Preek over Efeze 1:13 en 14, gehouden in de Kandelaarkerk 1 mei 2016. Voorbeeldliturgie hieronder.

1 Dank God: Hij geeft ons de Heilige Geest!
Ik was keer, toen ik 18/9 was, met studiegenoot mee naar een of andere gebedsdienst. Na afloop sprak ik met de voorganger van die bijeenkomst, een voorganger van een Pinkstergemeente. Het gesprek ging over geloof en de betekenis van christen zijn. Op den duur zei hij: ‘heb jij eigenlijk de Geestdoop ontvangen?’ Noem me naïef: ik had deze vraag toen nog nooit gehoord, niet zo rechtstreeks in ieder geval. Of – kan ik me ook heel goed voorstellen – ik had niet zitten opletten toen mijn predikant erover had gesproken. ‘Nee’, zei ik – domoor die ik was, braaf gereformeerd en overrompeld als ik was.

Achteraf dacht ik: was nu maar gewoon begonnen met voor de hand liggende vragen; wat bedoel je met Geestdoop? Vind je dat ik, christen, zoiets moet meemaken? Hij maakte me wel duidelijk dat het een heerlijke ervaring is, maar wat er met hem gebeurde, of hij ook vond dat ik dat ook zo zou moeten ervaren of gewoon iets van zijn leven met God wilde vertellen; of die Geestdoop waarvan hij sprak een ervaring is waarvan de Bijbel spreekt of niet: ik weet het niet. Daardoor bleef ik, dat merkte ik, er wel mee zitten: waar gaat dit over? Miste ik iets? Is de doop waarover hij sprak nog weer iets anders is als de doop die ik gekregen had? Als iemand het u/jou zou vragen: ben je gedoopt met de Geest; wat zou je zeggen? Of vind je dat maar een rare vraag?

U bent gemerkt met het stempel van de Geest – zegt Paulus tegen de Efeziërs.
Door uw geloof. De Geest die beloofd is. Wie of wat is dat merk/stempel? Heb(t) u/jij dat stempel (gekregen)?

De BGT zegt: omdat jullie dat (evangelie van Christus) geloven hebben jullie de Heilige Geest gekregen. Dat is het teken dat God lang geleden beloofd heeft. De Heilige Geest is het bewijs dat wij Gods kinderen zijn. Daardoor weten we dat we bij God horen, en dat hij ons wil redden.

Gemeente, gasten: er is iets bijzonders aan de hand als het over de Heilige Geest gaat. Die Geest wil namelijk maar één ding: één maken. Één met God, één met onze Verlosser Jezus en één met elkaar, de gemeente (Efeze 2:16 vv, 4:3-6). Als je goed naar de brief van Efeze luistert, merk je zelfs dat de onderlinge, christelijke eenheid een van de hoofdonderwerpen van deze brief is.

Maar in de praktijk van het christelijke leven is het zo dat christenen het totaal eens kunnen zijn over Jezus (ja; onze Heer en Verlosser!) maar dat juist de persoon en het werk van de Geest tot onderlinge verdeeldheid kan leiden. Kijk maar naar de kerkgeschiedenis waar het op dit punt vaak tot conflicten kwam (vroege kerk, Reformatie en daarna). Of kijk maar naar onderlinge verschillen tussen christenen vandaag. Die hebben vaak te maken met de vraag naar de Geest, het geestelijke leven. Christenen kunnen elkaar verwijten teveel of juist te weinig te verwachten van de Geest; in het gebedsleven, in persoonlijke geloofsgroei, in (teveel of te weinig) zondekennis, als het gaat om geloofsenthousiasme of het gebrek daaraan. Of de vraag naar de doop met de Geest, het ontvangen van de Geest of de gaven van de Geest kunnen verhinderen dat christenen hun eenheid in Christus erkennen en ervaren.

Als de Geest en zijn werk op die manier besproken wordt, kan het al snel zo zijn dat je het belangrijkste over het hoofd ziet.

Want kijk eens naar de toonhoogte van Paulus spreken! Die heeft niets met onenigheid, welles-nietes-discussies te maken. De opening van deze brief is een en al jubel. Gezegend zij de God en Vader van onze Heer Jezus Christus (1:3). Het gaat over de onvoorstelbaar diepe uitverkiezing in Christus – zelfs nog voordat de wereld begon (1:4). Paulus looft en dankt God voor overvloedige genade die God ons geeft en voor het onthullen van het grootste mysterie ter wereld; Christus (1:7-10) in wie we zijn verlost. En die jubel en lofzang gaat maar door en door (hoofdstuk 1 en 2).

Gemeente, gasten: laten we op die dank- en lofhoogte kijken naar de Heilige Geest en zijn werk. Paulus schreef deze brief waarschijnlijk heel wat jaren nadat hij tot geloof in Jezus was gekomen. Iedereen weet: het geloof kent pieken en dalen. En als je belijdenis hebt gedaan, kun je zomaar in een zoektocht terecht komen; hoe vind ik mijn plek in de gemeente, wat doe ik na zoveel jaar onderwijs (catechisatie)? Het prachtige van de brief aan de Efeziërs is dat Paulus, hoewel hij gevangen zat om het evangelie (3:1) en heel goed weet van tegenslagen in het geloofsleven, eerst opkijkt. God dankt. God looft – ook lang na zijn bekering. Uit z’n dak gaat voor alle gaven die God geeft; allereerst de gave van de Geest. Laten wij Paulus in die dankbare houding volgen en op die hoge toon spreken over de Geest.

We zijn gestempeld. We zijn gemerkt. Je ‘merkt’ het dat Jezus leeft: dat is de Geest. De jongerenbijbel zegt het mooi bij deze tekst: hier en ook in 4:30 wordt verteld dat je als kind van God gemerkt bent met het stempel van de Heilige Geest. Dat betekent dat je als deel van de gemeente van Christus de heilige Geest ontvangen hebt en dat je het eigendom bent van God.

Dat is mooi gezegd: eigendom. Geest is echtheidsmerk, een eigendomsmerk van God. Zoals wij onze naam in boek schrijven (voordat je ‘m uitleent J), of, in de tijd van Paulus: als iemand een brief schreef drukte hij z’n zegel op die brief zodat je wist dat die ook echt van die persoon afkomstig was; zo noemt Paulus de heilige Geest. Wij hebben Gods stempel op gekregen. Gods eigen handtekening. Wij dragen Gods ‘merk’ (Psalm 139:6 berijmd). Dat is de verzegeling (1:13, SV) met de heilige Geest. In die zin komt het spreken over de Geest direct voort uit wat Paulus hiervoor zegt: Gods verkiezing, Gods werk in Christus, het brengen van het evangelie naar de mensen van Efeze toe en dat ze dat evangelie ook aannemen.

2         Leef, groei en bloei in Jezus Christus.
Is het reëel wat Paulus zegt over dat stempel, Gods aanwezigheid in ons leven? We leven vandaag midden in de westerse cultuur waarin voor God, in het publieke leven, geen plaats is. Geloven betekent in Nederland: God achter je voordeur laten. Ongetwijfeld heeft dat ook gevolgen voor de manier waarop wij ons geloof beleven. Wat ‘merk’ (Efeze 1:13) je van God?

Iemand zei eens een keer tegen mij: geloven is voor mij vooral een taai proces; volhouden, weinig ervaren/meemaken, met af en toe wat lichtpuntjes. Herken je dat? Wat doet de Geest dan? Jongeren: merken jullie dat God door zijn Geest aanwezig is in je leven? Gemeente: kijk eens naar uw/je eigen leven. Waardoor wordt dat gestempeld? Wat neemt je (het meest) in beslag; waar denk je aan, wat verlang je, waar ga je voor in je leven? Kun/durf je Paulus na te zeggen: dat stempel (verzegeling) heb ik gekregen?

Gemeente: als het gaat over de Geest moeten we eerst een stap terug zetten en ons verbazen over God. God maakt zich kenbaar als Schepper; Hij is kenbaar doorheen zijn schepping (Romeinen 1). In Jezus wordt God mens onder de mensen (Johannes 1, 1 Johannes 4:2). Zo dichtbij. En bij Pinksteren komt God zelf tot ín ons leven. Concreet. Tastbaar.

Dat merk je als het in bijbel over de Geest gaat. Je kunt de Geest bedroeven (Efeze 4:30). We krijgen de opdracht ons leven niet vol te gieten met drank maar met de Geest (Efeze 5:18b). En als we intiem zijn met God (gebed); dat we ons door de Geest laten leiden (Efeze 6:18, zie een preek over dat vers). Zie je hoe dichtbij God komt? Natuurlijk is het niet zo dat God de Schepper en God de Zoon minder dichtbij zouden zijn, afstandelijk. Maar omdat de komst van de Geest de eindtijd inluidt (laatst der dagen Joël 2, Handelingen 2) voel je aan alles: nu of nooit, aanvaard nu het evangelie; de weg ligt open (Hebreeën 1 en 12).

Waaraan merk je het stempel van de Geest? Paulus kon het aan de gemeente van Efeze voorhouden als iets wat hen overkomen was. Vaak ging de gave van de Geest in die tijd ook samen met een sterke ervaring of het ontvangen van bijzondere gaven (Handelingen 2, 10:45 vv, 19:1-7). En misschien zijn wij, gereformeerden, wel eens wat te bang voor de idee dat de Geest nog steeds bijzondere gaven geeft. Maar de Geest is vrij om te geven wat Hij wil en aan wie Hij wil.

Tegelijk: blijf goed kijken. Terug naar diegene die vertelde over dat taaie geloofsleven. Als je blijft volhouden te geloven, jezelf blijft geven in gebed en meeleven in de gemeente; zie je dan wat er gebeurt? Trouw/volharding is vrucht van de Geest. Je blijft Jezus volgen. Groei in vertrouwen dat hij de weg weet. Zo stempelt God je. En misschien krijg je na een ‘dorre’ periode ook meer geloofservaring, misschien ook niet. Maar zie wel dat stempel; je bent ‘gemerkt’.

Hoe stempelt de Geest je leven? Iemand die niet gelovige was opgevoed vertelde mee eens dit: hij begon te bedenken of God zou kunnen bestaan. Toen heeft hij die vraag in gebed aan God voorgelegd. Hij kreeg toen zo’n intens gevoel van zekerheid, van aanvaard worden, dat hij het wist. Noem het een Geestdoop. Kopje onder in de liefde en zekerheid van God.

Jongeren: wat merk je van de Geest? Heb je misschien wel eens een bijzondere ervaring gekregen van God, of antwoord op een vraag die je Hem voorlegt? Dat kan. Maar ik denk ook aan iets anders. Op catechisatie gaat het wel eens over hoe goed je God kent. En als we daar dan een poosje over spreken en het gaat over de vraag: vergelijk je geloof nu eens met dat van 1 of 2 jaar geleden; wat dan? Vaak merk je: mijn geloof wordt sterker, ik begin meer van God te houden. Dat is het stempel van de Geest. Dat je beter ziet wie Christus is. ik wil dat vanmorgen graag ook toepassen op…………………………………………………………………

(persoonlijk). Je komt tot bloei. Dank de Heer daarvoor. En zo zien en horen we het straks ook bij de bediening van de heilige doop. Jullie kind wordt ook op de naam van de Geest gezet. Hij wil gaan werken in jullie kind. En jullie allereerst maar de gemeente ook wordt ook gevraagd mee te werken aan die Geestkracht: door je voorbede en je voorbeeld. Gemeente: zet Jezus centraal. Laat het in je gesprekken gaan over het leven met de Heer. Als wij ons in de gemeente bezig houden met randzaken, laten we aan de kinderen en jongeren ook niet ‘merken’ (Efeze 1:13) wie Jezus is. Als wij de Heer eren, in het toegeven van tekorten en dat we het van hem verwachten, zal hij ons ook telkens meer groei en bloei geven.

Er staan twee dingen van de Geest in deze tekst waar we kort nog even naar moeten kijken. De Geest wordt Geest van ‘belofte’ genoemd en ‘voorschot’. Om met dat laatste te beginnen: voorschot betekent dat we hier en nu al de Geest hebben gekregen van God. En even hard (harder, denk ik): er komt veel meer. Er komt een nieuwe wereld waarin Gods recht en liefde de aarde compleet gelukkig maken (profetieën grote profeten in Oude Testament, bijv. Jesaja 11:9). We krijgen meer dan genoeg om Jezus te volgen. Dat geeft God ons als voorschot. Blijf niet hangen in klein-geloof, gewoonte-geloof maar groei en bloei in Jezus Christus en maak het goede nieuws bekend. En ook: als je wordt aangevochten, als de duivel je te grazen probeert te nemen, als je weer eens een bepaalde zonde doet: weet dat het niet zo blijft. Hou vol. Je bent onderweg. Laat je niet ontmoedigen. Zoek steun bij je broer en zus in het geloof. De Heer komt. Kijk op naar hem. Bemoedig elkaar, gemeente, met het oog op zijn dag.

Zo is het ook als het gaat om de belofte. Wij kunnen dan gaan kijken naar het moment waarop de Geest naar je toekomt (hij is immers ‘beloofd’; niet gezegd dat je hem ook daadwerkelijk hebt/krijgt). Sommige christenen verbinden de Geest aan een bijzondere ervaring of gave. Eerder in de preek ging het er al over dat de Geest zich inderdaad op die manier kan laten kennen. Laten we daar niet huiverig voor zijn. Tegelijk: de belofte waar het hier over gaat is simpelweg dit: God heeft eeuwenlang geleden zijn Geest beloofd voor alle mensen; jongeren en ouderen, mannen en vrouwen, mensen met hoge opleiding en mensen zonder diploma, koningen en slaven; iedereen (Oude Testament, Joël 2, Jeremia 31 e.a.). Zo zegt Johannes de doper het: die na mij komt (Jezus) is veel sterker dan ik; hij zal u dopen met vuur en Geest (Lucas 3:16, zie Handelingen 19:1-7). Zo spreekt Jezus er zelf ook over. Hij zegt: wie tot mij komt – zoals de schriften zeggen – stromen van levend water zullen uit hem voortkomen (Johannes 7. Dat gaat over Geest, zegt Johannes er expliciet bij).

Bind de Geest daarom niet vast op een moment, een bepaalde manier of een bijzondere ervaring/gaven. Ja; zo kan hij zich geven. Maar de Geest is beloofd. En die belofte is dankzij Golgota, Pasen, Hemelvaart en Pinksteren werkelijkheid geworden. Zo laat God zien dat Hij trouw is. Laten wij dat evangelie beamen en bidden om telkens meer vervuld te worden van de Geest.

—————–
PS een paar jaar geleden werd in onze kerken de Kanderlaarverklaring geschreven; een soort belijdenisgeschrift over de Persoon en het werk van de Geest, in het kader van de (wereldwijd) sterk opkomende charismatische beweging. Vragen die in de preek een beetje naar voren komen (Geestdoop, gaven van de Geest) zijn daar expliciet aan de orde. Zie hier voor mijn bespreking van de Kandelaarverklaring (gepubliceerd in de Kerkbode van het Noorden, later in De Reformatie).

voorbeeldliturgie:

Welkom
Votum
Groet
Psalm 116: 1,3, 7 en 10
10 woorden
PvN 130
Gebed
Kids naar voren (Johannes 14:1-14 Jezus maakt een plaats voor ons klaar)
Kidslied God kent jou, Opwekking kids 77, Op Toonhoogte oude versie nr.402
Kinderen naar kring
Gebed om opening van het Woord
Lezen: Efeze 1:1-14
Psalm 139: 6 en 11
Tekst Efeze 1:13 en 14
Verkondiging: gestempeld door de Geest
1 Dank God voor het kado van de Geest
2 Leef, groei en bloei in Jezus Christus
LB 670: 1a, 2v, 4m 7a (Kom, Schepper God)
Kinderen komen terug
Bediening van de heilige doop aan ……. (geen formulier, evangelie van de doop wordt aan de hand van de Bijbel verteld)
Heer wijs mij uw weg (Sela) – na de bediening van de doop
Belijdenis van het geloof door ………
Opwekking 733 10.000 redenen
Dankgebed en voorbede
Collecte
Opwekking 334 ‘Heer Uw licht en Uw liefde
Zegen

verdere ontmoeting, felicitaties