Hosea 8 thematiseert een van de belangrijkste onderwerpen in de Bijbel. Wat betekent dit hoofdstuk voor jou en mij? Ik las bij hoofdstuk 8 ook de hoofdstukken 7 en 9 en betrek die bij de preek. Een voorbeeldliturgie staat onderaan de preektekst.
Gemeente van de Heer
1 Terug bij af.
Helaas hebben we in de afgelopen jaren vaak gezien hoe bepaalde landen of groepen tot de aanval over gaan. Wat een gruwel is dat; oorlog en geweld.
Hosea 8 is een aankondiging van oorlog. God gaat in de aanval. Het is misschien, zeker op het eerste gehoor, geen prettig stuk om door te nemen. De ramshoorn wordt geblazen als teken van strijd (Hosea 8:1). God gaat krachtig optreden.[i] Tegen zijn eigen volk, welteverstaan. Is er al niet genoeg ellende op de wereld? Waarom luisteren we naar Hosea 8?
We hebben Hosea nog niet uit maar het zou wel eens kunnen dat hoofdstuk 8 het belangrijkste hoofdstuk is van deze profeetbundel. Er komt namelijk een thema aan bod dat als een rode draad door heel de Bijbel heenloopt. Hetzelfde thema dat Ezechiël 8 trouwens aan de orde stelt.[ii] Gods volk maakt zich schuldig aan afgodendienst. Ze vertrouwen God niet. Ze lopen andere machten achterna. Dit gaat over de eerste twee geboden van Gods verbond (Exodus 20). Grote Bijbelkenners als Augustinus en Luther zeggen dat dit de kern is van de geboden. En Reformator Calvijn heeft mede naar aanleiding van dit soort hoofdstukken de beroemde uitspraak gedaan dat het mensenhart een soort afgodenfabriek is.[iii] Alle redenen om te luisteren dus.
Doel niet bereikt.
God grijpt in omdat Hij alleen goed, trouw en rechtvaardig is. God tackelt zijn volk en vestigt de aandacht op zichzelf. Tegenover de ‘oerzonde’ van Gods volk zie je de liefde van een minnaar. De liefde van de Schepper (Hosea 8:14) voor jou, zijn schepsel – zijn kind. Je ziet dit op een ‘negatieve’ manier. Dat wil zeggen dat je dit ziet doorheen Gods oordelende woorden. Vergelijk Hosea 8 het met fietsen tegen de wind. Even extra trappen. Dan kom je er. Zo geeft Hosea 8 zicht op Gods Vaderhart.
Wat maakt God woedend? Wat gaat er mis? Hosea 8 noemt heel wat:
- Het volk heeft het verbond met God geschonden.
- Ze zijn in opstand gekomen tegen Gods wet (zonde als opstand).
- Ze roepen ‘O, God, U bent toch de onze? Wij zijn uw Israël.’ Het is voor de bühne want:
- Het volk wijst af wat goed is.
- Ze stellen koningen en leiders aan buiten God om (roerige politieke situatie).
- Ze hebben een gouden en zilveren afgodsbeeld gemaakt – tot hun ondergang (dit beeld is het ijkpunt van het tienstammenrijk tegenover de tempel van Juda, zie 1 Koningen 12:25-32).
- Het volk maakt talloze altaren – om daarmee te zondigen.
- Ze zoeken hun heil bij de koning van Assur.
- Ze brengen offers maar om er zelf op vooruit te gaan.
- Ze behandelen God als een vreemde. Israël is zijn Maker vergeten. Dit verwijt komt aan het eind (Hosea 8:12&14).[iv] Dit is de kern.
Heb je meegeteld? Tien misdaden. Zoals God Tien Woorden gaf om het goede leven met Hem invulling te geven. Als je net als bij een proefwerk streng rekent (1 fout betekent 1 punt eraf) dan kom je uit op een nul. Het is niet toevallig dat God waarschuwt dat Hij zijn volk terugbrengt naar Egypte (Hosea 8:13). Dat betekent: terug bij af. De Exodus is mislukt. Dat is het onderliggende punt van Hosea. Er komt niks van Gods verlossingsplan terecht. Het volk heeft zich losgemaakt van God en zich laten ringeloren door andere machten. En God laat het er, gelukkig, niet bij zitten. Hij grijpt in en gaat de strijd aan om het hart van zijn volk voor zich te winnen.
2 Zoden aan de dijk.
Wat betekent dit stuk voor jou en mij? Allereerst dat je je realiseert dat God geen lievige God is. God is niet voor de poes; Hij is een leeuw (Hosea 5:14). Hij kent je leven. Je mooie kanten. Je tekorten. Je talenten. Je zonden en wonden. God kent je helemaal en heeft je in Jezus lief en roept je op om hem te volgen. Alleen hem te volgen. Al zijn er duizend stemmen die van alles tegen je zeggen; een is Heer en meester. Dat is Jezus. Op die manier kun je Hosea 8 lezen en toepassen. Je hoeft niet als een angsthaas te reageren op de woede-uitbarsting van God in Hosea 8. Evengoed hoef je niet te doen alsof er op jou niks is aan te merken. Alleen bij de Heer Jezus ben je echt in veilige handen. Hij rekent je niet af op je tekorten maar helpt je om een beter mens te worden.
Afgoden vandaag.
Maar vervolgens. Wat vandaag de dag te doen met dit belangrijke thema afgoden (zonde tegen 1ste en 2de gebod)? Dat is om meerdere redenen niet zo simpel. Je kunt de tijd van toen niet een-op-een naast onze tijd leggen. Iedereen was toen religieus en vandaag, in onze cultuur, gelooft een meerderheid niet in God. Dat maakt uit. Het beeld, om eens wat te noemen, dat Israël had (Hosea 8:4) heeft niet dezelfde functie als een Boeddhabeeld dat mensen soms in hun tuin zetten. Dat beeld van Israël ging rechtstreeks in tegen Gods wil. Een opgestoken middelvinger. Een Boeddhabeeld wil niet zeggen dat je Boeddha vereert of je tegen God keert. Je wilt er bijvoorbeeld mee zeggen dat je rust en evenwicht belangrijk vindt. Een prima mening.
Hooguit hoor je nog wel eens iets terug van geloofs- of religieuze taal als mensen ergens helemaal voor gaan (dat kunnen trouwens net zo goed gelovige als niet-gelovige mensen zijn). Je wilt bijvoorbeeld iets bereiken. Je wilt een mooi lichaam. Of een superconditie, heel gezond zijn. Je wilt een bepaalde afstand hardlopen of fietsen. Je wilt iets duurs aanschaffen (auto, huis, game, telefoon). En daar ‘moet je wel heel wat offers voor brengen’ of ‘krom voor liggen’. Offers. Krom liggen (knielen, aanbidden). Woorden die zo uit de Bijbel komen weglopen. Dan kan je doel ook een soort god worden – maar dat zul je zo niet zeggen of beleven. Wel dat je er soms achter komt dat je voor dat ene ding leeft. Dat neemt je in beslag, in aandacht en tijd. Daarover gaat Hosea wel. Hij zet deze levensinstelling licht spottend onder kritiek. Tegen Gods volk zegt hij: ‘je stierkalf wijst je af’ (Hosea 8:8:27, cf. 1 Koningen 19). Alsof dat kalf iets zou kunnen. Wat bedoeld wordt is dat je in je leven meer nodig hebt dan wat jij voor elkaar kunt boksen. Vergeet je Maker niet. Breng de Enige dank. Eer Hem.
Een Heer.
Een ander punt waardoor je niet zomaar de tijd van Hosea kunt vergelijken met de onze betreft het Bijbelse spreken over afgoden. In het Oude Testament kunnen afgoden als heel levendige, werkelijk bestaande realiteit worden beschreven (Rechters 11:24 zie daarentegen Deuteronomium 32:17b). In het Nieuwe Testament is dat ook wel zo (Efeze 6:12). Maar daar hoor je toch vooral een andere toon. Paulus zegt bijvoorbeeld dat gelovigen weten dat afgoden helemaal niks voorstellen en dat er maar één God – de rest zijn ‘zogenaamde’ goden (1 Korintiërs 8:4 en 5, in het kader van de vraag of je vlees mag eten dat aan afgoden is gewijd). Tegen de Galaten zegt Paulus dat zij voorheen goden vereerden die helemaal geen goden zijn (Galaten 4:8). Hij waarschuwt de gelovigen dat zij zich niet opnieuw onderwerpen aan deze fake-machten. Paulus, de Schriftgeleerde, durft zelfs een parallel te leggen tussen deze machten en het verkeerd gebruik van Gods (goede) wet (Galaten 4:3)![v] Een scherp woord voor christenen van alle tijden. Wettisch geloof is uit den boze. Er is niets in deze wereld dat nog macht over jullie heeft, lazen we vanmorgen op de plek van de Wet (Kolossenzen 3:3, Bijbel in Gewone Taal).
Wat een bevrijdende taal. Je snapt dit soort boude uitspraken ook wel. Het heeft alles te maken met de kern van het geloof. De gekruisigde Jezus zet alle verhoudingen op de kop. Op Golgota onttroont Jezus alle machten (Kolossenzen 2:15). Hij zet ze, op een totaal ongedachte manier (kruisdood), te kijk – zoals de oudtestamentische profeten spotten met de afgoden. Golgota markeert het begin van een nieuwe dag. Een nieuwe orde. Naar de hel met de afgoden. Geen aandacht meer aan besteden. De enige afgod in het Nieuwe Testament die nog een naam krijgt is die van het geld (geldzucht); Mammon.[vi] En een onrein leven wordt vaak genoemd. Ga goed om met je bezit, je lichaam en je seksualiteit.
Een macht.
Op dit niveau ligt de uiteindelijke betekenis van Hosea 8, denk ik. Dat God zijn volk terugstuurt naar Egypte heeft een diepere waarheid. Wie afgoden dient gaat op ze lijken (Hosea 9:10e). Terwijl God wilde dat zijn volk bij hun Bevrijder zou blijven (Verbondswoorden) krijgen ze weer met allerlei regels en plichten te maken. Bedrukkend noemt Hosea dat (Hosea 8:10b). Dit leven heeft geen kracht. Geen zeggingskracht. Geen aantrekkingskracht. God vergelijkt zijn volk met een boog zonder spankracht (Hosea 7:16). Het zet geen zoden aan de dijk.
Daarom grijpt God bevrijdend in. Licht voor de wereld en zoutend zout zul je zijn. Daartoe roept God jou op. Dat je zo christen bent en zo kerk bent dat je opvalt. Opvallen in daden en desnoods met woorden. Geve de Drie-Ene God ons dit leven telkens meer. Wees in zijn naam gezegend en leef tot een zegen voor ieder die God op jouw pad plaatst.
============
Zie Het gunstige vestigingsklimaat van de afgodenfabriek. Preek Ezechiël 8. Zie ook De afgoden van onze tijd. Themadienst over de eerste twee geboden (Catechismus).
Toelichting bij de preek
[i] Gaat het om ‘gieren’ (aasgieren, lijkpikkers na de strijd) zoals NBV21 vertaalt? Beter lijkt de vertaling ‘arend’ als symbool van immense kracht en snelheid (zo Joshua Moon in zijn commentaar Hosea en zie de Statenvertaling).
[ii] Zie Het gunstige vestigingsklimaat van de afgodenfabriek. Preek Ezechiël 8. Zie ook De afgoden van onze tijd. Themadienst over de eerste twee geboden (Catechismus).
[iii] Zie preek Ezechiël 8 (vorige voetnoot).
[iv] Dit raakt aan het verwijt dat Gods volk niet vertrouwd is met Hem (Hosea 4). Zie eerdere preken uit deze serie.
[v] Zie Bevrijd van alle machten. Advent met Galaten 4.
[vi] Zie preek Geven maakt gelukkig. Preek Lucas 16. En zie Schatrijk. Jeugddienst over omgaan met geld.
Voorbeeldliturgie (combo)
Welkom
Votum en groet Sela
Opw. 464 Wees stil (geheel het lied)
Leven met Jezus (Kolossenzen 3, Bijbel in Gewone Taal)
Opw. 687 Heer, wijs mij uw weg
Gebed
Kindermoment
Kinderlied
Kinderkring
Lezen Hosea 8 Zet de ramshoorn… hun burchten verteren
Woord van God (Sela) Gods woord keert niet ledig terug
Verkondiging
God van liefde (Psalmproject)
Opw. 347 Ik geloof (geloofsbelijdenis)
Dankgebed en voorbede
Collecte en kinderen komen terug
Ik zal er zijn (Sela, Hoe wonderlijk mooi is uw eeuwige naam)
Zegen
Amen (allen hardop uitspreken)
Verdere ontmoeting
==== einde ====
Matthijs Haak 