Korte biddagpreek, gehouden in een dienst van GKv Dordrecht (Kandelaarkerk) en Zuidhoven (CGK). De dienst is voorbereid met de gebedsgroep in de gemeente (zie de voorbeeldliturgie onderaan) en staat in de serie over Marcus. Het zogenaamde Bijbelgebed staat in de (onderstaande) liturgie uitgeschreven.

In 2021 heb ik nogmaals over deze bijzondere tekst gepreekt (vanuit Matteüs). In die preek meer oog voor de vraag wat nu precies de spanning van Getsemane is. Zie Gods wonderlijke aanvalsplan. Preek over Getsemane.

Gemeente van de biddende Heer

Bidden is intiem omdat we ons, samen, richten op God. In dit uur van gebed zijn we in de Schriftlezing getuige van een meer dan intieme gebeurtenis. Slechts een enkeling mocht dit meemaken (Marcus 14:32 en 33); de desintegratie van Jezus (Marcus 14:33 en 34). Je voelt je haast een voyeur als je dit stukje leest. De beschrijving van Jezus’ lijden vindt plaats in heel sterke bewoordingen. Mensen die psychisch en/of lichamelijk lijden kunnen zich misschien nog het beste voorstellen wat er hier gebeurt. Lucas 22:44 zegt dat Jezus’ zweet bloed wordt; hematridosis, een extreme uiting van stress. Het is hier dat Jezus al bijna sterft, de dood en de hel proevend.

Wíl je dit eigenlijk wel zien? Onze cultuur kijkt snel weg bij lijden of dood. Wij kiezen vandaag voor wegen om uit het leven te stappen als het moeilijk of uitzichtloos wordt. Sommige mensen raken al in paniek als ze bloed zien. Maar wij kijken mee met de kleine discipelgroep. In Marcus 14 staat geen superheld die ‘de klus’ even klaart. Er staat ook geen loser die slachtoffer is van een noodlot. Hier staat – nee valt op de grond – onze Heer, worstelend om de beker van lijden uit de hand van God de Vader aan te pakken (zie Hebreeën 5:7 en 8[i]).

Ondertussen slapen de discipelen!

Zij, vissers, waren gewend aan nachtshifts. Er is dus meer aan de hand dan dat ze hun ogen niet kunnen openhouden van de slaap. Het ontbreekt hen aan de juiste levenshouding. Meegetrokken in de zwaarte van de proef die Jezus ondergaat, houden ze het niet uit. De laatste les die Jezus zijn discipelen geeft in dit evangelie, gaat over de juiste levenshouding. Jezus leert hen die niet alleen: blijf wakker en bid dat je niet in beproeving komt (14:38). Jezus leeft die levenshouding vooral zelf vóór. Biddag is allereerst: Jezus volgen.

Dit stukje is zo belangrijk omdat hierin het hele evangelie zich aan het vernauwen is; gericht op Golgota. Al het voorgaande komt hier samen:

• Eerder had Jezus al gesproken over het belang van het gebed. Dat was toen hij het templein schoonveegde (11:17 en 24). Hier, in Getsemane, bidt Jezus voor zijn leven. Voor zijn dood.
• Jezus sprak over ‘de beker’ die hij moest drinken (10:38). Hier pakt Jezus die beker aan en begint die te drinken.
• Jezus had, bij een strikvraag, op een verborgen manier gezegd dat hij de munt is die ons schatplichtig maakt aan God (12:17). Hier gaat hij ‘betalen’; zichzelf geven als losprijs (10:45).
• Jezus had gesproken over het failliet van de tempel(dienst, 12:41-44 en hoofdstuk 13). Hier, in Getsemane, gaat Jezus zelf failliet.

En de discipelen slapen!

Oordeel jij hen? Maar kijk dan eerst naar jezelf. Hoe ben jij hier gekomen: wat is jouw levenshouding; welk gebedslijstje heb jij? Ik wil dit, ik wil dat?

Jezus geeft zich, worstelend, in zijn gebed over aan de wil van zijn Vader. De catechismus legt dat gebed zo uit: geef dat wij…uw wil, die alleen goed is, zonder tegenspreken doen… zodat ieder zijn taak waartoe hij geroepen is… (net zoals) de engelen in de hemel doet (Catechismus 49). Daarin oefenen wij ons vanavond als we bidden om alles wat nodig is. We kijken eerst op naar Jezus.

De schrik slaat je om het hart als je dit stukje leest. Waarom zou je bidden? Zelfs Jezus wordt niet verhoord. Op dít moment![ii] Maar luister. Want, paradoxaal genoeg, trekt de Heer nu juist op dit moment de conclusie dat je moet bidden en waken omdat wij in onszelf niet sterk genoeg zijn (14:38). Blijkbaar ziet Jezus méér. Meer dan zijn onverhoorde gebed.

Daarom moeten we goed kijken naar wat er gebeurt.

Allereerst gaat het gebed in Getsemane erom dat Jezus zelf, voelend hoe ondraaglijk Golgota is, zich overgeeft aan de wil van de Vader. Zo gaat hij ons voor in een levenshouding van gebed. Daarvoor is hij op aarde gekomen. Zoals hij niet kwam om gediend te worden maar om te dienen (10:45) zo is hij ook niet gekomen om verhoord te worden (14:36) maar om zelf onze verhoring voor/bij God te zijn (cf. 1 Johannes 2:1). ‘Antwoord’ krijgt Jezus hier niet. Al helemaal niet op Golgota. Pasen is Gods ‘antwoord’ aan Jezus (Psalm 22:22c en verdere, Romeinen 1:1-4, Marcus 12:10 en 12:18-27); overheen het graf.

In de tweede plaats: wie acteert hier? Veel mensen zien Jezus als een slachtoffer van de (religieuze) macht. Of ze zien Judas als de kwade genius. Judas: zo heet het boek van de zus van Willem Holleeder waarin ze hem verraadt. Is Jezus zo zijn dood tegemoet gegaan? Jezus zegt het anders: ‘het moment is gekomen dat de mensenzoon wordt uitgeleverd aan de zondaars’ (14:41). Wordt uitgeleverd. Passief. Dán moet je opletten in de Bijbel. Vaak is God dan aan het werk. Judas krijgt niet de ‘eer’, al verraadt hij Jezus. Judas is net zo goed zo’n zondaar ‘aan wie de mensenzoon wordt uitgeleverd’ (14:41). Gód is hier aan het werk (cf. Handelingen 2:23) .[iii] Ook hier gaat het om de identiteit van Jezus, Gods zoon. Hij geeft ons leven door zijn sterven. Laten we hem volgen in zijn levens- en gebedshouding.

En dan slapen de discipelen nog steeds!

Ze zijn weliswaar wakker. Maar uur U komt en de discipelen vluchten (14:50). Ze ‘waken en bidden’ (14:38) nog steeds niet; ze ‘slapen’ alsnog. Toen ik met een gemeentelid over deze tekst sprak, zei dat gemeentelid: God geeft het zijn beminden in de slaap (Psalm 127:2^e)! Zo danken en bidden wij vanavond de Heer. Om Gods wil te doen. Om alles wat we daarvoor nodig hebben.

——

Deze preek hoort bij een serie preken over Marcus (2017/2018). Hier vind je een korte inleiding op die serie en een overzicht daarvan.

[i] Goede vertaling  van die verzen is belangrijk. Zie een preek over dat gedeelte.
[ii] Dat het erop lijkt dat Jezus steeds het antwoord ‘nee’ krijgt (N.T. Wright) lijkt me niet aan de orde. Jezus’ vraag wordt niet beantwoord. Dat is veel ingrijpender. En daarom, en op díe manier, gaat het naar de ultieme vraag (15:34) en worden de Psalmen vervuld.
[iii] Als Van de Beek in Mijn Vader; uw vader (2017. Dit boek heeft op de voorkant trouwens een schilderij van Bellini dat over Jezus’ gebedsworsteling in Getsemane gaat) dit gedeelte behandelt wijst hij erop dat Jezus’ gebed niet wordt verhoord. ‘Jezus blijft helemaal alleen achter… De Vader is hier niet nabij als de Redder, maar als de grote Afwezige, minstens de Verborgene’, aldus Van de Beek (pg.34). Deze zinnen liggen helemaal in de lijn van het denken van Van de Beek, vooral als reactie op een maakbaarheidstheologie en een veel te lievig Godsbeeld (‘God is er altijd voor je’. Nee dus; niet op die manier: kijk naar Jezus). Maar afwezig en/of verborgen is de Vader hier voor Jezus juist niet blijkens zijn woorden die hij na zijn gebedsworsteling uitspreekt (14:41). God is – voor de ogen van mensen verborgen – aanwezig in Jezus’ lijden en sterven. Zo laat zich vers 41 lezen.

Voorbeeldliturgie
Welkom
Votum
Groet
1 lofprijs en aanbidding (niet ons, maar úw naam de eer)
• Psalm 115:1,2, 5 en 8
• Verder gebed (door voorganger)
2 Wachten op de Heer
• stil gebed 2,5 minuten.
• Al zou de vijgenboom niet bloeien GK 34 (staat ook in de E&R bundel)
3. Belijden van zonde en schuld
• Lezen: Psalm 51 door voorlezer
• Beamen: Als wij onze zonden belijden; Hij is getrouw en rechtvaardig, om ons de zonden te vergeven en ons te reinigen van alle ongerechtigheid (1 Johannes 1:9)
• Gebed (voorganger)
4 Bijbelgebed: naar Gods wil bidden en gevoed worden, gebeden en opgesteld door een gemeentelid:

Heer, onze Heer,
hoe machtig is uw naam
op heel de aarde.

Zien we de hemel, het werk van Uw vingers,
de maan en de sterren door U daar bevestigd,
wat zijn we dan als stervelingen, dat U aan ons denkt,
wat zijn we als mensenkinderen dat u naar ons omziet?

U hebt ons bijna een god gemaakt,
U hebt ons gekroond met glans en glorie,
Het werk van Uw handen hebt U aan ons toevertrouwd
en alles aan onze voeten gelegd. Psalm 8

Hoe talrijk zijn Uw werken, Heer.
Alles hebt U met wijsheid gemaakt,
Vol van uw schepselen is de aarde.
Geen mus valt dood neer als U het niet wilt.
U zorgt voor het land en bevloeit het,
U maakt het vruchtbaar. Psalm 65
Wij bidden U om voldoende regen en gewassen op het veld. Zacharia 10
En wij zien er naar uit dat U een ieder voedsel geeft op de juiste tijd. Psalm 104

U bent de koning van alle volken.
Iedereen zou ontzag voor U moeten hebben.
Laat in ons land Uw glorie wonen.
Geef dat in ons midden trouw en waarheid elkaar omhelzen,
dat recht en vrede elkaar begroeten met een kus,
en dat waarheid uit de aarde opbloeit. Psalm 85

Geef dat we de zonde niet laten heersen in ons leven,
Geef dat we niet toegeven aan verkeerde begeerten.
Help ons om ons in dienst te stellen van God,
En niet van de zonde.
Wij doen zo vaak dingen die we haten.
Wat we verlangen te doen, het goede, dat laten we na,
En wat we willen vermijden, het kwade dat doen we.
Het kwaad dringt zich aan ons op, ook al willen we het goede doen.
Wie zal ons redden Heer, uit dit bestaan dat beheerst wordt door de dood?

U bent het! Dank U Jezus Christus, onze Heer.
Uw Geest woont in ons. Uw Geest schenkt ons leven.
We zijn als rechtvaardigen aangenomen.
U heeft ons levend gemaakt!
We zijn kinderen van God.
We hoeven niet in angst te leven.
We mogen U aanroepen met Abba, Vader!

U weet alles wat we nodig hebben.
nog voordat we U daarom vragen.
Geef dat wij ernaar verlangen Uw wil te doen.
Dat we diep in ons, Uw wet koesteren.

We erkennen Heer,
dat het niet aan de mens is zijn weg te bepalen,
zijn pad uit te kiezen.
In ons midden zijn mensen Heer,
die omringt worden door rampen,
Die geen uitweg meer zien,
Geen moed meer hebben.
Soms weten we niet wat we moeten bidden.
Maar U die ons doorgrond, weet wat de Geest wil zeggen.
U pleit voor ons.
Wilt U uitkomst brengen Heer?
U bent een burcht in tijden van nood
Op U kunnen we vertrouwen.
U verlaat niet wie U zoeken, Heer.
U bent genadig en liefdevol.
U blijft geduldig en groot is Uw trouw.
U bent goed voor alles en allen,
U ontfermt U over heel Uw schepping.
U bent een steun voor wie is gevallen.
U vervult het verlangen van alles wat leeft.
U hoort onze klachten en U komt te hulp.
U waakt over wie U liefhebben.
Vanaf de moederschoot zijn we door u gedragen,
We zijn door U gekoesterd vanaf onze geboorte,
Tot in de ouderdom blijft U dezelfde,
Tot in onze grijsheid zult U ons steunen.
Wat U gedaan hebt, dat zal U blijven doen:
U zal ons steunen en ons beschermen.
U geeft het uw lieveling in de slaap.

Met wie kunnen we U vergelijken?
Met wie vertoont U overeenkomst?
U bent God en er is geen ander,
U bent God, niemand is aan U gelijk. Jesaja 46

Vervul ons elke morgen met Uw liefde,
Laat ons elke dag van blijdschap juichen.
Toon ons Uw daden, en maak ons Uw glorie bekend.
Laat ons Uw genade zien Heer, onze God.

Want van U is het koninkrijk,
De kracht en de heerlijkheid.
Tot in eeuwigheid.

Amen.

– Bijbelgebed afgesloten door:
• GK 37: 2 en 3 (deel van Onze Vader)
5 Bid en waak
• Beamen:‘Volhardt in het gebed (en dankzegging), wees daarbij waakzaam…’ Kolossenzen 4:2
• Lezen: Marcus 14:32-42 door voorlezer
• Stiltemoment (bekijken afbeelding van Jezus in Getsemane)
• Verkondiging.
• GK 37: 7 (leid ons niet in verzoeking)

6. Voorbede (gebed voor anderen), door voorganger
7. Smeekgebed: alles wat we nodig hebben (‘biddaggebed’) door diaken, afgesloten door
• GK 37:8 (lofprijzing Onze Vader)
8. Geven (collecte)
9. Dankzegging
door een gemeentelid
10. Belijden (staande)
• Zingen GK 123:1
• Geloofsbelijdenis over Gods zoon, Jezus (door voorganger)
• Zingen GK 123:5
11. Lofprijs: Psalm 146 alle verzen nieuwe berijming http://www.denieuwepsalmberijming.nl/berijmingen/psalm-146
zegen