Preek over een parabel die Jezus vertelde in Marcus 12. Waar veel bekende verhalen bij ons eindigen met ‘en ze leefden nog lang en gelukkig’ eindigt dit verhaal met een moord. Wat zegt het ons? Voorbeeldliturgie onderaan de preektekst.

1         En ze leefden nog lang en gelukkig.
Bepaalde verhalen kennen wij allemaal. Het verhaal van Sneeuwwitje bijvoorbeeld. En misschien zag je de prachtige film Frozen of The Lion King. Hoe verschillend die verhalen ook zijn, een ding is gelijk. Ze eindigen allemaal goed. Nadat er veel spannende of erge dingen gebeuren is het eind: ‘en ze leefden nog lang en gelukkig’. Met een blij gevoel doe je het boek dicht of zet je de TV uit. Je kunt lekker gaan slapen.

De Heer Jezus heeft veel verhalen verteld. Gelijkenissen of parabels. Die zijn zo mooi dat ze in onze tijd nog steeds bekend zijn. Naar een zo’n verhaal hebben we net geluisterd. Een verhaal over een wijngaard. De mensen die dit verhaal voor het eerst hoorden, wisten gelijk waar Jezus het over had. Die wijngaard: dat waren zij zelf, Gods volk. Dat had een van de grootste profeten al eens gezegd (Jesaja 5).

Maar met dit verhaal is iets bijzonders aan de hand. De Heer Jezus vertelt het anders dan de mensen het kenden. En het verhaal eindigt niet met en ze leefden nog lang en gelukkig. Integendeel. Dit verhaal eindigt met de moord op de zoon van de eigenaar van de wijngaard en met de doodstraf die deze moordenaars krijgen (12:8 en 9). Een vreselijk einde.

Als dit vandaag zou worden verfilmd dan kwam er te staan: niet geschikt voor jongeren onder de zestien. En beter luister je niet naar zulke verhalen voordat je gaat slapen. Je zou er een nachtmerrie van krijgen. Jezus bezorgt zijn luisteraars een steen in de maag.

2         Jézus is de zoon; de zoon van God.
Waarom vertelt Jezus dit verhaal? Om dat te zien, is het goed om te weten dat Jezus dit niet zomaar doet. Als je langer luistert naar het evangelie van Marcus, ontdek je dat dit verhaal een antwoord is; Jezus geeft antwoord op de vraag wie hij is. Toen Jezus de tempeldienst op het tempelplein had stilgezet (Marcus 11:15-19) vroegen de geestelijk leiders op grond waarvan hij dat deed (11:28). Met andere woorden: wie denkt u wel niet dat u bent dat u onze – nog wel door God gegeven – tempel(dienst) stopzet? Jezus beantwoordt die vraag met een tegenvraag (11:29-30). Hij lijkt zo bij de vraag van de geestelijke leiders weg te lopen. Zeker omdat de geestelijk leiders zijn tegenvraag niet beantwoorden (11:33). Daarmee lijkt de kous af te zijn.

Maar dan gaat Jezus een verhaal vertellen (eerder had Jezus al verteld waarom hij verhalen/gelijkenissen vertelde (Marcus 4:10-12); het verschil tussen geloof en ongeloof wordt zo duidelijk). De eerste paar zinnen van Jezus’ verhaal over de wijngaard riepen gelijk geloof op bij zijn hoorders. Natuurlijk; zij waren de wijngaard. Maar dan wordt het anders. Het wordt wonderlijker. Absurder. Vreselijk. Pachters die niet willen betalen. Knechten van de eigenaar die worden mishandeld. Gedood zelfs. En als de eigenaar zo ‘gek’ is om zijn zoon te sturen wordt die, na een kort en veelzeggend overleg (12:7), afgemaakt. Wat zal de eigenaar doen met deze moordenaars, zo eindigt Jezus zijn verhaal? De eigenaar zal de pachters doden en zijn wijngaard aan een ander geven.

Weg is het geloof van Jezus’ hoorders. Men wil Jezus gevangen nemen (12:12). Waarom? Vanwege een verhaal? Nee. Ze willen hem aan de kant zetten omdat ze zijn verhaal begrijpen maar (Jezus) niet geloven.

De wijngaard is Gods volk (Jesaja 5); uit Egypte gehaald en ‘geplant’ in Kanaän (Psalm 80:9 e.v.). Zo zou Gods recht en genade gaan stralen voor heel de wereld (Genesis 12:3). Maar het ging anders. Al heel snel ging het mis (Jozua, Rechters, 1 Samuël, Koningen). Eigenlijk al voordat ze nog maar in het beloofde land aankwamen (Exodus, Deuteronomium). De knechten die gestuurd worden zijn de profeten. Zij zijn, in het Oude Testament, vaak niet gehoorzaamd door Gods volk. Soms zelfs mishandeld en gedood.

En nu? Wat moet God nu doen? Hoe krijgt Hij toch resultaat van zijn werk?

God stuurt zijn zoon zegt Jezus (12:6). Dat is Gods plan. Zijn zoon sturen. Zoon betekent hier niet ‘zoon’ zoals wij een zoon (of dochter) hebben. Maar: die hoort bij God; in hem (de zoon) heb je met God zelf te maken (cf. Hebreeën 1:1-3). Maar zelfs, juist de zoon wordt afgemaakt. Maar dan is het spel uit. God gaat het anders doen. Anderen krijgen de eer de wijngaard te mogen zijn.

Zie je hoe Jezus hiermee antwoord geeft op de eerdere vraag van de geestelijke leiders? Wie denk je wel niet dat je bent door de tempeldienst stil te zetten vroegen zij (Marcus 11:28). Jezus zegt, in deze gelijkenis: ík ben de zoon. Het plan van God om eindelijk resultaat te krijgen is nú in werking getreden. Ík ben de zoon van de eigenaar van de wijngaard. Ik ben de zoon van God. Jezus zelf zit verstopt in de gelijkenis.

• Jezus legt in de gelijkenis uit wat er daarvoor steeds gebeurt:
  Jezus zet de tempeldienst on hold (11:15-19) omdat hij de zoon is. Hij zelf is de tempel, de ontmoetingsplek tussen God en mensen.
• Jezus laat zich toejuichen als hij naar de tempel in Jeruzalem komt. ‘Gezegend die komt in de naam van de Heer’ (Marcus 11:9). Jezus laat zich toejuichen omdat hij de zoon van God is. Omdat God in hem zegen aan het geven is.

Het resultaat dat God zoekt is dat mensen in de zoon gaan geloven (Johannes 6:29). Maar doen zij het ook? Dragen zij die vrucht? Het vreselijke van de gelijkenis is niet de gruwelijke afloop in de dood van de zoon en de dood van de pachters. Het vreselijke is dat dit een moment is waar ineens, als bij een bliksemschicht, duidelijk is hoe de zaken er werkelijk voorstaan. Dit blijft niet bij een gelijkenis. De zoon (van God) gaat werkelijk vermoord worden.

Golgota is de schandpaal waar het eeuwenlange ‘verhaal’ – de geschiedenis van God om via Israël de wereld te redden – van God eindigt. Op Golgota blaast Gods zoon zijn laatste adem uit. Niet geschikt voor mensen onder de zestien. Nee. Maar voor wie is het wel geschikt? Wie wil dit evangelie horen?

3         Het evangelie wint.

A         Nieuwe leiders: apostelen.
Hoe horen wij deze gelijkenis? Misschien eerst wat wij misschien horen terwijl het er niet staat. Christenen kunnen denken dat dit verhaal betekent: God laat vanaf nu Israël (de wijngaard, Jesaja 5) links liggen en begint iets anders; de kerk. Maar zo is het niet. Het gaat hier over het ongeloof in Jezus. Ongeloof dat de tempel onder Jezus’ vernietigende oordeel zet (Marcus 11:15-19, vooral 13:2 e.v.). Maar het zijn evengoed in Jezus gelovige Joden die de opdracht krijgen het goede nieuws over Jezus’ dood en opstanding over heel de wereld te brengen (Matteus 28:16 vv, Handelingen). De beloften van God aan zijn volk Israël met daarbij horende opdracht tot geloof blijven staan (Romeinen 9-11).

Het nieuwe dat plaatsvindt in Jezus’ naam is dit: tegenover de in Jezus blijvend ongelovige leiders (o.a. Marcus 11:28 en 12:7) komen nieuwe leiders te staan; de apostelen van Jezus. Daarom belijden wij in de kerk ook geen Israëlitische geloofsbelijdenis o.i.d. maar de apostolische geloofsbelijdenis. De kern is niet een tempel(complex) maar een schandpaal (Golgota) en een overheen dit leven open graf. Zo verhoort God ons gebed en leven (cf. Johannes 4).

B         Blijf je tot Jezus bekeren.
We kunnen er dan ook niet omheen om in dit gedeelte ook een waarschuwing aan ons eigen adres te horen. God wil resultaat. Hij zoekt ‘vrucht’. Dat zocht Hij bij zijn volk. Dat zoekt God in jouw leven. Christenen zeggen soms: ik ben (al) bekeerd. Ik ben (al) gedoopt. Ik geloof (tenminste ‘nog’) wel. Maar God wil dat je je inzet in de dienst van het rijk van zijn zoon Jezus. Leef elke dag dicht bij Jezus.

Wij kunnen schrikken van de snoeiharde manier waarop Jezus hier Gods eigen volk de wacht aanzegt. Maar we lezen dat Jezus de kandelaar kan wegnemen bij zijn eigen gemeente (Openbaring 2:5). Dat is even heftig als de gelijkenis in Marcus 12. Heftiger. Want toen kreeg men nog de kans op bekering (Handelingen 2:23 en 37-40) en hoorden de leiders nogmaals het evangelie (Handelingen 4:1-21; wéér Psalm 118 net als Marcus 12:10&11). Maar christenen die willens en wetens Jezus verwerpen (Hebreeën 6:5&6)! En het evangelie zegt dat Jezus in hem gelovende mensen wegstuurt uit zijn koninkrijk (Matteüs 7:21-23). Zet jezelf, broeders en zusters, niet op welk voetstuk dan ook maar. Zelfs ons geloof is een kado (Efeze 2:8). We hebben alleen hoog op te geven van God die ons tot zijn tempel maakt (Efeze 2:19-22).

C         Zoek de verborgen schat.
Moeten we dan met lood in de schoenen weer naar huis? Nou, ik hoop wel dat je onder de indruk komt van de gelijkenis. Het moet doodstil zijn geworden toen Jezus dit vertelde. Jezus laat je kiezen. Je kunt niet ‘een beetje’ geloven of Jezus ‘een interessant figuur’ noemen. Toch zit er iets in deze gelijkenis waar we nog eens goed naar moeten luisteren. Iets dat buitengewoon bemoedigt. En dat zit verstopt in de hoofdpersoon van de gelijkenis; de ‘eigenaar’; God. Eerst investeert hij eindeloos veel in zijn wijngaard (12:1). Het is zijn levenswerk. Het is wat dat betreft al heel merkwaardig dat hij het verpacht. Dat geeft te denken. Als hij zijn knechten stuurt om opbrengst te halen, worden die vernederd en zelfs gedood. Nou; wat zou íedere eigenaar dan doen (gesteld dat die, blijkbaar, macht heeft om te doen wat die wil doen)? Je stelt een leger samen. Trekt erop af. Deelt een passende straf uit. Zeker in het Midden-Oosten (van toen): oog voor een oog, tand voor een tand, leven voor een leven. En verhuurt ‘m aan een ander die wel betaalt. Helder.

Deze eigenaar doet dat niet. Hij denkt na. Hoe krijg ik die gasten zover dat ze me betalen? Hij stuurt weer knechten.

Nee! Die knechten zullen wel gedacht hebben. Alvast m’n levensverzekering uit de kast halen…. En ja hoor. Ook zij redden het niet.

Nú is het mooi geweest! Afmaken, die gasten. Maar de eigenaar denkt na. Weet je wat? Ik stuur nog weer andere knechten.

!!?? Absurd is niet eens het goede woord.

En dan redden die het ook niet. En nu?

Nu….stuurt de eigenaar…. zijn zoon. Zijn geliefde zoon.

Díe is gek! Hij weet met wie die te maken heeft. Hij heeft heel goed door hoe slecht zijn pachters zijn. En hij stuurt het beste, het mooiste dat hij zelf heeft recht op hen af. Wie doet zoiets?

Stel je voor: jij hebt een vriendin. Zou jij haar ’s avonds laat alleen naar huis sturen als ze door een wijk moet waar allerlei ongure types rondlopen?
Stel: je hebt een kind van twee jaar oud. Je enige kind. Zou je die alleen laten oversteken op een drukke straat?
Stel: je hebt 5.000 euro op je spaarrekening staan. Dat is alles wat je hebt. Zou je dat uitlenen aan iemand die gokverslaafd is en diep in de schulden zit?

Wij zouden altijd zeggen: ben je gek! Hoe stom kun je zijn!

De eigenaar in de gelijkenis doet het wél. Hij stuurt, tegen beter weten in (12:6), zijn geliefde zoon. Dat wil zeggen: God komt in Jezus zelf op die door-en-door onbetrouwbare gasten af. Ongewapend. Hij weet wat er gaat gebeuren (Handelingen 2:23). En jawel. Het wordt een moordpartij. Met voorbedachte rade (Marcus 12:7).

Gemeente: de gelijkenis stelt ons een vraag; wie is God? Wat bezielt God dat Hij zich zo geeft? Aan mensen die Hem zullen verwerpen?

Kun jij het je voorstelen; dat God zoiets bij jou doet? Dat God zegt en doet:
Jij twijfelt aan Mij. Ik laat jou niet los.
Jij denkt misschien dat Ik niet besta. Ik geef jou elke dag leven.
Jij maakt fouten; grote en kleine. Ik vergeef.
Jij ziet misschien niet wat de zin van je leven is. Ik ben jouw doel.

Kijk; deze gelijkenis is zo scherp en hard dat je hier bijna overheen leest. En vergeet hoelang God geduld heeft en hoe groot dat geduld is. De gelijkenis zegt met zoveel woorden: dat is niet voor te stellen.

De paradox van de gelijkenis is dat deze volstrekt eindeloze goedheid van God (12:6) hand in hand gaat met zijn op concreet resultaat gerichte recht (12:9). Dat mixen wij slecht. Wij kiezen snel voor een van beide. Of we maken er twee dingen van. We zeggen dan: God is altijd genadig (dat is een). Maar (het tweede): je moet wel doen wat Hij zegt. Het evangelie is wonderlijker. Het is voor God een en al. In Jezus ligt een nieuwe weg. Het is niet meer de wet (je moet). Het is niet weer een nieuwe profeet (doe zo). Dat bleken allemaal heilloze wegen. Je moet gaan zien dat God iets heel anders deed. Dat God zo ‘gek’ is dat Hij eindeloos ver ging in wat Hij gaf; zichzelf in zijn zoon. Als je dat ziet/gelooft; kun je dan anders dan – een klein beetje – gaan lijken op Hem (Zondag 24)?

Kijk goed naar God. Kijk naar Gods weg in Jezus (12:6). De gelijkenis van Jezus brengt je terug naar ‘de eerste liefde’ (Openbaring 2:4). Weet je het nog: dat je blij was met God? Dat je in vuur stond voor je geloof? Herinner je je het nog: dat (ene moment dat) je zeker wist te geloven in de Heer Jezus? Weet je het nog dat je dacht: fijn om bij de gemeente te horen. Wat kan er veel gebeurd zijn waardoor dat onder druk komt te staan of misschien zelfs, voor je gevoel, helemaal verdween. Ja. Inderdaad. Maar Jezus is sterker. Jezus spreekt na de gelijkenis over een Psalm, een lied van overwinning (12:10&11. Daarmee pakt Jezus de draad op die was blijven liggen bij de intocht in Jeruzalem toen dat lied ook werd gezongen, 11:9&10).

Jezus is sterker.
God is altijd meer.
Het evangelie wint.
Daar veranderen wij niks aan.
In Jezus’ naam kun je er wel aan mee gaan doen.

Welkom in Jezus’ koninkrijk.

——

Deze preek hoort bij een serie preken over Marcus (2017/2018). Hier vind je een korte inleiding op die serie en een overzicht daarvan.

Voorbeeldliturgie
Welkom
Votum
Groet
GK 132:1a, 2v, 3m, 4v, 5m en 6a
GK 176b Wij kiezen voor de vrijheid
Gebed
Kinderen naar voren (Marcus 1:32-39 Jezus bidt)
Kinderlied
Kinderen naar kring
Lezen Marcus 11:27-12:12
Verkondiging Niemand is zo ‘gek’ als God
1 En ze leefden nog lang en gelukkig
2 Jézus is de zoon; de zoon van God.
3 Het evangelie wint
– Nieuwe leiders; de apostelen.
– Bekeer je steeds tot Jezus
– Zoek de verborgen schat!
Psalm 118: 6 en 7 nieuwe berijming http://www.denieuwepsalmberijming.nl/berijmingen/psalm-118
Presentatie Alphacursus
Dankgebed en voorbede
Kinderen komen terug
Collecte
GK 167: 1 tm 3 (canon)
zegen