatie)). Hoe is dat nu? Ervaren we zoiets als een privékeuze? Heten we die gemeenteleden en hun partner die zo’n keuze gemaakt hebben van harte welkom?

Nu gaan we – zeker in deze dienst – niet aan al deze onderwerpen toekomen. Wat ik met deze voorbeelden wil zeggen is dit: wie kijkt naar relatievorming, huwelijk(sproblematiek) en vragen op dat gebied merkt dat er veel leeft. En ook dat er best het een en ander verandert. Dan is het goed om het daarover te hebben. En samen te zoeken naar de weg van de Heer, luisterend naar woord en Geest.

En dan zullen we goed moeten luisteren. Want onze tijd is heel anders dan de Bijbelse tijd. In de Bijbelse tijd stonden familiebanden (collectief) centraal en waren huwelijken veelal gearrangeerd. Vandaag is dat niet zo. Als straks … naar voren komen voor de doop van …., kijken ze niet rond in de gemeente of er een geschikte huwelijkskandidaat is voor …. Bij ons domineert niet het collectief maar het individu. Dat geldt voor ‘de wereld’ en ook voor christenen. We leven nu eenmaal anno nu. Ons leefklimaat dat uitgaat van het ik, je eigen vrije keuze, heeft uiteraard gevolgen voor de manier waarop je in het leven staat en een relatie aangaat. Tegelijk willen we als christenen niet puur opgaan in de tijd waarin we leven. We zijn immers allereerst kinderen van God. Luisteren wij vandaag naar wat de Bijbel zegt over relatievorming en hoe doen we dat? Het is waar dat de tijd van de Bijbel een heel andere tijd is als de tijd van nu. Maar wie daar een punt zet, doet de Bijbel tekort. De Bijbel wijst zulke goede en bevrijdende wegen als het over realtie(vorming) gaat; alleen tot je eigen schade en schande kun je die negeren.

Daar komt nog wat bij. Relatie(vorming) is een teer onderwerp. Voor iedereen. Verliefd worden of zijn, wel of geen relatie aangaan of hebben; dat is niet hetzelfde als het kopen van een kilo belegen kaas. Het heeft te maken met wie je bent. Met wie je worden wilt. Ben je alleen? Ben je getrouwd en met wie? En voor sommigen is extra beladen om het over relatie(vorming) te hebben. Als je bijvoorbeeld huwelijksproblemen hebt. Of net gescheiden bent. Of als je homo of lesbienne bent en je afvraagt wat de weg is die God met je leven gaat.

Daarom, gemeente, is het goed voorop te zetten dat we van de Heer zijn. Dat besef maakt ons uniek. We zien het straks bij de doop. Gód begint. God geeft leven aan een ieder van ons. Hij spreekt ons aan in Christus en wijst ons zo de weg. Laten we ons erin oefenen – dat gaat niet vanzelf – zo naar onszelf en naar elkaar te kijken. Het is niet zo moeilijk om gelijk te denken: o (gelukkig); die is ‘netjes’ getrouwd. Of: dat is een lesbienne. Of: die is gescheiden. Dat zal allemaal zo wezen – en het doet ertoe – maar in de gemeente telt allereerst dat we van de Heer zijn. Gelukkig maar. Hij kent ons hart. Hij weet wat goed voor ons is. Laten we elkaar wijzen op hem en elkaar helpen op zijn goede weg.

2         Christus en zijn bruid.
Vanmorgen hebben we geluisterd naar twee gedeeltes uit de Bijbel. Het Oude (Genesis 2) en Nieuwe Testament (Efeze 5). Het is mooi om die twee stukken na elkaar te horen. Verbanden te zien maar ook verschillen.

In de wordingsgeschiedenis van de mens, man en vrouw, ontdek je dat God iets moois en vergaands voorheeft met de trouw-relatie. De eenheid tussen man en vrouw blijkt uit Genesis 2:24. Daar staat dat een man zich losmaakt van zijn vader en moeder en zich hecht aan zijn vrouw, met wie hij één lichaam wordt. Het staat er zo geschreven alsof íeder stel dat trouwt, of dat toen was of nu, een nieuwe Adam en Eva is. Zό komt dat dus – lijkt de schrijver van Genesis te zeggen – dat man en vrouw een diepe levenseenheid vormen. Dat heeft de Schepper bedacht.

In het (klassieke) huwelijksformulier komt deze overtuiging terug. Gelijk aan het begin staat daar: het huwelijk is geen uitvinding van mensen maar een instelling van God. God bedacht de trouwrelatie. En God heeft een doel met de relatie tussen man en vrouw. Loslaten van het gezin waar je vandaan komt. ‘Gehecht’ zijn aan elkaar. Een nieuwe levenseenheid vormen.

Lekker burgerlijk/gesetteld? Nee; een geheim ontdekken.
Als je Efeze 5 naast Genesis 2 legt, vallen er twee dingen op. Allereerst: een verdieping. Paulus zegt niet: nu Jezus is gekomen, is het oude (testament, Genesis 2) voorbij. Paulus gaat met nieuwe ogen, in Jezus Christus, het begin van Genesis lezen. De bijzondere band tussen man en vrouw, zegt Paulus, gaat ten diepste over de door God bedachte relatie tussen Christus en de gemeente. Dat is hét plan van God.

Dat heeft gevolgen voor de trouw-relatie. Wij zeggen wel eens, spottend of neerbuigend: trouwen; dat is huisje boompje beestje. Daarmee bedoel we dan: je hebt het allemaal voor elkaar, beetje burgerlijk – dat dan weer wel – maar ben je daar eenmaal aan toe dan doe je dat. Trouwen is dan een soort van gesetteld zijn. Een stap om te markeren wat je hebt (bereikt). Je trouwt bijvoorbeeld als je lange tijd bij elkaar bent (zeker van jezelf) of als je kinderen krijgt (zekerheid voor hen).

Maar Paulus zegt iets heel anders. Hoor je dat? Hij zegt: het gaat erom in en trouw-relatie dat je elkaar echt leert kennen, zoals Christus de gemeente echt kent – en andersom. Dat je elkaar lief hebt en accepteert. Ook elkaars tekorten. Dat je elkaar lief hebt en corrigeert. Dat je elkaar helpt en vergeeft. Dat je samen wilt dienen, in de gemeente en erbuiten. Dat is iets heel anders dan wat wij ervan maken als wij over ‘het huwelijk’ beginnen. Je hebt het helemaal niet voor elkaar, zegt Paulus. Werk aan de winkel! En als dat gaat zoals God het wil, in de weg die Jezus is gegaan met de gemeente, dan is dat een geheim. Paulus gebruikt het woord mysterie. Dat is iets dat je niet gelijk ziet. Je moet goed kijken. Je leert het, gaandeweg, te ontdekken. Het geheim is groter dan wat twee mensen samen zijn.

Het grote verhaal van God: de bruiloft.
Als je Genesis en Efeze naast elkaar legt, valt er nog iets anders op. Niet alleen de verdieping zoals die hier net aan de orde kwam. Wie Efeze 5 goed leest, ontdekt nog iets anders. Dit: als het gaat om relatie(vorming) in de Bijbel, dan wordt daarmee altijd eerst de relatie met God bedoeld. Of beter gezegd: Gods relatie met ons. Wíj kunnen dat misschien niet eens meer goed horen als wij Efeze 5 lezen. Maar de trouwrelatie tussen man en vrouw was in het Oude Testament wezenlijk (zegen van God, kinderen krijgen, zekerheid). Maar Paulus zet de trouwrelatie in een ander licht. Het gaat om de bruiloft. De bruiloft tussen Christus en de gemeente. Zonder daarmee af te doen aan alles wat God geschapen heeft, zoals het huwelijk (zie 1 Timoteüs 4:1-4), is toch te zeggen dat God iets anders voorop zet. Gód wil ‘settelen’. Hij werkt toe maar de bruiloft.

Centraal komt daarom te staan: geloof in Jezus. Vertrouw hem. Volg hem. Dat is de weg naar de bruiloft. In de gemeente van Jezus is het wezenlijk dat Jezus de eerste is. Jezus zelf relativeert de trouwrelatie (Matteus 19:12, 22:20). Paulus doet dat (daarom) ook. En daarmee komen alle andere relaties in een ander licht te staan; in Jezus’ licht. In Jezus maakt het niet uit of je single bent of getrouwd of gescheiden, homoseksueel, pedoseksueel of heteroseksueel. En getrouwden staan in de kerk niet vooraan.
Het gaat God om dat grotere verhaal/perspectief: dat de bruiloft komt, de bruiloft van het lam en de gemeente. De nieuwe tijd van blijvend geluk. God zien en met Hem leven; dat is het doel van een mens. Gemeente: daarom is het zo mooi en belangrijk om stil te staan bij het onderwerp relatie(vorming). Wij denken al snel: o.k.; we gaan een standpunt innemen over samenwonen. Of: wat moeten we vinden van de weg die God voorheeft met homo’s en lesbiennes? En hebben we een draaiboek voor stellen die willen trouwen of stellen die in de problemen komen. En goede aandacht voor al die verschillende mensen en situaties zijn belangrijk. Maar daaronder klinkt die ene stem. De stem van Jezus. Kom naar mij; ik geef geluk. Ik breng je thuis. Volg mij in je leven van iedere dag. Ken jij Jezus? Leef jij met hem? Of zoek je je geluk, je houvast in iets of iemand anders?

Luister zo eens naar de aanwijzingen die de getrouwde gelovigen krijgen. Die zijn zo mooi. Wij zeggen: als je het goed wilt hebben en houden met elkaar …..; en dan komen de tips. Bijvoorbeeld: doe aan een huwelijkscursus mee. Zorg voor qualitytime. Ga samen wat leuks doen. Leer je onderlinge dilemma’s onder ogen te zien. Een voor een waardevolle en nodige tips. En laten christenen niet onder het mom van ‘ik geloof in Jezus’ dit soort belangrijke dingen overslaan. Maar toch. Moet je horen wat Paulus zegt. Mannen: heb je vrouw lief zoals Jezus de gemeente liefheeft. Punt (nou ja, nog wat van die strekking). Karig toch? Dat zegt Paulus zeker omdat hij zelf niet getrouwd was en daarom niet weet hoe ingewikkeld het allemaal kan zijn? Of is het precies andersom? Weet Paulus, als apostel door Christus geroepen, juist goed hoe moeilijk het is om echt lief te hebben? En dat er maar een is die dat ons dat kan leren? Mannen heb lief. En kijk daarvoor naar Jezus. Punt. Naar zijn oprechte,  aanhoudende, vastberaden liefde. Ik denk dat deze opdracht van Paulus het tegenovergestelde van karig is. En dat het al die andere tips die wij (terecht) bedenken een soort van omvat. Mannen moeten eerste naar de bruidegom, Jezus, kijken.

De getrouwden zelf krijgen allereerst Jezus voor ogen gespiegeld. Mannen leren van Jezus hoe van hun vrouw te houden (5:25). Kan dat zonder dat die man een relatie met Jezus heeft? Het begint met hem, Jezus. Eerst dat grote verhaal van God, over die bruiloft van het lam. Voor vrouwen geldt precies hetzelfde. Zij krijgen de gemeente die Jezus volgt als voorbeeld (5:24). Weer zo’n ‘karige’ opdracht. Had Paulus niet beter wat kunnen zeggen in de strekking van: maak eens een lekkere maaltijd voor hem klaar (liefde van de man gaat door de maag…). Of wat dan ook maar. Maar ook de vrouw wordt gewezen op dat grote verhaal van God: de stralende bruid en de bruidegom. Kan een vrouw dat doen zonder dat zij van Jezus houdt? Integendeel. Het begint met hem, Jezus.

En dat gaat zo maar verder in de brief aan de Efeziërs. Ouders moeten Jezus volgen in het opvoeden hun kinderen, zoals kinderen uit respect voor de Heer luisteren naar hun ouders (Efeze 6:1-4). Ook hier geldt: eerst Jezus volgen. Eerst dat grote verhaal van die bruidegom. Op de werkvloer idem (6:5-9). Het gaat, in die tijd van Paulus, over slaven. Zij staan eerst ten opzichte van de Heer, namelijk Jezus. Zo dienen zij hun heer (namelijk hun aardse meester). En voor de heren van de slaaf geldt hetzelfde. Christus in het midden. Eerst dat grote verhaal van Gods trouw, heren.

En dan volgt het slot van de Efeze waarin heel de gemeente wordt opgedragen haar kracht te zoeken in de Heer (gebed, woord, daadkracht etc.). Christus maakt het leven nieuw. Let op hem. Hij komt eraan. De bruiloft gaat beginnen.

Ik rond de preek af. Als we het in de kerk hebben over relatie(vorming) dan is dat belangrijk, teer – het vraagt om onderling vertrouwen. Tegelijk is dat geen onderwerp apart. Of een onderwerp met vooral moeilijke kanten. We stuiten, waar we ook beginnen, op Christus de rots. Is hij je geluk? In je werk? Thuis? Als je hetero bent of homo, getrouwd of gescheiden? In de kerk? Zet je leven in zijn licht.

Voorbeeldliturgie
Welkom
Votum
Groet
GK 132: 1a, 2v, 3m, 4v, 5m en 6a
Nieuw leven in Jezus (Romeinen 12 Bijbel Gewone Taal)
LB 675: 1 en 2
Gebed
Kinderen naar voren Matteüs 9:1-8 Jezus geneest een verlamde
Zingen Door de kracht, door de kracht van de Heilige Geest
Kinderen naar kring
Lezing: Genesis 2:18-25 en Efeziërs 5:21-33
Verkondiging: Jezus als richtpunt van nieuw leven
1 We zijn van de Heer.
2 Christus en zijn bruid
– Lekker burgerlijk/gesetteld? Nee; werk aan de winkel.
– Het grote verhaal van God: de bruiloft.
Psalm 146: 1 tm 3 nieuwe berijming http://www.denieuwepsalmberijming.nl/berijmingen/psalm-146
Kinderen komen terug uit kring
Bediening heilige doop aan ….. (formulier 3)
GK 161: 1
Dankgebed en voorbede.
Collecte
LB 146c: 1 en 7
Zegen