Jeugddienst over het thema: de hemel. Eric Clapton zingt indrukwekkend Tears in heaven. Gelooft onze cultuur in de hemel? Waarom ben je (toch) verdrietig als je weet dat je geliefde in de hemel is? Een voorbeeldliturgie onderaan de preektekst. De preek over Marcus 12:18-27 hoort in de serie over Marcus.

1         Een existentiële vraag.
Bestaat de hemel en hoe is het daar? Jezus wordt, in het stukje dat we lazen, bevraagd op zijn visie over de opstanding. Dat is niet zomaar een vraag. Toen niet. Want velen geloofden in de opstanding. Laat Jezus hen in de steek? Vandaag is dat ook niet zomaar een vraag. In de afgelopen tijd zijn we in onze gemeente een paar keer stilgezet. Bij het plotse overlijden van …. Maar ook bij ingrijpende berichten over gezondheidssituaties van gemeenteleden. Misschien zit je hier en denk je meteen aan iemand die je hebt verloren. Iemand van wie je houdt. De dood breekt alle banden. Of is er iets dat sterker is? Is er méér dan dit leven?

Wat denkt/geloof(t) u/jij?

We bespreken vanmiddag een belangrijk en persoonlijk onderwerp. Een compliment voor jullie, jongeren, dat jullie ervoor hebben gekozen om het hier eens over te hebben. En fijn dat jullie meedoen: in muziek, welkom heten, Bijbellezen en het maken van de prachtige poster:

Natuurlijk sta je niet altijd bij onderwerp stil. Maar het wel goed het er wel eens over te hebben. Ik hoorde een keer dit verhaal. Een meisje was ernstig ziek en ging overlijden. Verdriet en paniek in het gezin. Op den duur zei het meisje:
mamma; je hebt me alles geleerd. Lopen, eten, de weg vinden, vriendschappen aangaan, paardrijden. Maar wat nú; hoe moet ik doodgaan? Dat heb je me niet geleerd!

En dan?

Omgaan met vragen over sterven en de hemel is niet makkelijk. Ook niet als je in God gelooft. Een van jullie vertelde dat je op de begrafenis van je opa niet echt blij kon zijn. Hij is in de hemel. Maar jij mist hem. Ja! Het klopt niet dat degene van wie je houdt er niet meer is. Zo erg. Troost is niet zomaar: stil maar, want hij/zij is in de hemel. Nee. Eric Clapton bezingt dat aangrijpend in Tears in heaven, naar aanleiding van het plotse overlijden van zijn zoontje.

I must be strong and carry on
‘Cause I know I just can’t stay here in heaven

Hij is daar en jij bent hier. Dat doet zeer!

En toch. Tóch is er troost. Troost die Jezus geeft en, toen al gaf; in Marcus 12. Daarover gaat het in deze dienst. Straks meer over dat gesprek tussen Jezus en de geestelijk leiders van die tijd.

2         Weet iemand het antwoord?
Eerst nog iets anders. De vraag of de hemel bestaat, is niet specifiek een christelijke of kerkelijke vraag. Het is een vraag van/voor ieder mens. Het heeft te maken met vragen als: wat is mijn bestemming? Ben je met een bepaald doel op aarde: houdt het met dit leven op of is er méér?

In onze westerse cultuur is het niet (meer) vanzelfsprekend om in God te geloven. Maar dat betekent niet dat het in onze cultuur niet meer over de hemel gaat. Ik zou eerder zeggen: in tegendeel. Wie goed kijkt en luistert merkt dat de hemel populair is.[i] Denk bijvoorbeeld aan (bioscoop)films, zoals de film Gladiator. De hoofdpersoon in die film, Maximus, had een hoge maatschappelijke positie. Maar door allerlei intriges raakt hij die positie kwijt. Hij wordt een slaaf; een vechter, gladiator. Op brute manier vermoorden zijn vijanden Maximus’ vrouw en zijn kind. Je zult hen, zo wordt gezegd, slechts terugzien in de hemel. Als Maximus door de keizer op een gemene manier zo verzwakt raakt dat duidelijk wordt dat hij sterft, brengt de film dat moment van ‘hemelse vereniging’, op het randje van dit aardse leven, in beeld.

Indrukwekkend.

En dit is maar een voorbeeld. Sommigen zeggen: mensen hebben een eindeloos/eeuwig zelfbewustzijn (hersenonderzoeker en BDE-specialist Pim van Lommel). In The Lion King is de overleden vader een ‘ster’ aan het firmament. De helemaal andere kant is er ook. Er rijdt een bus rond. Dit is de ‘reclame’: Geniet van dit leven want er is geen God. En zo kan ik nog wel even doorgaan.

Tja; wat is het nou?

3         De strikvraag aan Jezus over de opstanding.
Weet je: al die meningen, soms helemaal aan elkaar tegengesteld: die zijn er altijd geweest. Ook in de tijd van de Bijbel.

We hebben net naar een stukje uit de Bijbel geluisterd. Geestelijk leiders stellen Jezus een vraag over de opstanding. Veel joodse gelovigen van toen geloofden in de opstanding. Maar deze geestelijk leiders, de Sadduceeën, geloven dat met de dood alles ophoudt (Marcus 12:18). Zij lijken een beetje – zij het op een andere manier – op die busreclame: maak wat van dít leven. De Sadduceeën hechten vooral aan de eerste boeken van wat wij nu het Oude Testament noemen; de boeken van Mozes. Zoveel gaat het daar niet over de opstanding. Helemaal niet zelfs, denken deze geestelijke leiders. Later, in het Bijbelboek Daniël bijvoorbeeld, wel. Maar ja…; deze geestelijke leiders volgen the basics.[ii]

De sadduceeën stellen een gemene vraag aan Jezus. Want deze leiders zijn helemaal niet geïnteresseerd in een antwoord of in (goddelijke) troost voor mensen. Hun bedoeling is om Jezus iets te laten zeggen zodat hij afgaat en zijn gezag verliest. Dan zijn ze (eindelijk) van hem af en kunnen zij weer shinen. Het is een strikvraag.

Let dan op Jezus. Hij wordt niet kwaad op de gemene streek die ze hem leveren. Jezus wordt kwaad op hen omdat zij – nota bene met Gods woorden in hun hand – niet luisteren naar wie God is en wat Hij kan. Jullie hebben het helemaal fout (Marcus 12:27), zegt Jezus![iii] Maar wat moet Jezus antwoorden?

Als Jezus zegt: ‘er is geen opstanding’,  dan verliest hij het gezag bij veel gelovigen. Maar er is meer. Joodse gelovigen (van toen en nu) verwacht(t)en de komst van de Messias. Jezus claimt steeds duidelijker dat hij dat is.[iv] Als de Messias zou komen en het Godsrijk in de opstanding zou ontstaan, zou het leven veel vruchtbaarder zijn dan nu. De Psalmen zingen van die overvloed. Economische hoogtijdagen. Maar net zo goed in het krijgen van kinderen. Maar #hoedan? Want God had vroeger ook gezegd dat bij het overlijden van een man zijn broer voor nageslacht zou moeten zorgen (Marcus 12:19-23 en het zwagerhuwelijk in Deuteronomium 25:5-10). Dat had God toen bedacht om ervoor te zorgen dat iemands naam (wie iemand is) zou blijven bestaan. (Voor in Jezus gelovigen geldt die wet niet meer; niet op de manier van het zwagerhuwelijk.) Hoe zou dat dan moeten in de opstanding? Mocht Jezus de Messias zijn; dan moest hij deze onmogelijke knoop met al die mannen en die ene vrouw zien op te lossen. Ga er maar aanstaan!

Deze strikvraag heeft daarom ten diepste te maken met de identiteit van Jezus. Ben jij inderdaad ‘de zoon’ (Marcus 12:6)? Kun jij mensen hoop geven?

4         Jezus wijst op God(s kracht).
Jezus zegt dan twee dingen. Allereerst: bij de opstanding trouwen mensen niet. Je zult zijn als de engelen. Jezus bedoelt niet dat je dan geen lichaam hebt.[v] Maar dat je op een andere manier leeft. Completer tot je bestemming komt. De intieme (trouw)relatie tussen die twee mensen – en die twee alleen – is daar niet zo. God is alles voor je. Alles voor iedereen (1 Korintiërs 15:28 Statenvertaling). Je komt tot je bestemming in de relatie tot Hém. En op die manier ook tot de anderen. Dat is geen degradatie. Het is de beste manier van leven. Beter dan wij ons nu kunnen voorstellen. Dat blijkt uit het feit dat Jezus twee keer ‘niet’ zegt. ‘Niet’ trouwen. ‘Niet’ uitgehuwelijkt (zoals toen de gewoonte was). Je hoort daarin iets als: het is anders; niet zoals hier. Hoe dan wel? Jezus zegt maar een beetje: je zult als de engelen zijn. De Bijbel vertelt een beetje (Openbaring 21, Jesaja 25:6-12 e.a.). Maar dan ook vaak met woorden die aanduiden dat het onze voorstelling te boven gaat.

Vandaag zou Jezus iets hebben gezegd als: het is ‘niet’ zoals bij de film Gladiator. Want daar lijkt het als je elkaar ‘gewoon’ weer terug ziet. Die man zijn vrouw. Die ouders hun kinderen. Misschien zal het ook zo zijn. Want God is onze Schepper – en trouw aan zijn schepping. Maar toch vooral anders. Completer. Meer tot z’n recht komend. Meer tot Gods recht komend.

Het tweede dat Jezus zegt is nog scherper. Jezus wijst naar the basics; die boeken waarin de Sadduceeën niks konden vinden over de opstanding. Jezus ziet scherper. God is niet de God van doden. Want God leeft. En God gaat een eeuwige relatie aan met de zijnen (Exodus 3). Dat was al zo bij de aartsvaders Abraham, Izak en Jakob. Voor God leven zij (12:26 en 27)!

Jezus kan daarmee twee dingen bedoelen. Een: ze leven in de hemel voor/bij God. Of: God zal hen (eens) laten opstaan. Blijkbaar mag je het op deze twee manieren begrijpen. En juist daardoor blijkt waar het accent op valt. Wij zeggen van alles en nog wat over de hemel. We willen weten hoe het zit. En we hebben allerlei aan elkaar tegengestelde meningen over een eventueel toekomstig leven. Maar Jezus doet iets anders. Hij wijst op de onvoorstelbare kracht van God (12:24). Die kracht heeft Abraham moeten ontdekken toen God hem en Sara, onvruchtbare mensen, een eindeloos veel kinderen beloofde (Genesis 15 en 17, Romeinen 4:16-25). Die kracht stond centraal bij de belofte dat Abraham een land zou krijgen terwijl hij stierf in een gekocht graf (Genesis 12:7 en 23/25). Die kracht leerde Abraham kennen toen hij zijn zoon Isaak, als het ware uit de dood (!), terugkreeg (Genesis 22[vi]). Met andere woorden: Jezus zegt; ál Gods woorden staan bol van God (opstandings)kracht! Kijk naar Gód.

5         Nog één stap: Jezus zelf is de opstanding!
Het is belangrijk om nog een stap te zetten. Een cruciale stap. Want net voor dit stukje ging het over de dood van ‘de zoon’ (Marcus 12:6-8). Over de hoeksteen die verworpen werd. Maar God plaatst die steen, als het ware in de opstanding, centraal (12:10&11, Psalm 118). Dáár spreekt Jezus al van zijn eigen opstanding uit de dood. Zo moeten we ook dit stukje lezen (12:18-27). Jezus zelf zit verstopt in zijn antwoord aan de Sadduceeën over de opstanding:

• Jezus was niet getrouwd (12:25). Hij leeft het opstandingsleven; toegewijd aan God (14:36) en aan al zijn naasten, ook de Sadduceeën.
• De onvoorstelbare kracht van God (12:24): dat is dat God zichzelf, in ‘de zoon’, geeft aan het kruis. Zo komt hij in het (zonde)graf terecht. (Daarom is de moordenaar die naast Jezus aan het kruis ook direct @home als hij vraagt of Jezus aan hem wil denken (Lucas 23:42 en 43))
• Jezus staat met een opstandingslichaam (cf. Marcus 12:25c) op uit de dood (Johannes 20:19-29). Zo kan hij allen voorgaan naar de opstanding.

Wij denken van alles en nog wat over de hemel: je wordt een ‘ster’ (Lion King), je bewustzijn blijft (Van Lommel), je ontmoet elkaar zoals het was (Gladiator) of geniet van dít leven (atheïstenbus). Maar Jezus gaat eindeloos verder:

• ik ben[vii] de opstanding en het leven. Wie in mij gelooft zal eeuwig leven, ook als je sterft (Johannes 11:25)… Geloof je dat? Nú begint de opstanding. Met Jezus’ komst. Voor wie gelooft in hem.

Kijk naar God, zegt Jezus. En hij richt de blik op zichzelf, ‘de zoon’. Ik ben de opstanding. Geloof jij dat? Vertrouw jij Jezus?

6         Hemels leven. Hier, daar; altijd.
Misschien zeg je: dominee, maar zeg nou eens meer over de hemel! Tja. In Gladiator ziet Maximus een poort. Een poort naar ‘de hemel’. Eric Clapton zingt van ‘de deur’ naar de hemelse vrede. Zo zien wij dat.

Het evangelie zet dat in een ander licht. Het evangelie zegt: Jézus is die poort/deur (Johannes 10:9).

Het evangelie leert je om anders te kijken. Hemels (!) leven is: bij Jezus horen, in hem bestaan (Kolossenzen 3:1-5 Bijbel in Gewone Taal). Daar hoort ook bij: vechten tegen je verkeerde dingen (Kolossenzen 3:5 en verdere). Dát is hemels. Hier, nu begint het.

Dat is als jij ervoor kiest met Jezus te leven. Als je belijdenis doet. Als je tot geloof komt en gedoopt wordt (Romeinen 6:4). Als je, ook als het moeilijk wordt, blijft vertrouwen in hem. En als jij niet verder kunt leven en sterft, dragen engelen je (Psalm 91) naar die Heer. Je mag hem zien. Worden en zijn als hij (1 Johannes 3:2).

Zijn er dan geen tranen meer in de hemel, zoals Eric Clapton zingt? Het is moeilijk om dit goed te zeggen omdat het gaat over Gods dimensie en Gods tijd(srekening). En wij zijn maar mensen die leven in de (door God geschapen) tijd. Wie sterft mag bij Jezus zijn en bij hem is het goed. Helemaal goed. Toch spreekt de Bijbel soms op zo’n manier dat gestorven heiligen in de hemel nog wachten op de voltooiing; ons aanmoedigen (Hebreeën 11-12:1), het uitschreeuwen van ellende (Openbaring 6:9-11).[viii]

Het moment zonder tranen komt! God zelf zal de tranen van onze ogen wissen (Openbaring 21:4). Dat is als uit de hemel de nieuwe stad van God neerdaalt. Een nieuwe hemel en aarde. Nadat God heeft geoordeeld over alle mensen die ooit hebben geleefd (Openbaring 20:11-15).

Zo ver reikt de opstanding waarover Jezus spreekt in Marcus 12. Zo groot is Gods kracht. Jezus’ sterven en opstanding is de grond onder je ‘hemelse’ leven vandaag en de grond onder het leven van die nieuwe hemel en aarde.

Ik rond de preek af. Jongeren: leef dicht bij de Heer. Hij is echt goed. Natuurlijk; je staat niet altijd stil bij sterven, de hemel. Je mag erop vertrouwen dat God je vanmiddag, vanavond en nog meer geeft. Leef! Leef het hemelse leven; begin je dag met gebed tot je Heer en koning. En als je verdriet voelt; dat is niet gek. Je bent dan geen niet-zo’n-goede gelovige ofzo. Nee. De film Gladiator maakt er een verhaal van dat er mooi uitziet, ontroert, haast romantisch. De Bijbel doet dat niet. De Bijbel spreekt over de dood als straf (Genesis 2:17) en noemt de dood een vijand; de ‘laatste (sterkste) vijand’ (1 Korintiërs 15:26). Die zeldzame keer dat er in de Bijbel staat dat Jezus huilt, staat de Heer bij een graf (Johannes 11). Alleen in en dankzij hem kan sterven gezien worden als winst (Filippenzen 1:21). Er zijn veel Psalmen en liederen die je helpen om je verdriet te uiten, te voelen hoe ingrijpend de dood is. Maar: God kent iedere traan! God kent jou. Troost want Jezus die in het graf lag, leeft.

Gasten: fijn dat jullie er zijn. Ik begon met de vraag wat jij gelooft als het gaat over de hemel. Is er méér? Het evangelie zegt: Jezus is er. Hij geeft en vraagt jou(w) vertrouwen. De uitnodiging om hem te leren kennen, staat.

——
Zie een serie leerdiensten over de opstanding (Zondag 17 Catechismus).

Deze preek hoort bij een serie preken over Marcus (2017/2018). Hier vind je een korte inleiding op die serie en een overzicht daarvan.

[i] Zie voor meer voorbeelden en bespreking van dit thema: Opstanding in heerlijkheid (themadienst 2016) en Heaven for real (oudejaarspreek naar aanleiding van het populaire boekje De jongen die in de hemel was).
[ii] Volgens N.T. Wright (in Mark for everyone) gaat het de Sadduceeën om hun (maatschappelijke) positie. In de 2^de eeuw voor Christus inspireerde het geloof in de beloning (opstanding, het krijgen van een nieuw lichaam) gelovige opstandelingen. Onrust en rebellie is een potentieel gevaar, zeker als je – zoals de Sadduceeën – behoort tot de bovenlaag van de bevolking.

Een bepaalde link is te leggen met onze tijd. Christenen houden rekening met de opstanding en willen in dat licht zorgvuldig omgaan met hun leven en hun lichaam. Dit speelt ook mee in het huidige debat over euthanasie omdat onze cultuur het leven hier-en-nu centraal zet. Zie hiervoor de themadiensten over de opstanding (link onderaan de preek) en Sterven en levensperspectief, achtergronden bij het euthanasiebeleid in Nederland. Over de omgang met de dood in onze cultuur (De Reformatie, 2014).

Op weer een heel andere manier is er ook nog een link te leggen tussen deze tekst en onze tijd. Het Westen heeft God afgeschaft (en daarmee ook de idee van hemel en hel als beloning of straf). Het Westen krijgt in het boosaardige terreur van IS te maken met mensen die zichzelf opblazen/doden om daarmee ook anderen mee te nemen in de dood. Deze IS mensen spreken over een beloning in het leven na dit leven (een leven waar het Westen niet meer in gelooft). Wat zegt ons dit? Zie IS en de jihad tegen het kwaad (Nederlands Dagblad 2015) en De hel ver weg en dichtbij (OnderWeg, 2015).

[iii] De Nieuwe Bijbelvertaling zegt het nog beter: u dwaalt vreselijk. In een gesprek met geestelijk leiders is dit wel ongeveer het grootste verwijt dat je maken kunt. Als zij zelf al helemaal van het padje zijn; hoe kunnen ze dan leiding geven aan anderen? Het antwoord van Jezus moet de geestelijk leiders tot diep in hun ziel hebben gekwetst. Deze strik hoort thuis in de oplopende spanning tussen Jezus en de geestelijke leiders. Zoals God in het Oude Testament zegt dat zijn volk – en vooral de leiders – van het pad zijn, zo stelt Jezus zich hier op. Zie de andere preken in deze serie over Marcus.
[iv] Zie de andere preken in deze serie over Marcus.
[v] Zie de themadiensten over de (lichamelijke) opstanding van Jezus.
[vi] Zie een preek over Genesis 22.
[vii] ‘Ik ben (de opstanding): Jezus spreekt zoals God zich in Exodus 3 (Marcus 12:26) presenteert. Zie over het expliciete karakter van het Johannes evangelie: de geloofsbelijdenis van Boromir.
[viii] Zie preek Heaven for real (noot i) en zie Wie lijdt heeft helemaal geen boodschap (blogpost 2014).

Voorbeeldliturgie
Welkom
Votum
Groet
Opwekking 553 Laat het feest zijn in de huizen
Gebed
Lied: In de Hemel is de Heer, (https://www.nieuwlied.nl/liederen/lofprijs/16-lofprijs/280-in-de-hemel-is-de-heer (aangepaste versie vanuit het afrikaans Openbaring. 4:8))
Lezen Marcus 12:18-27 Bijbel in Gewone Taal door een van de jongeren
‘Tears In Heaven’ (luisterlied)
Verkondiging
Psalm 73: 1 en 7 nieuwe berijming http://www.denieuwepsalmberijming.nl/berijmingen/psalm-73
GK 161: 1 t/m 4 ( = geloofsbelijdenis), staande
Dankgebed en voorbede, afgesloten met het Onze Vader
Collecte
Opwekking 638 Prijs Adonai
Zegen

Verdere ontmoeting