Preek in de serie van het jaarthema ‘relaties’. Dit keer over echtscheiding. Andere preken e/o artikelen over relaties vind je, met een voorbeeldliturgie, onderaan de preektekst. De preektekst is een beetje, twee beetjes lang. In tweeën houden kan ook: eerste deel is dan t/m 3de punt van de preek. Zie ook preek uit 2021 over dit onderwerp; Als er geen liefde en trouw meer is.

Gemeente van de gekruisigde Jezus

1 We kennen (elkaar in) Jezus.
Nog even en we sluiten het jaarthema ‘relaties’ af. Op 21 juni gaat het over single-zijn. En vandaag over echtscheiding.

Ik denk dat de dienst van vandaag de meest ingrijpende en misschien ook wel de belangrijkste is van

dit jaar.

Want als het gaat over seksualiteit of over relatie en seks zit je op het puntje van je stoel. Interessant; seks. En gaat het over homoseksualiteit dan komen we op een christelijk en kerkelijk spanningsveld. Iedereen luistert dan. Gaat het over single-zijn; daar hebben we vaak niet zoveel woorden voor. Het gaat vaker over trouwrelaties enzo. Afwachten dus maar of dat wat wordt…. En zo is er iedere dienst wel wat.

Maar echtscheiding…. Laten we eerlijk zijn: daar zit niemand op te wachten. Een bruiloft is zo mooi. Gisteren maakten we nog de eredienst mee waarin …. (privé) Gods zegen vroegen en ontvingen over hun huwelijk. Dat mooie gaat stuk. Je vroeg en ontving Gods zegen maar het loop niet goed af, soms wordt het een drama of zelfs een vloek. Je loopt tegen grenzen aan: je eigen grenzen, elkaars grenzen, de grens van je belofte ten opzichte van God, elkaar en de gemeente. Deze dienst hadden we liever niet gehad/gewild.

Toch hebben we ’m op het jaarrooster gezet. Waarom? Vanwege de realiteit van echtscheiding, kun je simpelweg zeggen. Niets menselijks is christenen vreemd. Dat is zo. Maar dat gaat wel verder dan simpelweg de realiteit te erkennen. Op twee manieren:

Allereerst, we hebben afgelopen jaar steeds gezegd: we kennen elkaar in Jezus. We kennen niet allereerst homo’s of hetero’s, singles of getrouwden, scheiding of huwelijk. Zo kijkt de wereld: het eerste wat we van elkaar willen weten op een feest is je seksuele voorkeur. En bij het stadhuis sta je bekend als partner van x of gescheiden van y. Gelukkig is dat in de kerk anders. We zijn van Jezus. Hij is ons identiteitsbewijs (Romeinen 14, HC 1). Dank God daarvoor!

In het verlengde daarvan: bij het jaarthema ‘relaties’ staat Jezus in het midden. Gaat het over relatievorming, de trouwrelatie, homoseksualiteit of wat dan ook maar dan is de belangrijkste vraag (aan allen): volg jij, wie je ook maar bent, wat je situatie ook maar is; volg jij Jezus? Wat voor onszelf geldt (we kijken niet allereerst naar wie/wat ik ben) geldt nog veel meer als het gaat om de Heer. Jezus maakt heel ons leven nieuw. Hij is holistisch Heer. We hebben dat afgelopen zondag ontdekt als het gaat over geld, de Mammon (Lucas 16). En donderdag gevierd: Jezus is verrezen uit het graf en triomfeert over alle krachten en machten (1 Petrus 3:22).

Daarom is het vandaag geen ‘doelgroependienst gescheidenen’. Het evangelie gaat altijd verder: ben jij trouw? Is jouw ja ja; in de gemeente en daarbuiten? Leren wij, met vallen en opstaan, in heel ons leven alleen op Jezus te vertrouwen? Wat doe jij als je (daarin) faalt, zondigt? Durf je dat toe te geven? Of steek je je kop in het zand? Bij wie zoek je het dan? Tegelijk zal het in deze dienst wel over de concrete situatie van echtscheiding gaan en vragen die daarbij horen.

2 Verscheurde eenheid.
Als we willen voelen en weten wat echtscheiding is, beginnen we bij Genesis 2. Zo hebben we dat steeds gedaan dit jaar. Starten bij de Schepper. We hebben in de vorige dienst over de trouwrelatie gezien dat God eerst de mens alleen maakt. Pas daarna bedenkt God dat het niet goed is dat de mens alleen is. Hij geeft hem een tegenover. ‘En die twee worden helemaal één’ (Genesis 2:24).

Wauw! Niet twee mensen; één mens! Zoals je in sommige emailadressen van getrouwden wel eens de namen van man en vrouw door elkaar heen vervlochten ziet (o.k.; beetje klef 😜), zo worden Adam en Eva één. Een om samen Gods plan uit te voeren. Te bidden en te vrijen; kinderen te krijgen en groot te brengen, en heel de aarde onder Gods goede heerschappij te brengen.

Scheiding maakt die eenheid stuk. Uit-één getrokken. Verscheurde eenheid. De scheiding voltrekt zich bij Adam en Eva eigenlijk gelijk al.

Na een enthousiast onthaal (Genesis 2:23) is het eerstvolgende wat Adam over zijn vrouw zegt: ‘de vrouw die u me hebt gegeven’ (3:12, BGT). Ineens hoort Eva niet meer bij Adam maar bij God. Dat is de geest van scheiding die sinds Adam in de man zit: wat is dat voor een mens. Bij de vrouw gaat het ook zo. Zij gaat met de slang in conclaaf terwijl God een gebod aan de man had gegeven. ‘Ik los het zélf wel op’; dat is de geest van de scheiding die sinds Eva in de vrouw zit. De verhouding, het ‘helemaal één’-zijn staat gelijk onder druk. Nee; is kapot. Het is verscheurde eenheid.

Wie scheidt of relatieproblematiek ervaart voelt deze pijn. Wij lopen, in de kerk/als christenen, het risico om te zeggen: scheiden mág niet. Of we gaan gelijk verder denken: moet er tucht worden toegepast en hoe zit het met een tweede relatie of wat dan ook maar? En we stellen beleidsnota’s op. En ja; dat is allemaal belangrijk (ik kom er zo gedeeltelijk op terug).

Maar stop. Wacht. Er gaat iets kapot. Iets waar Gods iets bijzonders mee voor ogen had toen hij die twee ‘helemaal één’ maakte. Eenheid breekt en wordt tweeheid. Dat is vreselijk. Soms zeggen mensen als ze scheiden: het is (ook) een opluchting. En zo kan je ervaring inderdaad zijn. Maar juist die opluchting bevestigt hόe verkeerd het is gegaan, hoe verpest de (atmos)sfeer werd tussen jullie twee. En dat is erg. Ingrijpend. Zo is het niet begonnen. Zo had ook jij het niet voor ogen. Zo was en is Gods plan en Gods wil niet.

Gemeente: het is belangrijk dat we oog hebben voor deze gebrokenheid. De wereld zegt: 1 op de 3 huwelijken strandt – en in 010 ligt dat percentage hoger. En dan: punt (alhoewel; veelal geen punt. De verwachting is dat huwelijken in de toekomst alleen maar minder bestendig zullen worden). Maar het is vooral een gegeven. Christenen geloven: scheiden is een ramp. Het is ook niet wat God wil. Dat ervaren mensen die erdoor heen gaan. Het meest direct nog voelen kinderen van gescheiden ouders dat. Je ouders, je vader en je moeder, dat is je levensgrond, je veiligheid. Meer nog. Omdat zij ‘helemaal één’ waren ben jij ontstaan. Zo heeft de Schepper dat bedacht. Die eenheid gaat stuk. Je verliest de grond onder te voeten. Dat is bedreigend en pijnlijk.

Het eerste in de gemeente van Jezus is daarom, gemeente: uit deze pijn, deze gebrokenheid, je falen. Geef er woorden aan en zoek genezing en vergeving bij elkaar en bij onze Heer. Bid hierin voor elkaar. Wees er voor elkaar, voor de tijd dat dat nodig is. Lees, bid of zing de klaagpsalmen – of de Klaagliederen van Jeremia die de profeet zong toen de bruid van God, Jeruzalem, in puin lag. De schuld- en boetepsalmen.

Uit – niet in grote kring (ook in de samenleving van Jezus is privacy van belang) – je razende woede over de ontrouw, de hufterigheid – of wat dan ook maar van de ander. Leg je frustratie op tafel en help om dat te doen over het feit dat je zo in knoop bent gekomen en er niet meer uit kunt. En kom zo ook tot jezelf om te zien waar jouw eigen tekort/falen ligt. En als je je door de scheiding van je ouders door hen in de steek gelaten voelt of als je kwaad op hen bent – ook al weet je dat zij misschien niet anders konden: zeg het, verwijt het, roep of schreeuw dat uit.

Christenen denken nog wel eens: je moet toch liefhebben of je moet je ouders toch eren. En dat is zo. Maar dat is niet te verwarren met lievigheid of het roepen bij onrecht. Als je in de crisis (van echtscheiding) zit is het net zo wezenlijk om God en de ander te bestormen met je vragen, je pijn, je woede en machteloosheid. Laat God dan maar wijzen hoe het is en wat de weg is.

Gemeente: hier ligt een belangrijk punt van aandacht voor onze gemeente. Kunnen wij er zo voor elkaar zijn? En staan we zo open voor elkaars hulp? Of, als het zo dichtbij komt, vinden we dat eng? Gaan we dan liever naar onze privécoach of therapeut (natuurlijk; die zijn belangrijk)? Of voelen we de onbeholpenheid van een ander of de schroom van onszelf? We kunnen alleen verder komen als we dat eerlijk, in alle openheid, zeggen om zo te zien of en waarin (verdere) groei nodig is.

3 Jezus in het midden.
Als we naar Jezus luisteren wordt Genesis 2 aan alle kanten verdiept, verhoogd en verbreed. Dan wordt de trouwrelatie zo scherp en mooi. En komt echtscheiding in een nog veel feller licht dan dat van Genesis te staan.

Als de Heer op aarde komt zegt hij: de tijd van trouwen is voorbij (Matteüs 22); volg mij, neem je kruis op je en vind je geluk in mij (Matteüs 5 en 16). Wat dit betekent voor (de trouw)relaties is eerder dit jaar verschillende keren aan bod geweest. Daar gaat het nu niet over. Als je Matteüs 19 leest, ontdek je dat Jezus even scherp zegt: nu ik gekomen ben is de tijd van scheiding voorbij. Volg mij. Wees eindeloos trouw ten opzichte van de man/vrouw die God je gaf. Geen second love – in de dubbele betekenis van het woord.

De vraag die de geestelijk leiders stellen is geraffineerd. Er waren drie manieren waarop God had gesproken over huwelijkseinde (in het OT). Allereerst als een van de partners sterft. Dan is de trouwrelatie ontbonden. In het tweede geval, overspel, werd het huwelijk ook ontbonden door de dood. Want overspel werd gestraft door steniging. Dan is de trouwrelatie voorbij.

De derde weg inzake echtscheiding is de scheidingsbrief die God als mogelijkheid had gegeven (Deuteronomium 24). Daarin kon de man ook om andere redenen zijn vrouw wegsturen – en was de trouwrelatie voorbij. Deze scheidingsbrief was een soort garantie voor de man. Hij had het recht om zijn vrouw weg te sturen (stok achter de deur). De vrouw moest dus goed haar best doen om ervoor te zorgen dat dat niet gebeurde. In de praktijk van het leven van Israël, in de tijd waarin deze vraag aan Jezus wordt gesteld, lopen de laatste twee door elkaar heen. Steniging vond in de praktijk niet meer plaats (Johannes 8). De scheidingsbrief krijgt dan ook een andere functie.

Hoe kiest Jezus? Is de (getrouwde) vrouw bij hem veilig of laat Jezus haar over aan de (willekeur van) de man? Zijn de rechten van de (getrouwde) man bij Jezus geborgd of zet Jezus die onder druk, met als grote risico dat het huwelijk een fiasco wordt/kan worden? Een duivels dilemma.

Jezus gaat niet mee in het dilemma van de geestelijke leiders. Jezus is en blijft, zoals steeds in dit soort dilemma’s, volstrekt zichzelf. Hij wijst naar de Schepper. De Schepper maakt man en vrouw ‘helemaal één’. En als de Schepper eenheid maakt dan mag een mens dat niet in tweeën breken. En dan zet Jezus een punt.

Dát valt op; punt! Dít is de weg. Een andere weg dan eindeloze trouw is er niet.

Logischerwijs roept deze korte, scherpe reactie een vervolgvraag op. Waarom gaf Mozes dan de scheidingsbrief? En dan moeten we het antwoord van de Heer goed lezen, gemeente. De BGT zit er hier echt naast (wat dat betreft blijft het keer op keer bekijken of het NBV is of BGT).

De BGT vertaalt: ‘Mozes maakte die regel in de wet voor mensen die niet om elkaar geven, zoals jullie’ (19:8). Dat is op zich heel hedendaags vertaald. Dat wil zeggen: het ménselijk perspectief staat centraal (mensen die niet om elkaar geven). Maar

– niet om (elkaar) geven (BGT),
– harteloos en koppig (NBV),
– hardheid uwer harten (NBG’51):

het gaat allemaal verder dan een verkeerde houding ten opzichte van elkaar, mensen. Het gaat om een houding van mensen ten opzichte van Gód (die houding heeft uiteraard gevolgen voor de onderlinge verhouding; in die zin kan de vertaling van de BGT op zich wel goed begrepen worden).

Jezus verwijst hier naar een terugkerend verwijt van God ten opzichte van zijn volk: jullie staan niet voor Mij open. Dat verwijt staat precies in diezelfde preek als waarin ook de scheidingsbrief te sprake wordt gebracht (Deuteronomium 9: 6, 7 – en zie alle grote en kleine profeten). De keerzijde daarvan is Gods oproep: je moet je hart besnijden (Deuteronomium 10:16). Ge-hoor-zaam! Luister Israel. Dat is de kern van álle geboden, de geloofsbelijdenis van Israel (Deuteronomium 6). Jezus roept in Matteüs 19 de geestelijken en alle gelovigen terug naar de basis. Kijk niet naar de uitzondering, ga niet schipperen of wat dan ook: kijk naar de Schepper en naar zijn ene bedoeling. (Be)keer je tot Hem.

Gemeente: we moeten gelijk nog een belangrijke, volgende stap zetten. Wij zeggen vaak over deze tekst: Jezus grijpt hier terug op de schepping(sorde). Of: hij maakt de bedoeling van de Schepper duidelijk(er). Maar dan horen we nog maar half. Want de volgende zin van Jezus hoort bij zijn opmerking over de hardheid van ons hart. Jezus zegt: als je dan – vanwege je hardheid/ongehoorzaamheid – je vrouw wegstuurt, van haar scheidt en een ander trouwt, dan pleeg je overspel (19:9). Zo, in deze samenhang, wordt het ondraaglijk scherp wat Jezus hier zegt.

De Schepper zegt niet alleen: ‘helemaal één’ moet ‘helemaal één’ blijven. Maar scheiden en daarna een ander trouwen is overspel en maakt je tot overtreder van Gods geboden. Daar staan die geestelijk leiders met hun vraag naar scheiding. Ze zijn overtreders met hun gedachten en praktijk van het wegsturen van je vrouw – en dan ook nog een andere relatie beginnen. Maar niet alleen zij worden ontmaskerd! Jezus zegt net zo goed: als jij naar een ander kijkt en die begeert; dát is overspel (Matteüs 5). Hoor je dat!? Álle hardheid, álle scheidingsgedachten, álle scheidingsverlangen van álle Adammen (mannen) en álle Eva’s (vrouwen) komen onder de censuur van Jezus.

Ge-hoor-zaam, bekeer je: álle mannen en vrouwen!

Hoe scherp dit woord is, merk je aan de paniek-reactie van de discipelen (19:10): dan kun je beter niet trouwen! Zeker in een tijd waarin de door God gegeven trouwrelatie zo essentieel in het leven was, is dit een heel vergaande reactie. Diepe verslagenheid. Dit kan geen mens. Onmogelijk.

(Opvallend, deze reactie! Onthullend. Jezus onderwijst zó scherp over de trouwrelatie dat mensen daardoor vanzelf ontdekken dat in Jezus de trouwrelatie tussen man en vrouw aan het verdwijnen is (Matteüs 22)! Jezus onderwijst zó scherp dat duidelijk wordt dat er een relatie is die belangrijker, wezenlijker is dan welke menselijke (trouw)relatie ook. Jezus onderwijst zó dat ieder mens: getrouwden, gescheidenen, hetero’s en homo’s zich gaan realiseren; Jézus! Jezus alleen. Híj is het.)

Maar het punt van de discipelen is: als de man geen stok (= scheidingsbrief) achter de deur meer heeft om zijn vrouw te slaan, dan gaat het toch niet werken in de trouwrelatie? Voordat je het weet, doet ze haar best niet meer, loopt ze de kantjes ervan af, wil ze alleen maar seks als zij het eens wil, draait het hele leven om haar werk, haar uiterlijk of gaat ze lopen flirten met een ander – of weet ik veel wat. Want je weet hoe vrouwen zijn.

Ja. Dát is het punt. Hier komt een nieuwe wet. Jezus is méér dan Mozes. Mozes gaf een scheidingsbrief omdat het hart hard was. Jezus zegt: vrouwen geef jezelf aan je man (Efeze 5); een vrijwillige, zelfbewuste (géén slaafse) en hartelijke houding die aanduidt dat je het belang van de ander zoekt. Dat is de wet, de regel, het leven van Jezus. Jezus in het hart, het leven van de vrouw. Dan komt het goed.

Gaat dat werken? Nee – zeggen mannen in paniek; zo raken we de controle kwijt. Ja – zegt de Heer. Zo werkt het en kom je leven tot bloei. Volg míj. Vind je geluk in mij, vrouwen. Dan zegent Jezus je (trouw)relatie. Dat is de weg. Het moet niet meer over scheiding(sangst) gaan maar over hem die alles weer heel en één maakt; heiland Jezus. Naar hem verwijst het huwelijk als teken van Gods eindeloze trouw voor ons (Efeze 5).

Dit is het punt voor vrouwen. Voor mannen precies zo: mannen mogen niet langer berekenen wat er voor hen wel/niet inzit als het gaat om de vrouw die God hen gaf. Weg die scheidingsbrief. Weg dat vergelijken met vrouw x of y. Weg die gedachte van Adam: ‘de vrouw die U voor me maakte’. Dat is je harde hart (Matteüs 19:8). Je moet een nieuwe Adam worden, man. Dat is de regel van Jezus – een regel die Mozes’ wet aan alle kanten overstijgt. Daarom is de opdracht voor de man: heb je vrouw lief (Efeze 5). Dat is de wet van Jezus. Want dat is Jezus’ leven; eindeloze liefde tot in de dood. Mannen: bekeer je tot Jezus, dan zal de Heer je (trouw)relatie zegenen.

Gaat dat werken? Nee – denken vrouwen in paniek. Want liefde is voor de man: zijn maag, zijn aanzien, zijn carrière, of – nog erger – een man verwart liefde constant met seks – of wat dan ook maar. Liefde van de man? Forget it! Je weet hoe mannen zijn. Het werkt niet. Ja, tόch – zegt de Heer. Het werkt wél. Mannen: volg míj. Vind je geluk in mij. En heb zo je vrouw lief en wees trouw. In die (volg)orde.

Gemeente: Jezus staat hier als stralende middelpunt. Wát een licht. Wat een Heer! Wat een goed nieuws voor alle mannen en vrouwen. Voor alle mensen. Voor alle relaties. Hij geeft een heel nieuwe orde die alleen in en om hem bestaat. Zijn eindeloze trouw tot in de dood legt de grondslag voor die orde. Zo worden mensen allereerst weer ‘helemaal één’ met hun Schepper. Heilige en toegewijde mannen. Heilige en toegewijde vrouwen. De haast mystieke woorden over vruchtbaar en onvruchtbaar en het koninkrijk (19:12) zijn zo te begrijpen. Alleen wie gelooft in en leeft met Jezus ziet waar het hier over gaat. Jezus is het geheim van Gods Koninkrijk, het geheim van ons leven.

Daarom is (de juiste vertaling van) Matteüs 19:8 ook zo belangrijk. Jezus start geen huwelijks- of scheidingsadviesbureau. Jezus besnijdt het harde hart van mannen, vrouwen, Schriftgeleerden en discipelen. Jezus is het middelpunt van Matteüs 19. Hij is de vervulling van al Gods wetten en opdrachten. Jézus geneest de wanhoop van de vrouwen door mannen betere mannen te maken. Jézus geneest de angst van de mannen door vrouwen betere vrouwen te maken. Iedere poging die begint bij jezelf of bij relatieverbetering strandt. Jezus doorkruist al onze levens. Alleen beterschap en hoop in de gekruisigde.

4 Bekering en herstel.
Gemeente; ik denk dat we nu op de kern van ons jaarthema ‘relaties’ komen. Waarom is relatie toch zo’n ding in onze tijd? Waarom hebben we zoveel koudwatervrees als het om relaties gaat en gaat er zoveel kapot? Omdat we in een selfie-tijdperk leven? Omdat communicatie moeilijk is, vooral omdat we vandaag zo snel afgeleid zijn? Omdat er rolverwarring is? Het zal meespelen.

Maar de Bijbel kijkt verder en legt ons leven bloot. Dat gaat verder dan een tijd of een cultuur. Staat Jézus in het midden? Maakt hij jou werkelijk ‘helemaal één’ met de Schepper – die wij als Vader kennen? Heeft hij jouw harde hart besneden? En dat moet het hier, net als eerder, nadrukkelijk om meer dan om echtscheiding gaan. Als we zo in de relatieknoei en onzekerheid zitten, moeten wij ons allemaal bekeren tot de Heer. Hij in het midden. Niet ergens in de marge of erbij. Ik geef wat voorbeelden.

Waarom zeggen stellen die gaan trouwen soms: we willen God graag betrekken bij onze trouwdag? Of, als de trouwdienst mooi was: nu is het helemaal af? Ik denk dat ik je punt snap – en het is mooi en belangrijk dat je dat zegt/voelt. En toch. Waar komt je gedachte vandaan? Hoe zie je jezelf en jullie zelf eigenlijk? Staat God nou in het midden of moet jij Hem erbij betrekken? Voltooit God iets van jullie of maakt Híj jullie samen ‘helemaal één’? Dát geheim dat Jezus aan ons geeft moet terug in onze harten. We hebben bekering nodig. Een nieuw hart. Nieuwe manier van denken. Terug naar de stralende Heer van Matteüs 19. Vanaf de eerste dag dat je relatie start.

En waarom zei laatst iemand tegen me na een trouwdienst: moet het nou gezegd worden in het formulier dat God ‘ontrouw en echtbreuk niet verdraagt’; weet je wel hoe dat overkomt op gescheiden mensen (zoals hij)? Ik snap het punt. In iedere trouwdienst bidden we ook voor die mensen en die situaties. Maar wáárom zeg je dat!? En dit bedoel ik niet als incident. Stellen die gaan trouwen kennen allemaal echtscheiding in hun (nabije) omgeving. En daarom de onzekerheid: kan het écht; trouw beloven? Maar hóe dan verder? Wát moeten we dan zeggen: het is ‘in principe’ de bedoeling dat je, zoals je hier vandaag staat, het met elkaar uitzingt? Kies maar, bruidspaar, of je gaat voor ‘trouw totdat de dood je scheidt’ of totdat ‘de scheiding je trouw doodt’ – en hier heb je Gods zegen (ja, ik zeg het scherp)? Nee. Jezus in het midden.

We hebben bekering nodig. Een nieuw hart. Een nieuw denk- en voelklimaat.

Echtscheiding – hoe reëel ook – is niet ‘normaal’, de norm. En dat moeten we ook zeggen in de gemeente. Houd het huwelijk hoog (Hebreeën 13). En laat ook horen dat we heel goed weten wat de andere weg is; we kennen onszelf maar al te goed. En houd het ‘normale’ leven, de norm, voor volgelingen van Jezus voor: hij geeft alles om het goede leven van God te kunnen leven. In alles. En dat begint veel eerder dan relatieproblemen. Vanaf de eerste date.

En waarom is er zoveel relatieonzekerheid? Op zich: we leven midden in onze cultuur. Prima. Maar laten we ons daar ook niet veel te veel door intimideren als we met de cultuur zeggen dat we best willen zoenen, vrijen, uitgaan enzovoort maar, o wee als we ons (moeten) binden. Geloof je dat God ‘helemaal één’ maakt? Laat Jezus in het midden van je leven toe.

Maar wat nu als scheiding toch dreigt of een feit is? We kunnen niet om die vraag heen. Ik wil vier dingen kort noemen. Ze vragen allemaal een aparte preek. Maar misschien vooral: verder gesprek in/als gemeente. Het is ook van belang om te zeggen dat deze punten bij elkaar horen.

Nieuwe relatie na echtscheiding?
Hierover hebben wij in onze kerken veel nagedacht. Onderaan de preek vind je een verwijzing naar een populaire versie van een synoderapport over dit onderwerp. Als we teruggaan naar Matteüs 19 dan is er maar een weg. Trouw aan een en dezelfde. De trouwrelatie is immers een afspiegeling van Gods eindeloze trouw aan de ene gemeente en deze wereld (Efeze 5). Als die relatie breekt – soms moet je berusten in een echtscheiding – dan is de eerste weg om zo goed mogelijk te zien hoe je aan die trouw(relatie) alsnog, gebroken weliswaar, handen en voeten kunt geven.

De koninklijke, die van Gods koninkrijk, weg is dan dat je niet meer trouwt. Dat je je, zoals Jezus het zegt in Matteüs 19, op een andere manier vruchtbaar maakt en je vervulling zoekt: in Gods koninkrijk. Niet meer in een bijzondere trouwrelatie met een iemand anders. In onze kerken is er mede daarom een pleidooi gehouden voor scheiding van tafel en bed (zie het rapport). Daarmee geef je aan: wij hebben het niet kunnen volhouden, samen. Toch geloven we dat de Schepper ons ‘helemaal één’ maakte. Die gebroken eenheid wordt weerspiegeld in een bepaalde vorm van verbondenheid.

Het valt op dat deze oplossing (tafel en bed) meestal van de hand wordt gewezen. Of in het geheel niet aan de orde komt. Waarom (niet)? Wil je een nieuwe start? Wil je echt niet meer aan die ander vast? Sta je open voor een nieuwe relatie? Het is voorstelbaar. Maar wat doe je met de overtuiging dat God je ‘helemaal één’ maakte? En wat doe je met de woorden en het geloof dat Jezus die weg van de Schepper alleen maar eindeloos groter en sterker maakt?

Sommige mensen zeggen: Jezus vergeeft toch? Jezus geeft toch een nieuwe kans? Ja. God zij dank! Tegelijk betekent geloven ook dat je Jezus vólgt. Jezus zélf is Gods tweede kans. En Jezus gumt nooit Gods bedoeling en wil uit. Integendeel: hij vervult die. We kunnen Jezus’ vergeving niet zomaar losmaken van het concrete onderwijs dat hij over de trouwrelatie geeft.

Soms wordt er in dit verband gewezen op uitzonderingen. Jezus noemt die in Matteüs 19 (en 5). En Paulus spreekt ook over bepaalde situaties in 1 Korintiërs 7. Hiervan is allereerst te zeggen: let op je denkmanier. Juist het denken in uitzonderingen wijst Jezus af. Jezus onderstreept eenheid en trouw en rekt dát eindeloos uit. Verder is over Matteüs 19 te zeggen dat de uitzondering (overspel) te maken heeft met het feit dat onder de echtscheidingsbrief in Jezus’ tijd ook overspel (waar eerder de doodstraf op stond) viel (zie hierboven in de preek). Overspel breekt het huwelijk daadwerkelijk – lijkt Jezus te zeggen. En bij 1 Korintiërs betreft het een zendingssituatie: hoe ga je ermee om als jij tot geloof komt en je partner/verloofde niet? Je kunt dat niet zomaar toepassen op nu.

Gemeente: dit zijn ingrijpende dingen. Het is allereerst zaak om Jezus in het midden te zetten en in hem zorgvuldig te luisteren naar Gods woord. De andere kant is er ook. Relaties zíjn vandaag ingewikkeld. Soms zeg je achteraf: ik had het anders moeten doen. Wij hadden het anders moeten doen, ook/juist in het leven met de Heer. Je ontdekt misschien dat je veel te makkelijk mee hobbelde in een gewoontepatroon. Of wat ook maar. En je hebt echt spijt en berouw. En, hoezeer we ook op ons-selfie zijn: we willen toch ook graag met iemand het leven delen. We voelen dat God heeft gezegd dat het niet goed is om alleen te zijn (Genesis 2:18). Zeker als je nog (heel) jong bent als je gescheiden bent. Hoe dan? Wat is de weg?

Ik denk, gemeente, dat we hierin ook moeten oppassen voor een te simpele bijbelse toepassing. Zo van: gescheiden = ongetrouwd (voor de rest van je leven). Dat we ook echt goed naar onze tijd en onze situatie zullen moeten kijken. En de mate van geloof in Jezus moeten meewegen. Dat vraagt om veel gesprek, wijsheid en gebed.

Hier hangt het volgende mee samen:

Niet op jezelf: in de gemeente en met het ambt.
Als het tot een scheiding komt, blijf dan – als het even kan – als gemeente dicht bij elkaar en bij de Heer van de Bijbel. Misschien voel jij aan dat jij helemaal hebt gefaald. Laat het dan de gemeente zijn die je laat voelen: je bent welkom in Jezus. Misschien denk jij: een streep onder déze relatie; wellicht tijd voor een ándere relatie. Laat dan de gemeente of laten misschien eerder ouderlingen zeggen: maar wat is nu de weg die de Heer wijst? Volg je nu jouw wens of de weg van de Heer? Wat/wie staat er in het midden?

Het lastige hierbij is, denk ik, vooral dat dit soort dingen voor ons als uiterst privé aanvoelen. En we gunnen elkaar natuurlijk het beste. Maar juist dan, als dat echt zo is, zullen we toch zeggen: het beste is Jézus. Zíjn weg is de beste, ook al je daarin – zo zal dat soms zeker aanvoelen – de ander een obstakel voorlegt. Het opvallende is dat Jezus’ onderwijs over de trouwrelatie een soort paniek-aanval bij zijn leerlingen oplevert (Matteüs 19, zie boven). Herkennen wij dat nou ook in onze gesprekken (over Jezus)? Of is het vooral: wat fijn voor jou dat x, wat moeilijk dat y, en, natuurlijk… – en dan komt er nog iets over het geloof in de Heer? Ik zeg het even scherp. Ook hierin: Jezus in het midden; zijn gemeente centraal.

Ik denk dat we dit alleen kunnen doen, gemeente, als we erin slagen om zoveel andere dingen die belangrijk zijn ook met elkaar te delen. Als we alleen ‘op de man/vrouw spelen’ als er sprake is van echtscheiding, geld of situaties die met seks te maken hebben o.i.d. dan discrimineren we. Dat doet God niet – en dan mogen wij het ook niet doen. Het gaat dan net zo goed over: hoe volg jíj dan Jezus? In alles.

Gemeente: hierin zijn we goed op weg! Als het gaat over relatie(problematiek), geld (vorige week): we openen ons naar elkaar. Díe kant moet het op. Ook als het gaat over dit soort tere onderwerpen.

Schuldbelijdenis.
Schuldbelijdenis bij echtscheiding heeft ook te maken met bekering en heling. Het kan aanvoelen als hypocriet/oneerlijk dat het in deze dienst genoemd wordt. Jezus zegt toch dat íeder die een ander begeert overspel pleegt? En zondigen we in andere opzichten ook niet? Dat is ook zo. Het is inderdaad Bijbels om elkaar je zonden te belijden (Jakobus), al geldt ook hier een gezond privé (daarom hebben we ook vaak stil gebed in de eredienst). Ook in dit opzicht mogen we niet discrimineren. Toch is er ook een verschil. De trouwrelatie tussen twee mensen wijst naar Gods concrete trouw voor de gemeente van Jezus en de wereld; zo bedoelt God dat (Efeze 5). Je vroeg en ontving voor God en de gemeente (publiek) Gods zegen. Dat gaat stuk. Dan past het ook om publiek falen en schuld een plek te geven.

Gemeente, luister a.j.b. goed. Ik zeg dit omdat we leren open te zijn en ervaren dat Jezus niet afwijst. Juist omdat wij dit durven en leren, is het een vervolgstap om ook publiek schuld te erkennen. En let op: niet omdat je denkt ‘dit kan er ook nog wel even bij’ (ellende had ik toch al genoeg, geef me nog maar een trap na). Nee. Om hoog op te geven van de trouwrelatie (Hebreeën 13). Om te zeggen: Gods plan daarmee is en blijft goed! Het valt me op dat juist gescheiden mensen dat (blijven) zeggen. Geef God de eer. Wie zich voor Hem klein maakt zal Hij verhogen.

Kijk; wat wij nog wel eens willen doen is in tijd gebrokenheid en schuld gelijk (willen) zetten. Er ging iets verkeerd en je moet doen/doet schuldbelijdenis – of iemand doet het voor je. Zo’n beetje op hetzelfde moment. Dat kan. Misschien ben je zover. En het is goed en nodig om schuld en falen een plek te geven. Maar het effect kan zomaar zijn dat je je vooral schaamt of dat je nog teveel in de brokken zit om goed te beseffen wat er gebeurde, wat je deed.

Als de kerk een moeder is dan durft ze zonder meer haar leden welkom te heten; wie je maar bent, wat er ook maar is. Daarna is het wel tijd voor een echt goed vervolggesprek. En om de dingen te noemen zoals ze zijn. Misschien duurt dat een maand. Of een jaar. Of drie jaar. Maar is het wel belangrijk dat het gebeurt. Juist zo kun je in alle eerlijkheid en openheid verder. Is de lucht geklaard. En zeggen we tegen elkaar: gescheidenen? Huh? Wíe!? Die kennen we hier niet….

Preventie.
Preventie hoort ook bij bekering en heling. Zeg tegen elkaar en jezelf dat Jezus alleen geluk geeft; niet iets/iemand anders. Op de gespreksgroep voor stellen die gaan trouwen of net getrouwd zijn bespreken we bijvoorbeeld de lijn van Matteüs 19 (rapport in onze kerken). We horen en bespreken de zin van de christentherapeut Larry Crabb dat iedere relatie op een punt komt dat je zegt dat je het niet meer met elkaar uithoudt. Het valt op dat dat in de meeste gevallen goede, open gesprekken oplevert.

Maar het belangrijkste is, gemeente: spreek over je relatie. Ga vooral door met de huwelijksAPK-groep. En laten man en vrouw zich in de gemeente inzetten en zo laten zien wat hun trouwrelatie betekent.

Ik rond af. Jezus in het midden. Het gemeenteleven centraal. Mag de gemeente een plek zijn waar zonden en wonden aan het licht kunnen komen en genezen worden. Mag de gemeente de plek zijn waar Jezus’ eeuwige trouw al onze harten wint. En mag de gemeente zo aantrekkelijk zijn voor de wereld die Gods trouw in Jezus niet kent.

—–
Naschrift. Ik zeg in de preek dat de BGT er naast zit in Matteüs 19:8. Ik heb hierover contact opgenomen met het Nederlands Bijbelgenootschap (NBG). Zie daarvoor hier.

Deze preek staat in het kader van het jaarthema relaties. Iedere maand kwam in een preek een onderwerp aan de orde. Op deze manier:

• Wat is het geheim van jouw leven (7 september 2014). Start van het jaarthema.
• Youp van het Hek en Genesis 1 & 2. Relaties in een selfie-tijdperk (3 oktober 2014).
• Hoe gaan christenen een relatie aan (9 november 2014). Over het trouwklimaat in NL en wat dat voor christenen betekent en over de vraag naar een relatie met iemand die niet gelooft;
• Seks en/in een relatie van trouw (14 december 2014). Over de intieme seksuele relatie;
• Seksualiteit als kado van God (18 januari 2015);
• God hecht zich aan ons. Seksualiteit als ingewikkeld kado (15 februari 2015);
• De getrouwde single. Over de trouwrelatie, het huwelijk (17 april 2015);
• Iemand die bij je past. Homoseksualiteit in/en de kerk (22 maart 2015);
• Terug naar de Heer die ons helemaal één maakt (17 mei 2015);
• Wie is je tegenover? Single in de kerk (19 juni 2015).

Lopende het jaar zijn er gespreksgroepen voor stellen die gaan trouwen en voor stellen die al wat langer (7+ jaar) getrouwd zijn.

Een achtergrondartikel bij dit jaarthema is Relatievorming anno nu. Pleidooi voor een christelijke, holistische visie (november 2014). Andere preken e/o artikel zijn te vinden op mijn blog, onder de categorie relatie.

Verder lezen/spreken over het preekthema:

Zie hier het (hierbovengenoemde) rapport dat in onze kerken is besproken over huwelijk, echtscheiding. Een vervolg kwam daar ook op, vanwege de vele reacties. Dat vind je hier (o.a. met veel aandacht voor de uitleg van 1 Korintiërs 7).

—-

voorbeeldliturgie

Welkom
Votum
Groet
PvN 84 wat houd ik van uw huis
Gebed en stilte
PvN 130 uit de diepten (schuldbelijdenis en vergeving in Jezus)
Gebed om opening van het Woord
Diep, diep, diep als de zee; daarna kids en mini’s naar kidsclub
Genesis 2:18-25 (mag in BGT) en Matteüs 19:1-12 (die laatste NBV, niet BGT: zie de preek).
GK 151: 1a, 2v, 3m en 4a. Lied bij gebrokenheid, vragen en falen.
Verkondiging. Echtscheiding. Terug naar de Heer die ons ‘helemaal één’ maakt!
1. We kennen (elkaar in) Jezus.
2. Verscheurde eenheid.
3. Jezus in het midden!
4. Bekering en herstel.
GK 160 (Gods trouw)
Een nieuw hart in Jezus: Kolossenzen 3 en 4 (BGT)
LB 477:1
Afkondigingen kerkenraad
Dankgebed en voorbede
Collecte
Psalm 147: 1 en 4 (wonden helen, open harten)
Zegen
Verdere ontmoeting

–