Jezus uitstraling verandert; hij straalt als de zon. Wat betekent de wonderlijke gebeurtenis uit Matteüs 17? Preek in de serie van preken over Matteüs.

De preek is ook te beluisteren als podcast op Spotify of Anchor.

Een voorbeeldliturgie staat onderaan de preektekst.

Gemeente van de Heer, gasten

1         Een indrukwekkende gebeurtenis.
Soms maak je iets mee dat veel indruk op je maakt. Een prachtig feest bijvoorbeeld, een mooie benoeming/baan, een eerste kus of iets anders. Dat moment zelf is zo bijzonder, zo intens; daar ga je helemaal in op. Pas later dringt het beter tot je door wat er nou precies gebeurd is.

Matteüs 17:1-8[i] is zo’n bijzondere ervaring. Jezus verandert totaal. Zijn gezicht straalt als de zon. Zijn kleren worden wit als licht. De drie discipelen die getuigen mogen zijn, zijn perplex. Pas veel later realiseren ze waar ze getuigen van zijn geweest (2 Petrus 1:4 en 16-21). Gemeente, gasten: wat gebeurde er daar en wat betekent dat voor ons?

Sprookje?
Ik denk dat dit Bijbelgedeelte voor ons westerse mensen en protestantse gelovigen lastig te duiden is. Gelovigen uit Oosters-orthodoxe kerken kennen dit Bijbelgedeelte heel goed. In schitterende iconen is het afgebeeld. Het betreft Jezus’ transfiguratie, zijn gedaanteverandering. Gelovigen kunnen uren bij zulke iconen mediteren. Wij, westerse mensen, doen dat meestal niet. Wij hebben daar het geduld niet voor. En vooral: wij willen (be)grijpen. En dan kan de strekking van dit stukje je zomaar ontgaan. We kennen zulk soort gedaanteveranderingen in onze cultuur alleen uit de boeken en films, die van Harry Potter bijvoorbeeld. Dan is het sprookjesachtig en fantasie. Zo lees je dit stukje misschien ook wel.

Hoop.
Gemeente, het zou echt zonde zijn als de strekking van Matteüs 17 ons zou ontgaan.

Petrus was getuige van dit gebeuren. Hij zegt later in zijn brief iets opmerkelijks, iets dat duiding geeft aan Jezus’ verheerlijking op de berg. Petrus zegt dat wij deel mogen krijgen aan de goddelijke natuur (2 Petrus 1:4). Hoor je dat? Het stralen van Jezus (Matteüs 17) onthult allereerst wie hij, Jezus, is. Maar daarin ligt ook een uitnodiging voor jou en mij. Om te delen in zijn majesteit en pracht die hier zichtbaar wordt. Om te worden als hij. Denk aan wat Jezus zelf zei over de komst van Gods koninkrijk. Jezus zei: dan zullen de rechtvaardigen stralen als de zon (Matteüs 13:43[ii], zie 17:2). Zie je gemeente! Als je kijkt naar Jezus, je stralende Heer, zie je je eigen bestemming ook al een beetje; zo zal het zijn (1 Johannes 3:2). Een bestemming die niet in een verre toekomst ligt maar die begint voor wie gelovig Jezus volgt (1 Johannes 4:17).

Dit stukje geeft hoop. En daarom luisteren we. Hoop die we altijd wel kunnen gebruiken. Maar vandaag ervaren we dat extra. ‘De toekomst is zeker, ja eindeloos goed’ (Sela).

2         Luister naar Jezus.
Eerst nog even een stapje terug om goed zicht te krijgen op Matteüs 17. We hebben scharnierhoofdstuk 16 achter de rug. Het ging daar om de belijdenis van Jezus en om de schokkende, totaal onverwachte aankondiging van zijn lijden en sterven aan een kruis.[iii] Hoofdstuk 17 hoort hierbij. Want makkelijk konden Jezus’ discipelen denken dat Jezus óf toch niet de redder (messias) zou zijn óf dat zijn spreken over een kruisdood een vergissing zou zijn. Juist de combinatie van die twee (een gekruisigde messias) was voor hen on denkbaar, onwenselijk en onmogelijk (Matteüs 16:22).

Méér dan profeten.
Maar de ervaring op de berg leert de discipelen nog beter te zien wie Jezus is.

Matteüs zegt het sterkst van alle evangelisten wat er met Jezus gebeurt. Jezus’ gezicht straalt als de zon (Matteüs 17:2). Bedenk dat Matteüs voor gelovige Joden schrijft. ‘Een gezicht dat straalt als de zon’ verwijst naar Israëls grootste profeet; Mozes. Toen Mozes lang bij God was geweest (op de berg!) straalde zijn gezicht, als weerkaatsing van Gods heerlijkheid, Gods majesteit (Exodus 34:29).[iv] Maar let op. Jezus hoeft voor dat stralende gezicht niet, zoals Mozes, bij God te zijn. Jezus straalt uit ZICHZELF. Op deze manier wordt Matteüs 16 bevestigd. Jezus is, inderdaad, de redder. In de geloofsbelijdenis van Nicea belijdt de kerk met een loflied dat Jezus ‘licht uit licht’ is.

Jezus is Gods zoon.
Er ontstaat onzekerheid en paniek bij de volgelingen (17:6, cf. Marcus 9:6). Neem het ze eens kwalijk.[v] Petrus wil drie tenten maken (Matteüs 17:4). Zo houd je dat mooie moment vast. Opmerkelijk. Wat het niet zo’n indrukwekkend moment geweest dan was het komisch geweest wat Petrus zegt. Want even geleden had Jezus gevraagd wie de mensen zeiden dat hij was. ‘Elia, Jeremia – of een van de andere profeten’ (Matteüs 16:14). Maar Petrus beleed het goed: (U bent geen profeet maar) U bent de messias, de zoon van de levende God (Matteüs 16:16). Maar nu valt Petrus, in z’n verwarring, terug in het volksgeloof. Hij wil drie tenten maken. Hij doet alsof Mozes, Elia en Jezus gelijk zijn – drie tenten; voor al deze bijzondere mensen een eigen woning.[vi]

Maar dat feest gaat niet door. God de Vader zelf spreekt:

Dit is mijn geliefde zoon, in hem vind Ik vreugde
(Matteüs 17:5, 2 Petrus 1:16-21)

Kerkvader Augustinus (354-430) merkt op dat God de Vader niet zegt: ‘deze drie (Mozes, Elia en Jezus) zijn mijn zonen’ (dat had op zich prima, ‘bijbels’ gezegd kunnen worden) maar dat God zegt: ‘deze (Jezus) is mijn geliefde zoon.’[vii]
Het gaat om de unieke relatie tussen God de Vader en de zoon (zie Matteüs 11:25-27).[viii] Zoon is hier niet zoon/dochter zoals wij over onze kinderen spreken. Zoon gaat om een categorie; Jezus, de zoon, hoort bij God de Vader. Hij is niet een profeet zoals Mozes en Elia dat zijn. Augustinus zegt: Jezus is de stem van de wet (Mozes) en de tong van de profeten (Elia).[ix] God de Vader zegt hier: ‘luister naar hem’ (Jezus, Matteüs 17:5, zie Deuteronomium 18:15).

Luister naar Jezus. Ook als hij zegt dat hij de weg van lijden, sterven en opstanding moet gaan (Matteüs 16:21). Luister naar Jezus als hij zegt dat jij je kruis op je moet nemen en hem moet volgen (Matteüs 16:24).

Op deze twee manieren onderstreept Matteüs 17 op bijzondere wijze wat er gezegd werd in hoofdstuk 16: 1/ Jezus straalt uit zichzelf en 2/ God de Vader zegt: luister naar hem, mijn geliefde zoon.

3         Jezus is erbij.
Gemeente, wat betekent dit stukje voor ons vandaag?

Geen karikatuur svp.
Allereerst helpt het bij het tegengaan van een misverstand rondom het christelijke geloof. Ik hoor mensen wel eens zeggen dat christenen somberen en moeilijk doen. En ja, wat wil je, als je Heer een gekruisigde is (Matteüs 16:24)? Het geloof zou dan gaan over lijden, moeite en zonden. Het is allemaal zo zwaar. Matteüs 17 helpt je in te zien dat het anders ligt. Ja; God neemt onze tekorten, ziekten, zonden en twijfels serieus. Zelfs zo dat Hij die in Jezus draagt (Golgota). Maar let op: hij die deze weg van lijden gaat is de stralende zon, de zoon ‘in wie Gods luister schittert’ (Matteüs 17:2, Hebreeën 1:3, Nicea)! Dat zegt Matteüs 17. Zie je dat? Uit een ander evangelie is af te leiden dat ‘het gesprek’ (Matteüs 17:3) tussen Mozes, Elia en Jezus over Jezus’ dood en zijn overwinning (Pasen en Hemelvaart) ging.[x] Goede Vrijdag, Pasen en Hemelvaart horen bij elkaar. In Jezus, onze Heer. Kijk goed naar hem en doe hem niet tekort. Ik hoop dat er geen karikatuur van het evangelie wordt gemaakt. En dat gelovigen daar ook geen aanleiding voor geven. Neem het evangelie zoals het zich in alle compleetheid aandient.

Bemoediging.
Het tweede is een bemoediging. We gaan door een tijd van grote moeite nu het Corona-virus rondgaat. Onze maatschappij staat onder druk. Je verliest je baan, jij of je geliefde wordt ziek, iedereen moet afstand houden en het is onzekerheid wat de klok slaat. Wat een tijd! Waar haal je hoop en inspiratie vandaan, energie om het vol te houden?

Door de weg van lijden te gaan laat Jezus zien dat hij ons niet in de steek laat. Dat hij ons ook vandaag helpt, troost en inspireert (Matteüs 16).[xi] Matteüs 17 zet een stap verder. Jezus gaat niet alleen onze weg. Hij overziet het ook. En daarin is hij anders dan jij en ik. Hij is Heer. Jezus geeft en vraagt ons vertrouwen. Durf jij het aan met Jezus? Dat is en mag ook geen blind of fatalistisch geloof zijn alsof het goddelijke lot alles bepaalt en wij machteloze marionetten zijn die zelf geen verantwoordelijkheid hebben.[xii] Denk aan de Psalmen waarin staat:

Mijn lot en mijn leven liggen in uw hand
bevrijd mij!  
(Psalm 31:16)

Daar komt het samen; Gods hand, zijn leiding en ons vertrouwen, ons gebed en ons leven.

Jezus beantwoordt het gebed van Psalm 31 om redding. Hij bevrijdt ons door zijn leven te geven en ons voor te gaan naar een nieuw bestaan. Zijn gedaanteverandering is daar een voorbode van; hij die naar Golgota gaat is sterker dan de dood, wanhoop en afbraakkracht.

Zo lezen we dit stukje uit Matteüs 17, gemeente. Sla het niet over. Jezus geeft ons kracht. Kracht om vol te houden in moeite en beproeving. Kracht om op onze beurt te veranderen en te zijn als Jezus; om te blijven hopen, het goede te doen, God en de ander lief te blijven liefhebben.

Mag Jezus’ naam schitteren en geprezen worden. Houd moed, gemeente. De Heer is erbij.

Zie Trouw, wijsheid en macht van de Drie-ene God. Inleiding prekenserie Matteüs (2019-2021).

[i] De verzen 9-13 horen erbij maar laat ik hier achterwege. De vraag naar Elia (vers 10) is te begrijpen vanuit diens (Elia’s) verschijning. Wie is Elia dan? Hij bereidt de weg voor de komst van de HEER voor (Maleachi 3:23). Jezus zegt dat Johannes Elia is (Matteus 17:12) Hoe relevant dit is kwam in eerdere preken aan bod. Zie Aan de kant blijven staan of meedoen met Jezus? Preek Matteus 11:7-19. En Helpt handen wassen tegen het gevaarlijkste virus dat bestaat? Preek Matteus 15:1-20.
[ii] Zie Het geduld van de komende rechter. Preek Matteüs 13 over gelijkenissen/parabels.
[iii] Zie Is Jezus een influencer? Preek Matteus 16:13-28.
[iv] Denk ook aan de majestueuze opening van het Bijbelboek Ezechiël. Die profeet ziet de indrukwekkende verschijning van Gods heerlijkheid; een en al glans en licht (Ezechiël 1). Zie Hoe indrukwekkend is God. Inleidende preek 1 Ezechiël 1.
[v] Zie De Schrik van je leven. Paaspreek over het eerste slot van Marcus.
[vi] Schitterend zegt Augustinus dat het erop lijkt dat Petrus nog niet weet dat de wet (Mozes), de profeten (Elia) en het evangelie een eenheid vormen. Sermo 79 uit Van aangezicht tot aangezicht. Augustinus’ preken uit het evangelie van Matteüs. Zie ook het citaat van Augustinus over de verhouding tussen deze drie, verderop in de preek.
[vii] A.w. Het gaat hier om het verschil tussen Eniggeboren zoon (Jezus) en aangenomen zoon (Gods kinderen, de gelovigen). Zie ook Zondag 13 van de Heidelbergse Catechismus.
[viii] Zie Weinig verhullende Jezus van Kafarnaüm. Preek Matteüs 11:20-30.
[ix] A.w.
[x] Zie Lukas 9:31 en zie Hebreeën 12:2. Zie noot xxii van de vorige preek, die over Matteus 16:13-28).
[xi] Zie preek bij voetnoot iii en x.
[xii] Gods voorzienigheid is niet een fatum. Zie preek zondag 10 Het loopt God niet uit de hand. Idem voor de leer van de uitverkiezing Gods bevrijdende keuze. Preek Dordtse Leerregels.

Voorbeeldliturgie
Votum en groet (Sela) https://www.sela.nl/liederen/1/votum-en-groet.html
Psalm 93: 1 en 2 GK De HEER regeert (boven en in alles wat ons onzeker maakt)
10 geboden (toegepast voor vandaag)
Psalm 31: 2 en 9 GK Wees mij een schuilplaats in gevaren
Gebed
Kindermoment (beamteam en videopresentatie)
Lezing Matteüs 17:1-8
Verkondiging De Heer is erbij. Hoe Jezus ons hoop geeft
Sela Ik ben https://www.sela.nl/liederen/103/ik-zal-er-zijn.html
Filippenzen 2:5-11 (geloofsbelijdenis; loflied uit de eerste, vroege christelijke gemeente)
GK 99:3 Zou ik nog vrezen (Paaslied, horen bij Matteüs 17. Vers 1 hoort op Pasen zelf)
Dankgebed en voorbede
Onze Vader (melodie Elly en Rikkert)
LB 416: 1 tm 4 Ga met God en Hij zal met je zijn
Zegen
(Collecte: digitaal)