Preek in de serie over de eerste brief van Petrus. Veertigdagentijd 2015. Voorbeeldliturgie hieronder.

Gemeente van de gekruisigde Jezus

1       De paradox van het evangelie.
Je hebt tegenwoordig mensen die zich voor een dag(deel) als slaaf verhuren. Het is een tegenbeweging die aan het denken moet zetten. Want in onze ‘vrije’ samenleving zijn er zoveel slaven. Door de actie ‘huur mij als slaaf’ willen mensen zich gelijk stellen aan die slaven. En een signaal afgeven: hoe normaal is onze samenleving eigenlijk?

Zo heb ik me deze week ook maar eens als slaaf verhuurd. Je moet met je tijd mee, nietwaar? Ik heb me door een groep mensen, een bepaald traditioneel gezelschap, laten inhuren om, onder andere, een verhaal te schrijven en te houden. Hierbij, beste meesters en geachte meesteressen. En dan was er ook nog een andere groep mensen die ik deze week sprak: die willen graag dat ik hun slaaf word. Fulltime, voor onbepaalde tijd. Het was echt een slavenbestaan in de afgelopen week. Best vernederend. Ik ben blij dat het vandaag weer zondag is. Dat we horen: Ik ben de HEER, je God; Ik heb je bevrijd. Heerlijk.

Gemeente: in de Petrusbrief worden we geconfronteerd met de paradox van het evangelie. De gemeente heeft hoop want Jezus is de uit het (zonde)graf verrezen Heer (1:3). En tegelijk – dat is de paradox: hoe meer je leest, hoe wonderlijk die hoop wordt. Want het is echt hoop die je niet kunt zien of daarvan zelfs het tegendeel ervaart (cf. Romeinen 8). Het is tegen de klippen op. Het wordt duidelijk uit de Petrusbrief dat, al kennen we de precieze omstandigheden niet, de gemeente van Jezus wordt gediscrimineerd, met scheve ogen bekeken wordt en lijdt omwille van Jezus. Allerlei relaties komen aan de orde waarin christenen klem komen te zitten: ten opzichte van de overheid (2:13 vv), christelijke slaven die door hun meesters worden mishandeld (2:18 vv), vrouwen die het zwaar te verduren krijgen van hun man (3:1) en tot slot ook nog aanwijzingen in het in eigen kring goed te houden, elkaars ‘slaven’ te zijn, elkaar te dienen (3:8).

En in al die lastige situaties, soms zelfs noodsituaties zegt Petrus: er is hoop! Jezus leeft. En laat dát zien; aan die overheid die je klemzet, aan je heer, aan je man, aan je vrouw, aan elkaar. De christelijke paradox is: je bent slaaf van de opgestane Jezus geworden. Je bent helemaal vrij om, tegen de klippen op, zijn goede weg te laten zien en daarvan te getuigen. Die weg is zo nieuw, zo ‘wereldvreemd’ – want dat wil niemand; wie onrecht verduurt, wordt woest en wij lijdt wil weg uit de situatie – dat juist daarin zichtbaar wordt dat God in Jezus iets heel nieuws is begonnen. Verslavend nieuws.

Gemeente: dit is het evangelie dat ons heeft bereikt. In dat goede nieuws zijn jullie kinderen even geleden kopje onder gegaan. Naar aanwijzing van de heilige apostel wil ik die nieuwe weg concretiseren op voornamelijk twee punten: de relatie tot de overheid (3:13 vv) en onrecht verdragen (3:18 vv).

2       De relatie met de overheid.
Vaak wordt er onder christenen gedacht, als het gaat om de overheid: God heeft haar ingesteld en daarom moeten wij gehoorzaam zijn aan de overheid. Nu zegt Paulus in zijn brief aan de Romeinen inderdaad woorden van die strekking – en dat evangelie-denken heeft onze westerse maatschappij sterk beïnvloed. En Petrus laat zoiets ook wel doorschemeren in zijn brief.

Maar opvallend is dat Petrus heel anders inzet. Hij benadrukt juist het tegenovergestelde. Wie die overheidsmensen ook maar zijn; het zijn maar mensen. BGT zegt: de overheid die door mensen is aangesteld. Als je respect hebt voor de overheid: doe dat dan omwille van Jezus (NBV); dat vraagt de Heer van je (BGT). Petrus zegt: ‘jullie zijn dienaren (‘slaven’) van God’ (15). Je hoort daar doorheen: je bent niet allereerst dienaren van de overheid. Je staat niet allereerst in de orde zoals die er nu eenmaal in de maatschappij is.

Deze houding sluit precies aan bij het begin van dit stukje. Petrus zegt daar: je bent vreemdeling geworden (2:11). Je bent ver van huis (NBV). Je moet niet allereerst leven voor of opgaan in het maatschappelijk of politieke landschap zoals zich dat voordoet. Je hebt een ándere roeping.

De maatschappij waarin wij, christenen, leven – we hebben daar vorige week bij stilgestaan (zie die preek elders) – is de ‘ongeordende’ samenleving van Jezus. Daar is geen ander orde dan deze: Jezus is Heer. Verschil tussen heer en meester, man en vrouw, hetero en homo, getrouwde en single, werkeloos of prachtbaan, kinderloos of trotse ouders is niet dominant. Al maken al die dingen natuurlijk veel uit: Jezus is het. Jezus alleen. Dat is de nieuwe orde die God heeft aangebracht.

En gebruik díe orde nou, zegt Petrus, om aan de ‘geordende’ maatschappij, politiek, overheid, heersers, koningen enzovoort te laten zien hoe schitterend en onvergelijkbaar aantrekkelijk Jezus is. Daarvoor ben je bevrijd. Daarvoor ben je slaaf geworden van Jezus. In Gods dienst terecht gekomen.

Hoe kan dat dan concreet? Ik noem drie dingen.

Meedoen. Allereerst hebben wij in onze maatschappij anno nu de mogelijkheid om mee te doen. Dat is een bijzondere situatie die mede zo gegroeid is omdat onze cultuur door het christendom beïnvloed is. Dat meedoen doen christenen in christelijke politiek en in seculiere partijen. Meedoen is niet gelijk eenvoudig. Dat zit vooral hierin: je doet in een systeem mee waarbij het zomaar gaat om macht, invloed, posities en aanzien – en het behoud daarvan. De Bijbel waarschuwt regelmatig voor deze verkeerde manier van besturen. Gelukkig, prachtig om te zien, zijn er veel bestuurders die, ook al zijn ze niet gelovig, dit niet als boventoon hebben maar zich dienend opstellen. Daarvoor danken we de Heer.

Maar goed: als christen ben je juist steeds gericht op andersoortige vragen. Je kijkt met de ‘ongeordende’ samenleving van Jezus mee: hoe kan ik het goede doen, bijdragen aan de samenleving, wat heeft de samenleving nodig en wat is recht voor alle mensen? Je wilt als christen op zo’n manier bijdragen dat de ‘ongeordende’ samenleving van Jezus door jouw bijdrage heen is te zien.

Er is veel wijsheid en gebed nodig om op die manier ook mee te kunnen doen. Maar als dat wel kan en lukt, geeft dat ook veel aan de maatschappij. Je laat dan juist iets zien van de beweging die Petrus maakt: hoewel je vreemdeling bent in NL of 010, doe je wel mee. Je bent buitenissig omdat je bij Jezus hoort – dat is zo. Maar je laat voelen dat je niet wereldvreemd bent omdat deze stad en dit land of welke plek dan ook maar je aan het hart gaat. Je laat als je als slaaf van Jezus inhuren om iets van zijn orde te laten voelen.

Profetisch. Dan zit er nog een andere kant aan de relatie tot de overheid. Het is belangrijk dat christenen, de gemeente, aan de overheid de orde (van Jezus) laten horen en zien. Ook dat komt mee met de beweging van Petrus; het zijn (maar) mensen. Als er bijvoorbeeld onrecht plaatsvindt, als de overheid oneerlijk is. Bijvoorbeeld ten aanzien van mensen die weinig of geen rechten hebben. Als de overheid en de samenleving verhardt dan is het nodig dat christenen de ‘ongeordende’ samenleving van Jezus laten merken in woorden en goede daden. De overheid kan denken dat zij alles kan doen wat zij wil. Petrus laat voelen: je bent maar een mens: iedereen heeft verantwoording af te leggen aan God. Het is dan wel buitengewoon belangrijk, gemeente, dat we zelf dan ook het goede doen. Onze tijd vraagt om een sterk diaconaal ingestelde kerk. Alleen als we, met Gods hulp, zelf goed zijn kunnen we anderen ook op Gods orde wijzen.

(Ver)dragen. Maar ik denk dat we ook dichterbij het schrijven van Petrus kunnen blijven. Want hij heeft het over situaties waarin de overheid niet het goede doet ten opzichte van christenen maar waarin je toch een goede houding moet blijven houden.
Dat kun je merken als je als christen meedoet in de politiek. Je wordt gewaardeerd en ingezet zolang je nodig bent, maar dat kan ineens weer voorbij zijn. Dat is oneerlijk. Dat is ontrouw, onrecht en dat doet zeer. Tegelijk denk ik dat je dan iets voelt van de houding die Petrus beschrijft; dat je van jouw kant trouw blijft, ook al is dat dan bepaald niet eenvoudig. Maar  de christelijke zaak is groter dan de prijs en atmosfeer van de dag of van het jaar. Wat mooi als je juist dat in praktijk kunt brengen. Laten we elkaar helpen om die houding aan te nemen en die vol te houden.

Nog een voorbeeld: als de overheid een missiedrang heeft als het gaat om gelijke rechten voor homo’s en lesbiennes: we kunnen ins dan beroepen op oze rechten (scheiding kerk en staat). Dat kan. Maar waarom niet meegaan met de lijn van Petrus. Duidelijk zeggen dat de overheid haar grenzen niet bewaakt en tegelijk: laat de overheid dan, ook al overschrijdt ze haar grenzen en doet ze oneerlijk, maar zien hoe onze samenleving eruit ziet; in de kerk en op christelijke scholen enzovoort.

Laten wij steeds denken vanuit invalshoek die Petrus ons voorschrijft: we zijn vrij. We zijn in dienst, ingehuurde slaven, om de hoop die God ons geeft te laten zien en voelen. Wij zijn ook maar mensen en slaven, dienaren van de hoge God.

Tot slot van dit punt: het is prachtig dat de aanwijzingen die Petrus geeft uitlopen in het gemeenteleven (3:8). Hier kunnen we oefenen. We zijn elkaars oefenmateriaal. Hier leren we het om ons goed op te stellen naar de samenleving. Als we erin slagen, door Gods genade, de samenleving van Jezus te zijn: wat hebben we dan veel te geven. Steeds gaan we terug naar de Heer zelf. Hij is voorbeeldig. Juist als het gaat om goede omgang met de overheid wijst en is Jezus de weg. We vieren vrijdag dat Jezus zich gaf tot in de dood. Toen Jezus voor de wereldlijke machthebber, Pilatus, stond, zei Pilatus: ik heb macht om jou vrij te laten of te kruisigen (Johannes 19). Wat een moment voor Jezus! Even hielenlikken en hij kon vrijuit gaan.

Maar Jezus was vrij, juist toen hij geboeid voor Pilatus stond! Jezus zei: de enige macht die u over mij hebt, is u door boven gegeven. God wilde zijn zoon geven tot in de dood. Tot op het kruis had God ons in Jezus lief. Die orde heeft God aangebracht en zet een kruis door alle macht(sdenken) en (wereld/maatschappij)orde die wij steeds waarnemen. Dat is de vrijheid waarover Petrus het heeft; de vrijheid om te dienen. Jezus respecteert Pilatus als overheidsmens maar nog veel meer behandelt hij hem als een mens.
Doe zo. Om jezelf niet voor een uurtje of middagje dienend/als slaaf op te stellen. Het is je leven. Zoals de Heer het heeft gedaan en geleefd; zo wij in zijn spoor. Ieder op de plek waar Jezus je roept.

3       Onrecht (ver)dragen.
Het meest scherp is misschien nog wel de manier waarop slaven worden aangesproken. Oneerlijke heren moet je respecteren. We moeten dit goed lezen en hieruit niet destilleren dat we maar alle onrecht, zonder meer, moeten verdragen. Toch geeft dit stuk wel heel veel te denken.

Juist hier komt het heel dicht tegen Goede Vrijdag aan. De slaven krijgen op de meest directe manier van allemaal (meer dan vrouwen t.o.v. hun man of de kerk t.o.v. de overheid) de Heer zelf voorgeschoteld. Jezus, de superslaaf. Jezus schold niet terug. Jezus liep niet weg. Hielenlikte Pilatus niet. Bad voor hen die hem kruisigden. Hij (ver)droeg.

Je krijgt het er benauwd van.

Waar we aan de ene kant niet moeten zeggen: laat alle onrecht dan maar bestaan, levert dit wel een vraag op. Kennen wij deze mentaliteit überhaupt? Of schreeuwen wij moord en brand bij het minste of geringste – al helemaal als ons recht of (ontplooiing van ons) levensgevoel wordt aangetast?

Gemeente: wij kennen ‘officieel’ geen slaven meer. In sommige films zien je nog wel eens wat slaven voor hun kiezen kregen: ze werden behandeld al naar gelang het humeur van hun heer. Maar de situatie van onrecht aangedaan worden…; daar kom je vroeg of laat voor te staan.

In een conflictsituatie, bijvoorbeeld. Als je een relatieconflict hebt. Of al gescheiden bent. Want kun je dan soms ontzettend diep het gevoel van onrecht ervaren. Dat je bent ingeruild voor een ander. Dat je liefde aan de kant is gezet. Dat al jouw pogingen om het goed te maken, zijn gestrand.
Of als je ontslagen werd, met een paar maandlonen in je hand aan de kant wordt gezet. Misschien zelfs met een vriendelijke glimlach erbij. Ondertussen heb je alleen maar lege handen en een lege agenda.
Of als je jarenlange trouw en inzet niet opleverde wat je kon verwachten.
Of als je ziet dat jij ziek bent of wordt. Zo ziek dat je weet dat je niet lang leeft. Ieder ander mag verder. Jij niet. Jouw leven wordt tot een halt geroepen. Wat is dat ontzettend oneerlijk.

En wie kun je dan aankijken? Wie komt je te hulp? Wie doet recht?

Dat is de situatie van een slaaf.

Wil je nog steeds: jezelf als slaaf verhuren aan Jezus?

Gemeente: wij hebben een levensgevaarlijke Heer! Een die helemaal vrij was voor Pilatus. Een die toen zij: ik (ver)draag. Petrus wijst ons geen levenskunst aan. Onrecht is onhanteerbaar. De weg is niet te gaan.

Petrus wijst Jezus aan. Zijn orde als toon van en voor je leven. Niet om het lijden. Maar om te winnen! Zo winnen slaven het hart van hun heer. Vrouwen het hart van hun man. Mannen het hart van hun vrouw. De kerk wint het hart van de samenleving. God wint het hart van de wereld. Zo wint de wereld eeuwig leven in Jezus.

Zo hebben wij elkaar te dragen, gemeente. In het bijzonder in situaties waarin je je voelt als een mens die geen kant meer op kan. Dan moeten wij elkaar tillen. Dragen. Zo gaan we de weg van Jezus. En geven we hem de eer.

---

Preek in serie over 1 Petrus

• Op een lijn met Christus (1 Petrus 1)
• Verhuur jezelf als slaaf (1 Petrus 2); o.a. over de verhouding tot de overheid.
• Volk om een vreemd verhaal (1 Petrus 2:24). Goede Vrijdag in de 1 Petrus-brief.
• Opgewekt door de Geest (1 Petrus 3:18). Pasen.
• De paradox van Hemelvaart (1 Petrus 3:22 en 5:8). Hemelvaart.
• Leef het goede leven in Jezus (1 Petrus 4).
• Jezus volgen in lijden en leiden (1 Petrus 5).
• Richt je op Gods dag (2 Petrus 3). Oudjaarsdag.
• …. wat in de loop van de tijd op m’n blog staat n.a.v. de Petrus-brieven.

Voorbeeldliturgie

Welkom
Votum
Groet
Opwekking 733 – Tienduizend redenen
Gods bevrijdende woorden
Psalm 34:4 en 8 (relatie 1 Petrus)
Bediening van de heilige doop aan ….
Dooplied Sela (In het water van de doop)
Afgesloten met gebed
Kids en mini’s: zingen Je hoeft niet bang te zijn (kinderopwekking 40 / E&R)
Lezing 1 Petrus 2:11-3:12 (BGT)
Verkondiging: verhuur jezelf, nee: lééf als slaaf!
1 De paradox van het evangelie
2 De relatie met de overheid
– Meedoen
– Profetisch
– (Ver)dragen
3 Onrecht (ver)dragen
Opwekking 638 – Prijs Adonai
Afkondiging kerkenraad
Dankgebed en voorbede
Opwekking 710 – Gebed om zegen
Zegen
Uitreiken doopkaart en verdere ontmoeting