In de Stille Week gaan we op weg naar Goede Vrijdag en Pasen. Zijn er woorden als je zo dichtbij het mysterie komt? Sommige christenen kiezen ervoor om een week lang te zwijgen. Want het is zo onbegrijpelijk. Anderen hebben hun buik vol van de protestantse woordtraditie. Maar je kunt niet zonder woorden. Ze zijn als het ware de stappen die nodig zijn om tot aanbidding te komen. Maar dan moet die stappen wel goed gezet worden. Misverstanden en karikaturen liggen op de loer.

Neem Jezus’ gebedsworsteling in Getsemane. Dat is een goede opmaat naar Golgota en Pasen. De evangelisten beschrijven in sterke bewoordingen hoe Jezus in Getsemane uit doodsangst bijna sterft. Hij desintegreert. Wie het evangelie in z’n geheel leest, staat voor een raadsel. Altijd is Jezus Heer en meester. Over de golven en de wind. Over zijn tegenstanders bij felle godsdienstige debatten. Over ziekte. Zelfs over zonde en de dood. En dan Getsemane. Jezus valt neer en bezwijkt zowat. Hij smeekt of de lijdensbeker van hem mag worden weggenomen.

Melt-down
Wat gebeurt hier? Vreest Jezus het oordeel van zijn Vader? Hebben gelovigen die over God denken als over een ‘strenge God de Vader’ enerzijds en een ‘lieve, genadige Jezus’ anderzijds gelijk? Diverse uitleggers onderstrepen het menszijn van Jezus. Tom Wright zegt bijvoorbeeld dat Jezus een mens in melt-down modus is; ‘hij bidt tot God in het trieste besef dat Hij “nee” kan zeggen’. Makkelijk kun je dit soort dingen denken. Maar wat is dan in vredesnaam het goede nieuws? Dan houd je misschien liever je mond.

Maar met de bovenstaande zienswijzen loop je vast. Getsemane zit vol extremen en bijzonderheden. ‘Mijn Vader’ bidt Jezus. Dat gebed getuigt van goddelijke intimiteit. En als het gespuis komt om Jezus te arresteren valt men voor hem op de grond. Een woord van Jezus en een eindeloze engelenmacht zou hem terzijde staan. Jezus is de (oudtestamentische) HEER van de hemelse legermachten! Maar dat ene woord dat hem uit zijn benarde positie zou ontzetten, spreekt Jezus niet. Zouden we Jezus dan volgen in dit zwijgen? Zo eenvoudig ligt het niet. Want Jezus speekt wel. Hij zegt dat de Schriften vervuld moeten worden. Daar moet je dus zoeken om zicht te krijgen op het mysterie. Bijbels perspectief is nodig om boven ons zwijgen uit te komen.

Oorlog
Het eerste perspectief op Getsemane ontleen ik aan het boek The Crucifixion (2015) van de Amerikaanse priester Fleming Rutledge. Rutledge bespreekt Getsemane in het hoofdstuk ‘De apocalyptische oorlog’. Getsemane sorteert voor op de beslissende strijd met de zonde, het rijk van de duivel en de dood. God zelf gaat die strijd aan. Dat doet God in Jezus – tot in zijn doodsangst. Als Jezus in Getsemane opstaat is hij een krijger die gereed is voor de strijd. Jezus gaat naar Golgota en komt als rechter van de wereld. Dit perspectief sluit aan bij het Oude Testament. De Psalmen zeggen dat God opstaat voor de strijd en dat zijn tegenstanders uiteen stuiven. Vooral wordt in het Oude Testament gaandeweg duidelijk dat mensenhulp ijdel is. De verwachting ontstaat dat God in Persoon zal optreden. En dit perspectief sluit aan bij de evangeliën. Ineens ga je die passages begrijpen waarin Jezus de confrontatie niet aangaat maar uitwijkt. Daar al sorteert Jezus voor op de allesbeslissende slag. In Getsemane is ‘het uur’ nabijgekomen.

Paradox
Het tweede perspectief op Getsemane komt uit het Bijbelboek Openbaring. Johannes ziet een boekrol. Maar niemand kan de boekrol openen. De boekrol staat voor de komst van Gods koninkrijk – dwars door Gods bevrijdende oordeel heen. Het doet veel verdriet dat de boekrol dicht blijft. Dan ziet Johannes Jezus. Jezus is, paradoxaal, leeuw en lam tegelijk. Krachtig en (af)geslacht. Hij is het waard om de boekrol te openen. Dit visioen werpt licht op Getsemane. Gods koninkrijk komt er in Jezus. Dwars door oordeel heen. Getsemane vertelt hoe potdicht de boekrol zit. Jezus bezwijkt zowat. Is Jezus bang voor het oordeel van zijn Vader? Denk nog eens na. ‘Waarom zou Gods zondeloze Zoon het oordeel van zijn Vader vrezen? Vanuit een trinitarisch perspectief kan de Zoon de Vader niet meer vrezen dan Hij zichzelf vreest’ (Rutledge). En focus bij Getsemane ook niet op de (zwakke) mens Jezus alleen. Want hoe sterk moet je zijn om de ban te breken? Focus op Jezus. Jezus is leeuw en lam. Strijdende overwinnaar. Rechter die alle onrecht draagt.

Hoop
Moet je zwijgen in de Stille Week en op Goede Vrijdag? Wel als daarmee bedoeld wordt dat menselijke woorden tekort schieten. Maar Getsemane maakt duidelijk dat ons zwijgen een begin is. Ons zwijgen moet ruimte maken voor volop Bijbels spreken. Dat is de kunst van de Stille Week en Goede Vrijdag. En kijk dan vooral om je heen. Beestachtig, ten hemel schreiend geweld teistert Oekraïne. Welke troost is er bij zoveel ellende en verdriet? Komen machthebbers (opnieuw) weg met afschuwelijke misdaden? Regeert het onrecht inderdaad!? Getsemane geeft hoop boven ons denken uit. Het vertelt hoe God zelf, in Jezus, met huid en haar op het strijdtoneel is verschenen. De krachtige leeuw staat klaar om alle onrecht te verscheuren. Wee onrechtplegers en wetsverkrachters die zich niet voor Jezus’ dag bekeren! Het (af)geslachte lam kent alle ellendigen bij naam. Iedere traan en schreeuw ziet en kent hij. Het zijn zijn tranen. Het is zijn schreeuw.

Zwijg hierover niet maar maak dit nieuws omwille van God en zijn wereld bekend.

Nederlands Dagblad (Gulliver), vrijdag 8 april.

Zie Gods wonderlijke aanvalsplan. Preek Getsemane, En zie Gods ongedachte reddingsplan. Artikel in OnderWeg (NGK/GKv).