In de Kandelaarkerk vindt het gemeenteproject Beloved plaats. Beloved is voor heel de gemeente, jong en oud, en gaat over relaties en relatievorming. Zes weken lang trekken we intensief met elkaar op. Het project krijgt een plek in de erediensten, in kringen en groeigroepen en kent diverse werkvormen; theater, ontmoeting met sprekers, start met tal van workshops. Helaas is e.e.a. in het programma gewijzigd in verband met de nieuwe Corona-maatregelen (in verband daarmee is het program ook zo gewijzigd dat we Eeuwigheidszondag nu alleen in het gebed een plek geven). 

Vandaag starten we met week 5. Thema: wat als het niet langer gaat? Over huwelijksmoeite en echtscheiding. In mijn vorige gemeente (Delfshaven) heb ik een preek gehouden over dit onderwerp, naar aanleiding van Genesis 2 en met name Matteüs 19. Wat Jezus zegt is – voor die en onze tijd – opzienbarend. Ik doe die uitleg niet over maar verwijs via deze voetnoot naar die preektekst, mocht je je verder willen verdiepen in dat hoofdstuk van het evangelie.[i]

Je kunt de preek beluisteren op mijn podcast. Een voorbeeldliturgie staat helemaal onderaan deze blog. De liederen gaan over neerzitten bij de brokstukken (PvN 130), erkennen van tekorten (Psalmproject 51) en verlangen om helemaal met en uit God te leven (PvN 16). Het gaat over meer dan ‘echtscheiding’. Deze preek en deze week is voor heel de gemeente.

Gemeente van de Heer

1         Het moeilijkste gesprek.
De tijd vliegt. We gaan alweer de laatste twee weken van Beloved in. Volgende week gaat het over de vraag wat een huwelijks- of trouwrelatie is en hoe je die goed houdt. Iedereen begrijpt dat dat een belangrijk onderwerp is. Daar kun je zelfs naar uitzien. Wat zegt de Bijbel? Wat leert de (christelijke) praktijk?

De week die nu komt is de moeilijkste van alle zes themaweken. Wie zit er op deze week te wachten? Het gaat deze week over de vraag: wat als het niet langer gaat? Het gaat over echtscheiding. Wat valt daarover te zeggen? Ben je niet snel klaar? Namelijk: het is erg. Het is ingrijpend (al kan het soms ook een opluchting zijn). Het is ingrijpend voor zovelen. Allereerst voor de getrouwden die moeite ervaren of uit elkaar gaan. Maar denk ook aan hun kinderen (als die er zijn), de gemeente, collega’s (werkgever), familie en vrienden. En is het Bijbels gezien ook niet snel duidelijk: zo is het niet bedoeld (Genesis 2:18-25)? De Heer verbiedt het (Matteüs 19). En we gaan door naar volgende week.

Ieder is van God gescheiden (Romeinen 3).
Nee. Deze moeilijke week moet er zijn. En vooral, gemeente, moeten we die niet isoleren van de andere weken en gesprekken. Juist als het gaat over trouw, liefde en relatie loop je ertegen aan dat je mens bent. Mens met zonden en wonden. Dat is voor ieder gelijk. Of je nou homo of hetero bent, gescheiden, getrouwd of alleenstaand bent. In kringgesprekken en groeigroepen is het daar, neem ik aan, iedere week over gegaan. Voordat je het weet glipt het je uit handen. Maak je fouten en/of word je gekwetst. Komen liefde en trouw onder druk. Raakt het zelfs uit zicht. Of verandert liefde in afkeer of nog erger.

Echtscheiding, moeite rondom en grenzen in liefde en trouw herinneren ons aan de Bijbelse werkelijkheid dat wij, mensen, van God gescheiden zijn (Genesis 3). Niemand uitgezonderd (Romeinen 3:23). Daarover gaat het. En daarom is het nodig om hierover te spreken. Het is een week voor ons allen.

Bron van liefde.
Ik kan dit laatste gelukkig ook anders zeggen. We leven allemaal van Gods genade. Volgende week vieren we heilig avondmaal. We komen als zieken bij de Arts die geneest. Als zondaren bij Hem die vrijspreekt (formulier). Daar voegen we vanuit deze week aan toe: we komen met onze ontrouw bij hem die trouw is. We komen met ons gebrek aan liefde en onze liefdeloosheid bij hem die Liefde is. Eet en drink, gedenk en geloof; het lichaam van Christus voor jou gebroken. Zo wordt de scheiding tussen God en ons opgeheven en zijn we één met God. Zo zijn we één met elkaar. Zoals Paulus zegt dat er geen Grieken of Joden zijn, geen vrije mensen of slaafgemaakten (Galaten 3:28), zo zeggen wij vandaag: er zijn geen getrouwde, gescheiden en alleengaande gemeenteleden. Ja, natuurlijk zijn die er. Maar het belangrijkste is dat we bij Jezus horen.

En daarom is deze moeilijke week van belang. Heb ook hierin elkaar lief gemeente. Help en dien elkaar. Wees er voor elkaar.

2         Wees er voor elkaar.
Wat betekent het om er voor elkaar te zijn als het niet meer gaat in een huwelijk of als stellen uit elkaar gaan? Misschien hebben we in de kerk dan wel eerst gedaan of gedacht aan vragen uit dit rijtje:

• Wat moeten we ervan vinden?
• Moeten er kerkelijke maatregelen genomen worden (censuur)?
• Hoe komt het en wie heeft er welke schuld?

Nu kunnen en zullen sommige van vragen aan bod komen. Alleen al omdat echtscheiding ingrijpend is. En soms is er inderdaad over bepaalde vragen te spreken, bijvoorbeeld in de kerkenraad.

Wees er voor elkaar.
Maar laten we beginnen zoals we in Beloved steeds begonnen zijn, gemeente. In de gemeente van Jezus start je met luisteren naar elkaar. Elkaar zien en ontmoeten. Er voor elkaar zijn. Elkaar aan de Heer opdragen. Schort je oordeel eerst maar eens op (wie weet verdwijnt je oordeel daarmee tegelijk).

Als je naar elkaar luistert bij huwelijksmoeite of echtscheiding dan hoor je dat de eenheid die God maakte (Genesis 2) kapot is gegaan. En welke impact dat heeft. Wat mooi begonnen is, is in stukken uiteen gevallen. Je zit bij de scherven. Begin daar (PvN 130). De Bijbelstudies/podcasts van deze week doen dat op een indrukwekkende manier. Ze roepen vanuit de ellende tot God. Het gaat in die Bijbelstudies over de huilende Jezus. Neem die Bijbelstudies ter harte, gemeente. Het is balsem voor de ziel. De gekwetste ziel. En dan is het daarbij inderdaad ook goed om tekorten, zonden, schuld en wonden bij God te brengen. Dat kan, afhankelijk van de situatie, gelijk zijn maar soms ook later. Dat kan een keer zijn. Maar dat kan ook in herhaling. Breng dit bij God. Want alleen bij God is het veilig (PvN 16). Hij kent je hart. Ga daarin ook naast elkaar staan. Doe niet alsof jij beter bent of minder zondig. En help elkaar ook om, als het echt niet meer gaat, dan in ieder geval niet tot een vechtscheiding te komen maar op een christelijke manier met elkaar om te (blijven) gaan.[ii]

Kinderen en gezinnen.
Denk daarbij ook aan de kinderen, gemeente. Als je niet uitkijkt gaat alle aandacht uit naar de ouders. Zeker wanneer de scheiding onverwacht of heftig is. De kinderen zwijgen misschien. En/of worden (daardoor) niet gezien. Vorige week hadden we het over de eenzaamheid van LHBT+’ers. Vandaag is het goed om de eenzaamheid rondom echtscheiding en gevoelens van verdriet, verwarring of onzekerheid die daarin meekomen te benoemen. Kinderen zijn uit de eenheid van ouders ontstaan. De grond onder hun voeten wankelt als ouders scheiden. Hier ligt een taak voor ons, gemeente. Te beginnen, denk ik, bij diegenen uit de gemeente die er het dichtst bijstaan. Vrienden en vriendinnen. Daarbij is ook te denken aan de kring, jeugdleiders en jeugdouderlingen. Soms is of vind je dat misschien te ingewikkeld. Dan kun je als gemeenteleden of jeugdleiders samen naar goede hulpverlening zoeken of daarnaar verwijzen.

3         Blijf op God letten.
Wat als het niet meer gaat? Gemeente, ik wil in deze dienst nog een andere stap zetten. En daarmee héél de gemeente in beeld brengen; niet een bepaald deel (gescheiden gemeenteleden).

Gegeven belofte.
Deze stap wil ik zetten. Soms gaat het inderdaad niet meer en/of moet je uit elkaar. En dan? Heb je er wel eens aan gedacht om, als je in die situatie kwam, of – God verhoede dat – komt of dreigt te komen, te scheiden van tafel en bed?

Wát zeg je, dominee? Waar héb je het over? Ik heb het over scheiden van tafel en bed. Het valt op dat wij het daar in de kerk niet (meer) over hebben.[iii] En ik vraag me af of dat gezond is. Ik denk van niet. Ik kom er zo op terug. Scheiden van tafel en bed betekent dat je uit elkaar gaat. Je leeft apart van elkaar. Maar voor de wet ben je nog wel met elkaar getrouwd. Aan scheiden van tafel en bed zit een juridische kant (zoals dat bij echtscheiding ook het geval is).

Toen ik ‘scheiden van tafel en bed’ opzocht op internet las ik dat het een tikje ouderwets (eufemisme) is.[iv] Het komt steeds minder voor. Dat zit zo. Voor het jaar 2000 beloofde je bij je trouwen voor de wet dat je bij elkaar woont. Je deelt ‘tafel en bed’. Dat beloof je vandaag niet meer als je trouwt. Waar jij woont en eet (tafel) en met wie jij seks hebt (bed), daar ga je in Nederland zelf over. Je bent van jezelf, toch? Ook als getrouwde. Zo uitgehold is het burgerlijk huwelijk vandaag (en daarom is het fundamenteel om te trouwen in de kerk. Dan leg je de Bijbelse belofte af). En als je in je huwelijk elkaar al niks belooft over ‘tafel en bed’ dan ga je daar natuurlijk ook niet over beginnen als je niet langer getrouwd wilt zijn.

Geloofsgetuigenis.
Het is dus begrijpelijk dat het in onze cultuur ouderwets is om te spreken van scheiden van tafel en bed. Zeker. Maar waarom hebben wij het er in de kerk niet over? Wie scheidt van tafel en bed legt een geloofsgetuigenis af. Je laat zien dat je het in je huwelijk niet hebt gered. Je zit bij de brokstukken neer. Je laat ook zien dat je toch – midden in die verdrietige en moeilijke omstandigheden – gestalte wilt geven aan je eens gegeven belofte aan die ander. In al die gebrokenheid is dat een teken van trouw. Wat is dat teer en indrukwekkend. En, gemeente, wat is het nodig. Want daarmee laat je ook iets zien aan een nieuwe generatie in de kerk en aan buitenstaanders. Je laat namelijk zien dat je belofte blijft gelden. Ook als jij die niet hebt kunnen waarmaken zoals je had gedacht of gewild – door eigen en/of andermans toedoen.

Dat getuigenis is nodig, gemeente. Want wij mopperen wel eens op de wereld en zeggen dat het huwelijk en de huwelijkstrouw niks meer voorstellen. Maar hoe zit het met onszelf? Bruidsparen beloven voor God en zijn gemeente dat ze elkaar trouw zijn totdat de dood hen scheidt of Jezus terugkomt. En dank God dat er, zeker ook in onze gemeente, veel stellen zijn die elkaar door Gods genade trouw blijven. Maar relatieproblematiek en echtscheiding gaat de kerk bepaald niet voorbij. En als het dan redelijk gewoon wordt (norm) om opnieuw te trouwen of een relatie aan te gaan; wat doet dat met de belofte die we uitspreken? Zomaar kun je denken dat ‘trouw voor het leven’ een mooie intentie van een bruidspaar is. Of bedoeld is voor een bepaalde levensfase; totdat het (echt) niet meer gaat, niet meer de moeite waard is of niet meer aan jouw verwachting voldoet. Terwijl de trouwbelofte niet verwijst naar ons en onze (on)mogelijkheden of naar ons en onze (on)trouw. De trouwbelofte verwijst naar God en zijn trouw (Efeze 5).

Inconsequent.
Maar als je gaat scheiden van tafel en bed… dan kun je toch geen nieuwe relatie meer aangaan? Inderdaad (je blijft immers getrouwd, juridisch gezien). Zit hier de pijn omdat we die nieuwe relatie wel willen of normaal vinden? Zit hier de pijn en hebben wij het daarom in de kerk niet over scheiden van tafel en bed? Als dat zo is, gemeente, dan hebben we echt met elkaar te spreken. Want denk nog even terug aan vorige week. In onze kerk(en) willen we in toenemende mate LHBT+’ers accepteren en welkom heten. Dat is mooi. Maar er ontstaat discussie zodra het over relaties en/of een huwelijk gaat. En dan komen we met Bijbelteksten aan. Want we kennen de Bijbel goed. Maar als hetero-gemeenteleden voor een tweede keer trouwen dan is dat meestal prima. We wensen hun het allerbeste toe. Terwijl er net zo goed Bijbelteksten zijn die duidelijk maken dat opnieuw trouwen niet Bijbels is (lees bijvoorbeeld even verder in Matteüs 19).[v] Die teksten kennen we best. Maar die komen blijkbaar minder goed uit.

Gemeente, deze kerkelijke praktijk is niet goed. We meten met twee maten. En dat gaat in tegen de orde van de Heer (Jacobus e.a.). We zijn toch zeker geen kerk voor hetero’s? We zijn de kerk van Jezus.

Volg de mensgeworden Schepper.
Zeg dan vervolgens niet, gemeente: ‘je hebt gelijk; laten we ieder zijn/haar geluk gunnen.’ Doe anders. Ga terug naar je Schepper en verlosser en vind je geluk in Hem. God spreekt in Genesis 2&3. Hij geeft de mens een tegenover (Genesis 2:18). Hoor je hoe lyrisch Adam is als hij Eva ziet? De NBV21 vertaalt fraai. Adam roept: Dit is ze! Als de zonde komt verandert dat radicaal. Adam wil van Eva af. Adam zegt tegen God: De vrouw die U mij gegeven hebt. Zo van: ik heb het bonnetje niet meer maar neem dat mens a.u.b. maar mee terug.

Maar God doet anders. God is anders. God is trouw. En Hij legt die trouw terug in zijn in zonde gevallen schepping. Ook in de relatie van zijn mensen. Kijk naar God, gemeente. Hij brengt man en vrouw opnieuw samen – onder zijn belofte en oordeel (die volgorde). Het is alsof God Adam herinnert aan zijn eerste uitspraak. Dit is ze inderdaad, Adam. En zij blijft het. Onze Heer Jezus bevestigt en verdiept dit alles in Matteüs 19. Jezus is en blijft het. Hij is de tegenover voor ieder mens. Alleenstaand. Getrouwd. Gescheiden. Lesbienne. Hetero. Zoek je geluk in hem. En volg Jezus in alles. Wees jezelf en elkaar in hem trouw.

4         God op de troon.
Gemeente, we leven in een relatie-onzekere tijd. Want vandaag staat het ‘ik’,  het individu, centraal. De ander zien als iemand die wezenlijk bij je hoort en je vormt; dat is een hele klus. Volgende week gaat het erover wat het huwelijk is en hoe je dat goed houdt. Het is niet fijn maar het zou onverstandig zijn als we het er met elkaar niet over hebben wat christelijk is als het niet meer gaat. Hierover met elkaar spreken werkt, hopelijk, preventief. Leef als verantwoordelijke mensen met elkaar. Bedenk vooraf en tijdens je relatie wat de Heer voor ogen heeft met je leven en met een trouwrelatie/huwelijk.

Nogmaals, beperk je niet alsof het alleen over huwelijksmoeite, echtscheiding of ‘de gescheidenen’ gaat. Het gaat over Gods trouw en alles wat daaraan van jouw en mijn kant ontbreekt. Het gaat over onderlinge trouw en kleine en grote dingen. Het gaat over beloften die je elke dag doet. Kom je ze ook na? Het gaat over verdriet en klaagpsalmen omdat er zoveel mis gaat en ellende en mislukking je zo hard kunnen raken. Het gaat over verlangend kijken naar de partner van een ander. Jezus noemt dat overspel (Matteüs 5) – ‘grond’ voor echtscheiding…. Het gaat over conflicten uitvechten. Dat je trouw bent als je niet meer met elkaar door een deur kan – en wat daarvoor nodig is. Elkaar de waarheid zeggen zonder de deur dicht te slaan maar juist met het oog op herstel.

Deze week is echt de moeilijkste week. Alles wat er van onze kant aan ontbreekt…. De beerput gaat open. Je zult als David van je troon moeten afkomen en zeggen: ik ben die man/vrouw (Psalm 51).[vi] God moet op de troon in jouw leven. Zijn troon van recht en genade, waarheid en liefde.

Toch gaan we deze week in, gemeente. Het kan. Het kan echt. Want wie van de troon afstapt en tekorten erkent vindt de genadige God. Denk aan Adam en Eva. God achtervolgt hen als het ware met zijn trouw. Daarin zie je al iets van Kerst. God is in Jezus onze tegenover geworden die ons niet in de steek laat.

Gemeente, volg Jezus.
Volg hem in alles.
En heb in hem de ander lief.

---

Zie Korte inleiding prekenserie Beloved (december 2021).

[i] Zie Terug naar de Heer die ons helemaal één maakt. Preek Genesis 2 en Matteüs 19 over echtscheiding (2015).
[ii] https://www.gkv.nl/nieuws/christelijk-scheiden-hoe-is-dat-mogelijk/ en zie artikel in het Nederlands Dagblad https://www.nd.nl/leven/leven/1037609/christelijk-scheiden-hoe-werkt-dat-relatietherapie-leidt-niet-a.
[iii] We bespreken dit tijdens de huwelijksgespreksgroep. Het levert tot nu toe alleen maar goede gesprekken op. Je gaat namelijk terug naar de vraag wat je belofte is en wat huwelijkstrouw is.
[iv] https://www.scheidingsplanner.nl/alles-over-scheiden/scheiden-hoe-doe-je-dat/scheiden-van-tafel-en-bed/?gclid=EAIaIQobChMIz4-Yo4qu9AIVy-3mCh2PewktEAAYASAAEgI7b_D_BwE
[v] Zie de uitleg van Jezus’ opmerkelijke woorden in Matteüs 19 in een preek over echtsscheiding (2015).
[vi] God is de goede rechter. Preek Psalm 51.

Voorbeeldliturgie

In het licht https://www.sela.nl/liederen/114/in-het-licht.html (lied 1^ste Advent)

Welkom en mededelingen kerkenraad (ouderling van dienst)

Mijn hulp is van U https://www.songteksten.nl/songteksten/70896/opwekking/opwekking-640.htm (ook votum)
Groet (gemeente staat)

Gods geboden
Psalm project 51: was mij witter dan sneeuw https://www.bijbelbios.nl/witter-dan-sneeuw-psalm-51-the-psalm-project/

Kindermoment
kinderlied: Marcel&Lydia de liefde https://www.marcelenlydia.nl/images/downloads/teksten/vier-nu-feest/De-liefde.pdf

Afronden week LHBT+ en de kerk (door iemand van de commissie)
Welkom thuis (Sela) https://www.sela.nl/liederen/181/thuis.html
Dankgebed en gebed om de opening van het woord

Lezen Genesis 2:18-25 De HEER God zei en Matteüs 19:1-6 Toen Jezus deze rede
Psalmen voor nu 130: uit de diepte roep ik u https://genius.com/Psalmen-voor-nu-uit-de-diepten-psalm-130-lyrics

Verkondiging Als onze trouw ophoudt; welke weg wijst de Heer dan? Echtscheiding en/in de kerk.

Opwekking 717: stil, mijn ziel wees stil https://www.songteksten.nl/songteksten/362976/opwekking/op-wekking-717-stil-mijn-ziel-wees-stil.htm
God van licht https://dagelijksebroodkruimels.nl/opwekking-807/ (geloofsbelijdenis staand)

Dankgebed en voorbede
Collecte

Psalmen voor nu 16: ik val niet uit zijn hand https://nederlandzingt.eo.nl/lied/psalm-16-ik-val-niet-uit-uw-hand/POMS_EO_15075448?cHash=c27bbb960876209751f45f9037a36644

Zegen
Amen (hardop uitspreken)

========= ============