Jezus zegt: ‘jullie zijn het zout van de aarde en het licht van de wereld’ (Matteüs 5:13-16). Wat bedoelt Jezus en wat betekent dat? Deze preek is een vervolg op die van twee weken geleden. Toen luisterden we naar Jezus’ woorden ‘gelukkig wie treuren want zij zullen getroost worden’ (Matteüs 5:4). In deze dienst wordt de heilige doop bediend. We staan ook stil bij het gezinsdrama dat afgelopen week in Dordrecht plaatsvond. Voorbeeldliturgie onderaan de preektekst.

Gemeente van de Heer

1         Jezus maakt alles nieuw.
Wat legt Jezus de lat hoog! Het zou je maar gezegd worden: jij bent het licht van de wereld. Jij voorkomt dat alles bederft (zout). Zie je Petrus al naar Johannes kijken: bedoelt ‘ie ons?

Wat denk jij als je hoort dat Jezus dit zegt? Zijn wij een lichtend voorbeeld voor de samenleving die God niet kent? Of moeten we dit stukje met een korreltje zout nemen?

Niks nieuws onder de zon.
Het goed om – net als de vorige keer bij Matteüs 5:4 – te zeggen dat de woorden die Jezus gebruikt voor de mensen van toen direct helder waren. Dat wil zeggen: God had tegen zijn volk Israël gezegd dat zij het licht van de wereld waren (Jesaja 42:6 en 49:6). Daarmee bedoelt God dat Hij zijn volk had gekozen om aan heel de wereld te laten zien wie Hij is en dat leven met Hem een goede manier van leven is. Dat pakt Jezus op.

Hetzelfde geldt voor ‘zout der aarde’. In onze samenleving gaat er bij het woord ‘zout’ direct een waarschuwingslampje branden. Wij eten teveel zout en dat is slecht voor je gezondheid. Maar in die tijd/cultuur betekent zout: datgene wat – bij gebrek aan koelkasten – het bederf tegengaat. Het heeft een positieve betekenis. Zout zat bijvoorbeeld in het zeer heilige reukwerk dat Mozes in de tabernakel moest neerleggen op de plek waar God zich wilde laten ontmoeten (Exodus 30:34-38). En met zout wreef God zijn vondelingenvolk in toen Hij die ‘baby’, net na de geboorte, hulpeloos zag liggen (Ezechiël 16:4). Dat hebben jullie vast niet gedaan toen … werd geboren.

Zo pakt Jezus die belangrijke beelden op. Zout en licht. Het gaat over leven en aantrekkingskracht. Gechargeerd kun je zeggen: niks nieuws onder de zon in wat Jezus zegt. Gesneden koek voor iedere gelovige Israëliet.

Hetzelfde geldt voor de waarschuwing en de aansporing die Jezus daaraan verbindt. Als zout niet naar behoren functioneert, heb je er niks meer aan. Dan wordt het weggegooid (Matteüs 5:13). Precies dat heeft Gods volk ervaren. Denk aan de ballingschap (o.a. Ezechiël).[i] En licht moet niet verborgen staan maar schijnen (Matteüs 5:15). Dat gaat over het missionaire leven waartoe God zijn kinderen in het Oude en Nieuwe Testament oproept.

En toch zo anders.
En toch is het stukje opzienbarend. Dat zit allereerst in degene die het zegt. In Jezus. Hij zit als een verborgen schat in de Bergrede verstopt. In de zaligsprekingen: zijn zachtmoedigheid (Matteüs 5:5) geeft perspectief. Zijn treurige kruisdood verlost ons (Matteüs 5:4).[ii] En net zo goed gaat het bij ‘zout en licht van de wereld’ over Jezus. Jezus zegt dat híj het licht van de wereld is (Johannes 8:12). Wie hem volgt, heeft licht dat leven geeft (Johannes 8:12, Matteüs 5:15 en 16). En door zijn dood en opstanding geeft Jezus ons zijn Geest zodat wij in zijn kracht kunnen leven, vechtend tegen de bedervende kracht van de zonde (zout). Straks komt dat met zoveel woorden ter sprake in het gebed na de bediening van de heilige doop.

Het is begonnen!
Hoe bijzonder Matteüs 5:13-16 is, wordt duidelijk als je het plaats in het geheel van het eerste deel van de Bergrede. Het is een scharnierstuk. Op deze manier is dat te zien:

• Eerst komen de zogenaamde zaligsprekingen (5:3-12). Jezus is de nieuwe Mozes. In hem wordt Gods wereldorde definitief.[iii] Gelukkig wie vrede sticht, treurt, zachtmoedig is, vervolgd wordt – enzovoort. Een wonderlijke orde. Een die – op het eerste gehoor – vragen oproept.
• Direct na het stukje over het zout en licht van de wereld komt een indrukwekkende passage. Jezus zegt daar dat hij Gods wet niet afschaft (ontbindt) maar vervult (Matteüs 5:17). Jezus brengt Gods wetten tot hun kern/wezen.[iv] Om te laten zien wat ‘vervullen’ betekent geeft Jezus een heel aantal voorbeelden (Matteüs 5:18-48). Jezus zegt: niet doodslaan betekent net zo goed niet in woede tegen elkaar tekeergaan. Geen overspel plegen gaat ook over datgene waar je naar kijkt op je smartphone. En over de mentaliteit van oog-om-oog en tand-om-tand zegt Jezus: heb je vijanden lief! Alles wordt anders en nieuw.

En daartussenin staat het stukje dat wij lazen. Jullie zijn het zout en licht van de wereld zegt Jezus.

Zie je? Je moet dat stukje niet isoleren. Als je dat (wel) doet denk je misschien dat Jezus je aanmoedigt om er nog maar eens een paar schepjes bovenop te doen. Je begint al je zuchten bij de gedachte. Of je denkt misschien dat Jezus hier zegt dat wij beter zijn dan de rest (‘jullie zijn het licht’).

Wat Jezus doet is dit. In de Bergrede laat hij zien wie hij, de koning van het koninkrijk, is. En Jezus nodigt uit: hoor bij mij en doe mee. Leef met mij. En doe dat in mijn kracht. Wees nederig. Wees zuiver van hart. En bid voor je vervolgers. Heb je vijanden lief. Blijf elkaar trouw (enzovoort). Al die dingen die Jezus noemt in de zaligsprekingen (Matteüs 5:1-12) en in het vervullen van de wet (Matteüs 5:17-48); dát is licht en zout van de wereld zijn.

Zo krijgt Matteüs 5:13-16 een nieuwe dimensie. Een heel bevrijdende. Nooit was het Gods volk gelukt om zout en licht te zijn. Altijd ging het wel ergens fout. Dat is het refrein van het Oude Testament. Dat Israël licht van de wereld is (Jesaja) was een belofte; in tijden van ballingschap. En hier zegt Jezus: nú kan het.

Mensen zijn niet ineens beter. Maar Jezus is koning geworden. In zijn dood en opstanding brengt hij licht en overwint de afbraakkracht (zonde/dood). Hij is erbij. Bij ons. Onze mensgeworden, gekruisigde koning.

[Laten we zingen: Opwekking 580 Ik ben zo dankbaar Heer.]

2.         Leven in Gods wereld.
Terug naar Jezus’ woorden over het zout en licht van de wereld. Het mooie daarvan is dat koning Jezus zijn leerlingen direct bij zijn eigen leven en zijn missie betrekt. Vanaf het begin van zijn optreden. God is niet alleen onze heilige Vader in de hemel maar wordt ons in Jezus ook gelijk. Zo laat God ons delen in zijn goddelijk bestaan.

Trouw.
Wat betekent het dan om in Jezus kracht zout en licht te zijn? Allereerst: dat we Jezus(’ naam) eren. Dat is in onze samenleving waarin telkens minder mensen geloven een belangrijke opdracht. Dat je blijft geloven in hem. Dat we blijven samenkomen (kerk, kring enzovoort). Dat je uitkomt voor je geloof in Jezus. Dat je in zijn naam het goede zoekt en doet. Zo wordt Gods naam geprezen en doen wij op onze beurt mee aan het vervullen van Gods wet.

Als het moeilijk is.
Maar ik moet ook denken aan het vreselijke gezinsdrama dat zich deze week in Dordrecht heeft afgespeeld. In een kort moment vier gezinsleden die niet meer leven, een vader en moeder en twee kinderen. Onvoorstelbaar. En wat erg voor de nabestaanden. Een hele wijk wordt getroffen. Kinderen op school Het Kristal en het Insula College. Op voetbal bij Wieldrecht. Bij de politie. En zoveel anderen. Je kent elkaar. Je hebt … kort geleden nog gezien. Het komt ook voor onze gemeente dichtbij. Er zijn geen woorden voor.

Toen dat drama gebeurde, had ik net deze tekst uitgekozen. En ik dacht: wat zou Jezus hebben gedaan als er zoiets ergs gebeurt? En kun je het in zo’n situatie over ‘zout en licht van de wereld’ hebben? Hoe dan?

Misschien moeten we eerst terug naar de woorden van Jezus: ‘gelukkig wie treurt; je zult getroost worden’ (Matteüs 5:4). Jezus laat hier merken dat hij ons verdriet kent. Dat hij óns kent. Dat hij weet wat er door ons heen gaat. Ook op die momenten dat wij niet goed weten wat we moeten denken of voelen. Jezus heeft zelf aan het graf gestaan en gehuild (Johannes 11, Opwekking 580). Hij is erbij, onze mensgeworden koning.

Afgelopen week hebben mensen elkaar opgezocht. Kon je het er thuis, op school en in de wijk met elkaar over hebben. Gelukkig maar. Wat is het belangrijk dat dat gebeurt. Dat je niet met al je emoties en gedachten blijft zitten. Dat er hulpverleners zijn waarbij je terecht kunt. Ik denk dat Jezus dat bedoelt met ‘zout’; elkaar helpen om om te gaan met zoiets ingrijpends. Een tegenkracht in een moeilijke tijd. Een tegenkracht als er zoveel kapot is gegaan.

En ik geloof dat de Heer Jezus hier ook spreekt over zichzelf. Jezus heeft niet alleen gehuild. Jezus is gestorven aan het kruis. Toen liet hij merken dat hij zelfs niet bang is om zelfs in ons graf, in onze ellende en moeite, terecht te komen. Zo laat Jezus ons weten dat hij ons nooit alleen laat. Hij is sterker dan alles en iedereen. Ga dan ook naar Jezus toe als je verdriet hebt. Bid tot hem als het moeilijk is. Als je er niet uitkomt. En vraag Jezus om kracht voor je leven van iedere dag. Jezus zal dat willen geven. Hij weet wat je nodig hebt. Zo bidden we straks samen voor iedereen die getroffen is door dit drama.

Aantrekkelijk.
En dan wil ik eindigen bij jullie, de doopouders. Het ‘zout’ is een tegenkracht. Daar is het net over gegaan. Het licht waarover Jezus spreekt is aantrekkingskracht. De Heer geef dat aan jullie. Merkbaar. ……………………………………………………………………………

…………………………………………….(privé). Daarvoor danken we de Heer.

Gemeente, ik rond af. Jullie zijn zout en licht van de wereld – zegt Jezus. Dat gaat over leven met hem. Het is begonnen. Ook in ons leven. Dank de Heer. Zie we uit naar zijn dag en zingen we daarvan met opwekking 585.

---

Zie Trouw, wijsheid en macht van de Drie-ene God. Inleiding prekenserie Matteüs (2019-2021).

[i] Zie KNOWN. Een korte inleiding op een serie preken over Ezechiël.
[ii] Zie Gelukkig wie treurt. Preek Matteüs 5:4.
[iii] Zie bij het 1^ste punt van de preek Gelukkig wie treurt (zie de link bij ii).
[iv] De Bijbel in Gewone Taal vertaalt ‘vervullen’ zo: de echte betekenis laten zien. Mooi vertaald. Zeker in het Matteüs-evangelie gaat het vaak over hoe Jezus alles vervult. Zie bijvoorbeeld Jezus laat de echte betekenis van de schepping zien (preek over de zondag).

Voorbeeldliturgie
Welkom
Votum
Groet
PvN 84 Wat houd ik van uw huis
GK 176B Wij kiezen voor de vrijheid (10 woorden, beurtzang)
Gebed
Kinderen naar voren
Kinderlied
Kinderen naar kring
Lezing Matteüs 5:1-17
Verkondiging van het evangelie aan de hand van Matteüs 5:13-16

Jullie zijn zout en licht van de wereld.
1 Jezus maakt alles nieuw

Na 1ste punt: Opwekking 580 Ik ben zo dankbaar Heer

2 Leven in Gods wereld.

Opw. 585 Er is een dag
Kinderen terug uit kring en/want
Bediening heilige doop aan ….
Uitleg van de doop aan de hand van het evangelie (geen formulier. Gebeden: formulier 2)
Gebed en bediening heilige doop
GK 141: 1, 2 en 3 Dankt, dankt nu allen God
presentatie cursus
Dankgebed en voorbede afgesloten met
Onze Vader (hardop gebeden)
Collecte
Opwekking 602 Vrede van God
Zegen
Feliciteren doopouders en verdere ontmoeting