Bij geestelijk leiding geven vallen vandaag vaak woorden als ‘dienend leiderschap’ en ‘verbindend leiderschap’. Wat betekenen deze woorden? 

Gemeente van de Heer

1         Profielschets van een leider/ambtsdrager.
Twee weken geleden zijn we aan de slag gegaan met gaven- en takengerichte gemeentezijn.[i] De Geest leeft in de gemeente en geeft ieder lid een cadeau/gave met het oog op de opbouw van de gemeente.

Vandaag hetzelfde onderwerp maar een andere invalshoek. Wat betekent geestelijk leiding geven in de gemeente? Wat maakt je een goede ambtsdrager?  

De vorige keer ging het over Mozes die ‘alles deed’. Dat werkt niet. Laten de taken verdeeld worden. Tot op vandaag is dat inspirerend voor een kerkelijke organisatie. Als een ouderling ‘alles doet’ en als de organisatie ook nog eens top-down is zijn er, naast voordelen (duidelijkheid), ook risico’s (spontaniteit verdwijnt, autoritair optreden). Maar ben je er als je vervolgens gavengericht gaat werken en de structuur van de ambten gaat herorganiseren?

Dienen.
Het lijkt er soms op dat dit vandaag gedacht wordt. Zeker ook in ons kerkgenootschap. Vaak gaat het over ‘dienend leiderschap’. Dat is op zich een volstrekt Bijbels woord. Jezus onderscheidt zich immers van brute heersers door te zeggen dat hij niet gekomen is om zich te laten dienen maar om te dienen – zijn leven te geven (Matteüs 20:28). Wat een verschil met Poetin, Trump e.a. Maar in ‘dienend leiderschap’ zoals dat vandaag in de kerk klinkt, komt volgens mij ook iets anders mee. We willen niet (meer) dat iemand autoritair optreedt. Zijn we vanuit ons stellige verleden allergisch voor gezag geworden? Maar zonder gezag zal het niet gaan in de gemeente van Jezus.

Verbinden.
Hoe kijken we aan tegen geestelijk leiding geven? Aan predikanten, bijvoorbeeld, wordt vaak gevraagd dat ze  ‘verbinden’. Lees maar eens een advertentie waarin kerken een profielschets voor een predikant neerzetten. Je snapt het woord ‘verbinden’. We gaan als kerken immers door een tijd vol verandering. Dan wil je elkaar ‘vasthouden; begrip hebben voor ouderen en inspirerend zijn voor een nieuwe generatie’ (profielschets predikant). Los van de vraag of het reëel is zoiets te verwachten van een persoon speelt de vraag mee in hoeverre het Bijbels is. En wat op langere termijn het effect is van dit soort denken.

Wat is geestelijke leiding; ‘dienen, verbinden’? Hoe zien jullie dit, gemeente?

Dit is een vraag die altijd speelt in Jezus’ kerk. Vandaag zeker ook. Je ontkomt er niet aan met elkaar helder te hebben wat je bedoelt met dienen, verbinden e.d.

2         Het hart open voor God.
Laten we nog een keer naar Mozes kijken. Als zijn takenpakket verlicht wordt na het wijze advies van zijn schoonvader, is dat voor hem geen startsein om een paar weken vrij te nemen. Exodus 32 maakt dat duidelijk. Als je kijkt naar Mozes’ levensweg zie je dat hij telkens meer gaat voldoen aan het profiel dat God al in gedachten had bij zijn roeping (Exodus 3) – een profiel dat Mozes never nooit niet voor zichzelf had bedacht en waartegen hij in eerste instantie heftig protesteert (‘wie ben ik?’, ‘stuur een ander’).

Mozes gaat meekijken met God. Hij gaat zich steeds meer als een dienaar van Gods koninkrijk opstellen. In Exodus 32 betekent dat dat hij het volk snoeihard tot de orde roept als ze een godenbeeld maken. In de prachtige TV-serie The Bible is Exodus 32 scherp in beeld gebracht. Mozes smijt de stenen tafelen met de verbondswoorden (Exodus 20) stuk. Hij roept de mensen toe hoe ze bevrijd kunnen worden uit de woestijn van hun hart. Goed gezegd. De woestijn waarin het volk rondloopt naar het beloofde land is een teken van hun leven. Hun hart is een ‘woestijn’. Dat wil zeggen: ze missen vruchtbare grond waarop Gods goede leefregels kunnen landen. Kijk maar. Net zo gewillig als ze zijn om hun mooie spullen in te leveren in de dienst van Gods tabernakel (Exodus 35) zo gretig zijn ze om dat te doen om dat godenbeeld te fabriceren (Exodus 32).

Leiderschap, ambtsdrager zijn betekent dat je de gave hebt om wat er in het hart leeft en zichtbaar wordt voor God neer te leggen, op ieder levensterrein. Zodat Gods Geest in de ‘woestijn’ van ons leven aan de slag kan gaan en de vrucht van de Geest (Galaten 5) kan gaan bloeien. Dat is dienend leiderschap. Zo doet Jezus het als hij de zonden en wonden aan de orde stelt en laat zien dat hij vergeeft en vernieuwt. Zo doet Paulus dat als hij Jezus’ kerken tot de orde roept en zegt waar het om gaat bij het evangelie en wat dat betekent.

Twee leiders.
De Bijbel helpt ons om dit leiderschapsprofiel goed te zien. Er staan in Exodus 32 namelijk twee leiders naast elkaar. Mozes die de koe bij de horens vat. En Aäron daarnaast. Met Aärons analytische vermogen is niks mis. Ook hij constateert dat het volk een zondig volk is (Exodus 32:22). Maar hij buigt mee met de zondige verlangens van het volk. Hij houdt zijn rug niet recht. ‘Slappe hap’ zouden we tegenwoordig zeggen. Let vooral op deze zin:

Ik gooide ze (gouden sieraden) in het vuur en toen kwam dat kalf eruit tevoorschijn
(Exodus 32:24).

Tja. Hoe is het mogelijk. Er had ook iets heel anders uit kunnen komen!? Herken je het. Je zondigt. Je gaat vreemd (fysiek of digitaal). Je vloekt. Je bent er materieel/financieel enorm op vooruit gegaan maar het is amper te merken in je geef-gedrag. Wat denk/zeg je? ‘Het ging vanzelf.’ ‘Ik ben daar niet echt mee bezig.’ ‘Ik hoop dat het morgen ander is.’ Je hart is een woestijn.

Gaven.
Een leider in Gods koninkrijk, een ambtsdrager, gaat daar niet aan voorbij. Dat doe je thuis toch ook niet? Daar stel je toch ook wel eens zaken aan de orde als iemand zich abnormaal gedraagt? Het is belangrijk dat dit in de gemeente ook gebeurt, op elk terrein van het (kerkelijke) leven; in alle taakvelden. Niet om de baas te spelen. En het zal ook wel eens misgaan. Maar een gemeente kan niet zonder het goede gezag van Jezus. En dan niet op een gebied maar in alles. Alle taakvelden die we twee weken geleden bij de kop hadden, van de erediensten tot missionair zijn, van kinderwerk tot het onderhoud. Alles voor hem.

Gemeente, er verandert best veel in onze gemeente. Ik denk dat dat een goede en vooral logische zaak is. Evengoed is het dan nuttig om op te blijven letten. Nu we in een belangrijke fase van ons gemeente-zijn terecht komen wil ik je vragen om te zien of God jou de gave van het dienend leiderschap heeft gegeven. En/of wat je nodig hebt om die gave (verder) te ontwikkelen.

3         De weg van Gods koninkrijk.
Dan naar het profiel van het ‘verbindend’ leiderschap (zoals dat vandaag heet). Ook dat profiel zit in Exodus 32. Mozes trekt niet alleen ten opzichte van het volk aan de noodrem. Hij gooit zichzelf ook voor God ten gunste van het volk. Hij pleit op de enige grond die ertoe doet; Gods eer, Gods goede naam onder de volken en Gods belofte aan Abraham (Exodus 32:9-13). Hier kán God niet onderuit. En als Mozes orde op zaken heeft gesteld gaat hij terug naar God om te zien of het volk verzoend kan worden met God. Mozes gaat daarbij zo ver dat hij zijn leven op het spel zet. Hij zegt: ‘als U dat niet wilt (vergeven), schrap mij dan maar uit het boek dat U hebt geschreven.’ Laat het volk leven, laten de plannen van uw koninkrijk doorgaan – gooi mij maar in de hel. Dat zegt Mozes.

Perspectief.
Zie je wat hier gebeurt? Adembenemend. Mozes haalt niets af van Gods heiligheid, rechtvaardigheid en barmhartigheid. Mozes relativeert de tekorten van het volk niet. Hij bemiddelt. Mozes wil zelf het middel zijn. De middelaar.

Gods antwoord is opvallend kortaf: ‘alleen wie tegen Mij zondigt schrap Ik uit mijn boek’ (Exodus 32:33). Dat bijna bitse geeft te denken. Brengt Mozes God hier in verlegenheid? Zou Gods hart niet sneller zijn gaan kloppen? Hier ligt de kern van het evangelie zoals wij dat vieren in het heilig avondmaal. De volkomen verzoening van al onze zonden. Het plaatsvervangend lijden, sterven en opstaan van onze Heer Jezus Christus die neerdaalde in de hel (apostolische geloofsbelijdenis). De ‘dag van de verantwoording’ waar God hier over spreekt (Exodus 32:34) is Jezus en die gekruisigd![ii] God zelf verzoent in Jezus onze zonden. Zo wordt de ‘woestijn’ van je hart een oase – tot zegen van de mensen om je heen.

Grandioos is Exodus 32. In deze dieptrieste gebeurtenis openen zich eindeloze vergezichten – door de door de Geest gegrepen middelaar Mozes.

Het is geen wonder dat Mozes na zijn dood blijft leven. Hij komt terug in de Psalmen. Als Gods volk opnieuw in de nesten zit (ballingschap, teloorgang koningshuis) is daar dat cruciale lied van Mozes. In Psalm 90 doet Mozes wat hij in Exodus 32 doet; pleiten dat God terugkeert op zijn plannen en goed is voor ons (vandaar Psalm 90 in de liturgie vandaag).[iii] En als Jezus naar Jeruzalem gaat om te sterven en op te staan is Mozes bij hem om te spreken dat dit de weg naar leven is (Matteüs 17:1-8).[iv]

Leiding geven.
Zie je dit? Is Mozes een ‘verbindend leider’? Zeker weten. Hij verbindt zich met ziel en zaligheid aan Gods weg naar het leven – het leven in alle volheid (Johannes 10:10). Wat is deze weg vandaag nodig. Kijk naar de (wereld)politiek. ‘Trump gooit Oekraïne voor de bus’ zeggen we vandaag als Oekraïne pion is in de onderhandeling tussen grootmachten. Kijk naar de kerk. Als je ergens niet uitkomt met elkaar, wie(ns belang) gaat er dan voor? Jij omdat je de beste argumenten hebt? Jij omdat je ‘de traditie’ of juist ‘hoe het vandaag gaat’ aan je kant hebt? Als je ruzie hebt; hoe komt het tot verzoening? Door jouw gelijk? Heb jij gelijk omdat jij ambtsdrager bent (gezag) of heb jij als gemeentelid gelijk omdat de ambtsdrager naar jou moet luisteren (dienend leiderschap)?

Kijk naar Mozes. Exodus 32 is fundamenteel voor Jezus’ kerk. Hier opent zich een heel nieuwe weg. De weg van het Koninkrijk. Mozes pakt de mensen aan en gooit zichzelf voor de bus. Mozes doet beide dingen, tegelijkertijd. En let svp goed op. Soms zeggen mensen in de kerk nog wel eens ‘dan offer ik me (mijn belang/visie) wel op.’ Dat is toch leiderschap? ‘Als jij het dan niet doet dan doe ik het wel want anders gebeurt er niks.’ Vaak gebeurt dat dan een beetje of twee beetjes zuchtend.

Maar dat is niet waar het om gaat in Gods Koninkrijk. Mozes geeft zichzelf (op) aan God die zichzelf in Jezus (op)geeft als redder en bevrijder. Mozes pleit zo’n manier voor ‘zijn’ zaak dat God hem wel gelijk ‘moet’ geven.[v] God buigt hier als het ware voor Mozes. Er komen nieuwe tafelen met verbondswoorden (Exodus 33). Zo wordt de weg gebaand naar de bouw van de tabernakel (Exodus 35). Belangrijker: zo wordt de weg gebaand naar de komst van de Geest die niet op stenen platen schrijft maar in mensenharten – zodat wie gelooft zelf een leesbare brief wordt (Jeremia 31[vi], 2 Korintiërs 3).

Gaven.
Herken jij dit evangelie in jezelf? Dat je op zoek bent naar dat hogere perspectief, die levensweg van God? Voor jezelf. Voor de mensen om je heen. Dat je inzet, ook in het leiding geven, is iets anders dan dat je wat uren een bepaalde taak doet (punt). En nee; jij bent Mozes niet. Jij bent jij. De vraag is of je het geheim van Mozes herkent. Het geheim van het evangelie. Om de goede weg van God voor ogen te hebben en bezig te zijn met de doorgang van die weg. Heb jij de gave gekregen die hier geportretteerd wordt? Volgens mij is die gave er bij jullie. En lopen jullie er ook nog niet eens mee te koop. Nu is bescheidenheid mooi. Tegelijk; vergeet niet deze gave ook in te zetten bij het (zichtbaar) leiding geven in en aan de gemeente. Bij alle taakvelden. Van visievorming tot praktische hulp. Het is nodig. En het komt ons allen ten goede.

Jezus volgen.
Ik rond de preek af. We willen en gaan gavengericht werken. Dat is een belangrijke stap voor ons. Het past bij ons talentvolle gemeente. De verhalen van Mozes helpen ons daarbij op verschillende manieren bij. Het gaat om een model waarin iedereen wordt ingezet (Exodus 18). En waarin leiders koning Jezus in alles volgen (Exodus 32).

Als je Exodus 32 leest vraag je je af hoe Mozes de leider/ambtsdrager kan zijn die hij is. De schrijver van de brief aan de Hebreeën legt het uit. Mozes heeft de smaad van het horen bij Jezus van meer waarde geacht dan wat ook maar (Hebreeën 11:26). Mozes had een zeker bestaan kunnen leiden als (kroon)prins van Egypte. Mooi huis. Fijne partner. Inkomen en pensioen gegarandeerd. Geen gemekker van een zondig volk maar slaven die je bij iedere vingerknip bedienen. Had Mozes dat leven gekozen dan hadden we nooit meer van hem gehoord. Hooguit hadden we vandaag zijn graf nog eens opgedolven bij opgravingen in Egypte. Interessant voor in een museum. Leuk voor als je daar bent bij een all inclusive reis. Maar Mozes kiest een andere weg. Hij kiest voor Jezus. En daarom leeft hij verder. En is hij in Jezus’ naam een gids voor ieder die zijn of haar gaven wil inzetten in dienst van Gods koninkrijk.

Doe als Mozes en kies voor Jezus.
Geef leiding aan je eigen hart.
Bedenk welke leidinggevende taak er voor jou is.
Leef zo tot een zegen in de gemeente en voor de mensen om je heen.

=================================

[i] Zie Gaven- en taakgerichte gemeente. Preek Exodus 18.
[ii] Zie preek Goede Vrijdag Ezechiël 37 en Matteüs 27.
[iii] Zie preek De mens is voor een tijd een plaats van God. Preek Psalm 90.
[iv] Zie Hoe Jezus erbij is. Preek Matteüs 17:1-8.
[v] Zo ‘onderhandelt’ Abraham met God (Genesis 18) en vecht Jakob met God, zie preek Genesis 32.
[vi] Zie preek Jeremia 31.

Liturgie

Welkom en afkondigingen kerkenraad

Votum (GK)
Groet
Amen (GK)

DNP Psalm 84:1 en 2 Hoe lief heb ik uw woning

Gods leefregels
GK 163 alle verzen    Ik bouw op U

Gebed

Kinderen naar voren
Lees je Bijbel, Hemelhoog 382
Kinderen naar kring

Exodus 32 Toen het volk merkte (lezer: het is een lang hoofdstuk. Enige introductie is nodig)
DNP Psalm 90: 1 en 5 Heer, U bent onze schuilplaats

Verkondiging van het evangelie
LB 838:1a, 2v, 3m en 4a O, grote God die liefde zijt

Dankgebed en voorbede

Collecte en kinderen komen terug

GK 164 canon Jezus vol liefde (drie groepen?)

Zegen
Amen (GK)

Verdere ontmoeting

=== einde ===