Politici flirten met de christelijke cultuur terwijl ze ondertussen de barmhartigheid als kernwaarde van die cultuur met voeten treden (ND, 20 februari). Het manifest Lang leve onze christelijke cultuur protesteert hiertegen. Het manifest kon nog wel eens interessanter blijken te zijn dan je op het eerste gezicht al dacht. Christenen in een post-christelijke samenleving realiseren zich steeds meer dat niet alles wat christelijk heet daadwerkelijk christelijk is. Onze tijd vraagt om onderscheidingsvermogen. Daarbij past het dat christenen opstaan.

Ik ben blij met de openingszin van het manifest: ‘Een kerk is geen politieke partij, en een politieke partij is geen kerk.’[i] In een aantal opzichten herken ik me gelijk in het manifest. In de week van ‘minder minder’ schreef ik bijvoorbeeld dat Wilders’ claim op de zogenaamde joods-christelijke traditie ongeloofwaardig is omdat hij focust op een bepaalde bevolkingsgroep (NRC Next, 22 maart 2014). En toen de leider van de grootste christelijke partij in Nederland alle moslims vroeg afstand te nemen van islamitisch geïnspireerd geweld heb ik gezegd dat christenen zich anders hebben op te stellen (NRC Handelsblad, 17 januari 2015).

Tegenstrijdig
Vanwege herkenning met het manifest op tal van punten vroeg ik me af hoe het kwam dat ik er ook weerstand bij voelde. Heeft dat ermee te maken dat het manifest nogal tegenstrijdig is? Als je namelijk beweert dat jouw traditie eindeloos barmhartig is en weerloos, zul je niet moeten klagen op het moment dat die traditie daadwerkelijk misbruikt wordt door Baudet, Zijlstra, Wilders of wellicht zelfs door leiders van christelijke partijen. It’s all in the game. Maar misschien is het wel eens goed om een streep te trekken en buiksprekers de mond te snoeren. Ik vat het manifest op als een christelijke variant van het islamitische #notinmyname, de hashtag waarmee moslims na de aanslagen in Parijs afstand namen van die terreurdaden.

Mijn weerstand betreft de manier waarop het christelijk geloof en Jezus ter sprake worden gebracht. Volgens het manifest valt christelijk samen met datgene wat Jezus in zijn parabel over de schapen en de bokken zegt. In het manifest zijn christenen de schapen; zij brengen de barmhartigheid in praktijk. En als onze maatschappij weer wat leert van de ‘dwarse idealist die Jezus Christus was’ (zegt het manifest) – dan komt het goed. Jezus blijkt tóch een politieke figuur te zijn. Via de achterdeur komt Jezus onze cultuur weer binnen om zijn stempel daarop te drukken. Christenen leren weinig van de gevoelde opluchting bij het recente afschaffen van zoveel christelijke wetten, zoals de Zondagswet.[ii]

Overleden
Belangrijker is de vraag of het manifest zelf gelooft wat het schrijft; dat Jezus zich wilde ‘laten verraden, bespotten, bespugen, mishandelen en kruisigen’. Onze cultuur hééft God weggeduwd (‘gekruisigd’). Politici misbruíken het vele goede dat God ons gaf, waaronder de naam christelijk. Dat is de realiteit. Maar het manifest legt zich daar niet bij neer. Jezus wordt weer aan boord gehesen. Geen wonder dat Claudia de Breij naar aanleiding van dit manifest enthousiast twitterde: ‘Geweldig. Hup christenen. Mooi initiatief.’ Met deze Jezus kun je voor de dag komen. Dit wordt een kracht om rekening mee te houden. Maar Jezus valt – precies zoals het manifest zegt – niet in onze categorieën. Wie van hem spreekt in de verleden tijd behandelt hem als overleden. Dat is precies wat onze cultuur doet.

Minister Schippers
Ik kan dit ook allemaal anders zeggen. In dezelfde krant waarin het manifest werd gepresenteerd, stond de preek van de leek van Minister Schippers. Centraal stond Jezus’ optreden op het moment dat een vrouw gestenigd dreigde te worden. Schippers spreekt naar aanleiding daarvan over de kunst van verbinden. Terwijl wij elkaar ‘stenigen’ op Twitter, is verbinding nodig in onze maatschappij. Alle oproepen die de Minister doet zijn fantastisch. Dank de Heer daarvoor. Mijn punt is: Schippers geeft eerlijk aan niet veel te weten van Jezus. Maar de manier waarop zij Jezus inzet, lijkt als twee druppels water op de manier waarop het christelijke manifest dat doet. Jezus wordt toegepast op onze dilemma’s en ingezet voor onze politieke en maatschappelijke agenda’s. Als een atheïst dat doet, is er geen vrouw overboord. Maar als een christen dat doet, wordt het tijd om jezelf in de spiegel te bekijken.

Juist nu de angst voor de opkomende (politieke) islam het maatschappelijke debat beheerst, realiseren christenen zich dat zij een uniek getuigenis hebben. Jezus is niet allereerst van ons maar een geschenk aan ons; zo lief had God de wereld dat Hij zijn enige zoon gaf. Als christenen dit geloof leven, zullen zij altijd en overal tot zegen zijn. God maakt hen tot een gave.

Nederlands Dagblad, 22 februari 2017

PS Dit is een concretisering van m’n  longread over kerkzijn in een veranderende tijd (concrete casus: veranderend standpunt in de GKv inzake vrouw en ambt). Concretisering: hoe spreken christenen vandaag over Jezus?

[i] Vaker heb ik gepleit voor meer duidelijkheid op dit punt onder christenen. Zie bijvoorbeeld: Kerk en politiek; hoe stellen christenen zich op? (Nederlands Dagblad, November 2014) – en zie de verwijzingen daaronder. En zie Inenten en een christendom van het verleden (Nederlands Dagblad, juli 2013) toen MP Rutte ineens ook als gelovige een oproep deed aan predikanten om gemeenteleden op te roepen hun kinderen te laten inenenten.
[ii] Zie Alternatief voor Europese leegte (NRC Handelsblad en NRC Next, 11 juni 2016). Daarin gaat het om het omgekeerde: de drang om ons christelijke verleden af te schaffen.