Het is even schrikken. Paulus gaat de kerken in Galatie adresseren en begint daarmee door hen uit te schelden. Verwacht je dat in de Bijbel? Wat betekent dit gedeelte?

‘Galaten’ – zegt Paulus (Galaten 3:1). Duidt dit op etniciteit (Kelten) en is dat een argument voor de zogenaamde Noordhypothese (en late datering van Galaten)? Zie bij voetnoot i hieronder voor een korte positiebepaling.[i] 

Je kunt de preek beluisteren via mijn podcast. Een voorbeeldliturgie staat onderaan de preektekst.

Gemeente van de Heer

1         Evangelie op maat.
Ben jij wel eens uitgescholden? Wat deed dat met je? De een heeft een harde huid. Een ander is kwetsbaar. Maar prettig is het nooit om uitgescholden te worden. Zeker niet door iemand die veel om jou geeft. Dat komt echt aan.

In hoofdstuk 3 van de Galatenbrief gaat Paulus zeggen waar het hem om gaat. Nadat hij kort heeft weergegeven wat hij tijdens een ruzie met Petrus in de kerk van Antiochië heeft gezegd (Galaten 2:15 vv)[ii] gaat Paulus nu de kerken in Galatië rechtstreeks aanspreken. En dat aanspreken begint met uitschelden: dwaze Galaten [iii] Je hebt je verstand verloren!

Alsjeblieft. Wat vind je hiervan? Kan/mag dit wel? Jezus zegt toch dat je je broeder of zuster niet voor dwaas mag uitmaken (Matteüs 5:22)? Of mag het omdat Paulus een apostel is? En moet jij een ander soms ook maar eens (flink) de waarheid zeggen – ongeacht welk effect dat op die ander heeft?

Christus centraal.
Het is zaak goed op te letten. In Matteüs 5 spreekt Jezus over het (eigenzinnig) beoordelen van een ander; uit kwaadheid, onterecht. Paulus is geen kwade kerel die eens flink gaat schelden omdat hem iets niet zint. Hij vergelijkt zich in hoofdstuk 4 met een moeder die de kerken in Galatië als het ware heeft gebaard en nu, vanwege wat die kerken doen, opnieuw barensweeën doorstaat (Galaten 4:19). Het ‘kind’ dat geboren moet worden is niet Paulus’ ‘kindje’ alsof zijn project op losse schroeven komt te staan. Christus moet in de kerken van Galatië geboren worden! Het gaat om de vrijheid en waarheid van het evangelie (Galaten 2:5&14). ‘Moeder’ Paulus haalt alles uit de kast. Alles om zijn kinderen tot hun zinnen te brengen. Zodat ze Jezus zien (Galaten 3:1b).

Spannende tijd.
Kijk nog beter. Deze snoeiharde zin staat pal achter de meest mooie, ontroerende zin uit de brief waarin Paulus zegt met Christus te zijn gekruisigd – Jezus leeft in hem (Galaten 2:19&20). Direct daarna komt die harde zin. Die twee zinnen hebben alles met elkaar te maken. Jezus doet dit ook zo; snoeiharde woorden hand in hand laten gaan met verblind mooie geheimen.[iv]

Stel je de situatie van toen voor. Die is om meerdere reden bijzonder. Het evangelie van Gods liefde in de gekruisigde Jezus gaat de wereld over. Alles is nieuw en spannend. Paulus zelf had twee banen naast elkaar. Fulltime evangelist, apostel (Galaten 1:1) van Jezus’ evangelie voor niet-Joden, heidenen (Galaten 2:7-9). Daarnaast had Paulus de BV Paulus & Tent. Zijn bedrijf om de kost te verdienen. Bedenk: Paulus zat niet met een frisdrankje op een loungebank wat tekstjes te typen op zijn iPad Air. Hij heeft Jezus’ littekens in zijn lichaam (Galaten 3:1b[v] & 6:17); hij is mishandeld vanwege zijn werk als apostel. Vermoeid van een lange dag missiewerk staat Paulus ’s avonds nog een bestelling van een klant in orde te maken. Zijn klant wil op vakantie maar het automatische opblaassysteem van de tent is kapot. Het moet nu gefikst worden. Maar ineens is daar iemand uit de gemeente. Die vertelt hoe zogenaamde predikers hem zijn nagereisd in Galatië en het evangelie verdraaien (Galaten 1:6). Meteen is Paulus alert. Omwille van de voortgang van het evangelie mag hier geen ruis op de lijn komen. Hij roept zijn schrijver en dicteert een brief (Galaten 6:11). Schrijf op: Van Paulus, een apostel die niet is aangesteld of gezonden door mensen maar door Jezus Christus en God, de Vader (Galaten 1:1). Een schitterende en messcherpe brief. Uit het leven gegrepen; uit de werkplaats van het evangelie. Het evangelie in een notendop. Met toepassing en al. Postzegel erop. En door. Door met het evangelie. En waar was ik ook alweer gebleven met de bestelling van die tent?

Evenwicht.
Dat Paulus zo’n mooie en zo’n harde zin pal naast elkaar zet, laat zien dat hij weet wat hij doet.[vi] Hij is in evenwicht. Helemaal gefocust. Vergelijk het met een vrije trap bij voetbal. Het komt erop aan. De juiste snelheid (niet te hard en niet te zacht). De juiste hoogte (over de muur maar wel onder de lat). Goed effect (buiten bereik van de keeper maar wel tussen de palen). Daar heb je veel ervaring voor nodig. Je moet precies weten wat je doet. Dat hoor je in Galaten (hoewel Paulus soms over z’n eigen zinnen struikelt[vii]). Zuiver in de omgang met het evangelie en met gelovigen. Paulus getuigt en corrigeert. Beide zeer hartstochtelijk. Die combinatie is indrukwekkend. Als je zo in het leven staat, ben je tot zegen voor anderen.

2         God geeft zichzelf.
Wat is er aan de hand dat Paulus zo fel is? Dat hebben we de afgelopen keren gezien. De zogenaamde predikers die Paulus corrigeren komen weer met lijstjes. Ze zeggen: fijn dat je gelooft maar je hoort niet zomaar bij die heilige God en zijn volk. Je moet eerst… – en dan komen de voorwaarden. Een voor een indrukwekkende en belangrijke dingen. Ga voor het verbondsteken (besnijdenis). En: niet teveel twijfelen. En denk eraan dat je…. Enzovoort, enzovoort. Paulus kan zijn ogen niet geloven. De kerken in Galaten trappen erin! Ze lijken wel behekst; in de ban (Galaten 3:1) van een andere macht dan de machtige Heer die de zonde en de dood versloeg. Hij heeft toch verteld dat God in Jezus al die lijstjes heeft doorkruist? Dat Golgota bevrijding geeft voor ieder die gelooft? Paulus scheldt niet alleen. Hij houdt hen tal van vragen voor waaruit zijn totale onbegrip blijkt. Het is alsof je de champions league wint en dan onderuit gaat tegen het 2^de elftal van een amateurclub. Ze hebben in Jezus goud in handen en ruilen het in voor waardeloze troep (cf. Filippenzen 3).

Pinkster-Geest.
Wat interessant is, is de vraag die Paulus aan de orde stelt in vers 2. Hij spreekt over de Geest. De belofte van God (Galaten 3:14). Handelingen vertelt meerdere keren hoe God zijn Geest geeft als mensen tot geloof in Jezus komen. Welk nieuw leven, nieuw elan en welke bijzondere gebeurtenissen er dan plaatsvinden. Paulus zegt: kreeg je die Geest omdat je je aan de wet hield?

Tja. Hoe zit dit? Hoe zie jij dit? Geeft God jou zijn Geest als jij op een stempelkaart kunt laten zien dat je vijftig keer naar de kerk bent gegaan? Ben jij Gods lieveling omdat jij het meest bijdraagt in de kerk? Is God zo? Werkt God zo? Nee. God heeft lief. Onvoorwaardelijk. God geeft zichzelf helemaal in zijn zoon Jezus. Tot in de dood, de vloekdood aan het kruis (Galaten 3:13). Zo geeft God zich in zijn zoon en door zijn Geest – de Geest die je tot geloof in Jezus brengt (1 Korintiërs 12:3). De kerken in Galatië hebben ervaren dat dat kruis op Golgota Gods veranderende kracht is. Je kunt hierbij denken aan Paulus die ondanks ellende niet opgaf (Galaten 3:1). Je kunt ook denken aan de Galaten zelf die nadelen hebben ervaren omdat ze tot geloof in Jezus kwamen (Galaten 3:4).[viii] Of aan wonderen of tongentaal waarvan Handelingen spreekt. Als ze zo Gods Geest hebben ontvangen en tot geloof zijn gekomen dan is al het andere een treurige sprong terug. Blijf het spoor gaan van de Geest (Galaten 5:25).

Gods aloude belofte.
Voor Paulus de schriftgeleerde speelt hier veel meer mee. De profeten hebben verteld hoe Gods bevrijding (Exodus) stukliep op ongeloof en zonde. En dat God toen heeft gezegd op een andere manier te gaan bevrijden; door zijn Geest te geven en zo in zijn mensen te wonen. Denk aan de indrukwekkende profetieën van Ezechiël. Dat boek eindigt met Gods belofte van de Geest, de tempel waar God zelf zijn intrek in neemt.[ix] Paulus ziet het voor zijn ogen gebeuren. God maakt die beloften waar. In Jeruzalem. Net zo goed in Galatië en Griekenland. Het gaat als lopend vuur de wereld door. Dit is Góds werk. Als een herdershond waakt Paulus ervoor dat dit werk niet gefrustreerd wordt maar doorgang vindt. Mede vanwege deze schitterende brief aan de Galaten vieren wij binnenkort Pinksterfeest. We zijn zo heidens (niet-Joods) als wat maar delen net als de Galaten volop in alle moois en goeds dat God geeft. Dank de Geest!

3         Blijf op het spoor van de Geest.
Dan nu de hamvraag, gemeente. Paulus scheldt de kerken in Galatië uit. Is die tekst ook van toepassing op ons? Moet er vandaag iets klinken als: Papendrechtse pummels, ’s-Gravendeelse sukkels, Dordtse domkoppen? Ik bedoel niet de vraag of dat leuk of gezellig is maar of het nodig is. Ik wil er twee dingen over zeggen.

I           Blij om wat de Geest doet.
Ik denk dat de Corona-tijd, een tijd van beproeving, juist heeft laten zien dat wij door Gods genade het spoor gaan dat de Geest wijst. En dat dat geldt van jong tot oud. Dat je je niet van de wijs laat brengen maar trouw God blijft dienen. Dat je om elkaar geeft. De eredienst bekijkt/bezoekt. Er bent en meedoet op catechisatie. Dat je (zo) van Jezus houdt. Ook in het omgaan met mensen om je heen. Dat is het spoor van de Geest.

Verder denk ik aan het omgaan met lastige vragen, gesprekken – recent of wat langer geleden – in de gemeente over bijvoorbeeld de (invulling van de) zondag, man-vrouw en ambt of gesprekken rondom relatievorming (gemeenteproject Beloved[x]). Wat opvalt is dat jullie bij al die dingen steeds zoeken naar wat de Heer in zijn Woord zegt. En dat je ook recht wilt doen aan elkaar, investeert in luisteren naar elkaar. En dat er dan, met alle verschillen die er in de gemeente echt leven, wel eenheid is. Dat is het spoor van de Geest.

Als derde voorbeeld is te denken aan mensen die hier nieuw binnenkomen of waarmee we contact hebben. In Pauze+ bijvoorbeeld. En laatst hoorden we twee getuigenissen van deelnemers aan de Alpha-cursus. Mensen die nieuw binnenkomen zeggen vaak dat ze echt gezien worden. Je bent niet een nummer. Je wordt welkom geheten. De Alpha-cursisten vertelden dat het fijn was dat er zoveel ruimte was. Dat je eerlijk kunt zijn naar elkaar. Dat spreken over geloof oprecht is. Als wij ons zo opstellen, gemeente, zou je kunnen zeggen dat dat de proef op de som is. Dat we merkbaar, zichtbaar en concreet  leven door de Geest. Niet alleen de Heer hebben aangenomen maar ook leven met het evangelie. Dank daarvoor de Heer.

Kortom, Galaten 3:1-5 is op ons gemeenteleven omgekeerd van toepassing. Denk bijvoorbeeld aan Paulus’ brief aan de gemeente van Filippenzen, waaruit veel dankbaarheid klinkt. Kijk, dat er groei nodig is, dat is zo en zal zo zijn. Dat komt verderop ook aan bod (Galaten 5). Maar wees allereerst blij met wat de Geest dankzij Jezus in ons is en doet. Vaak merk je dat niet op het moment zelf maar is het nodig om daarvoor terug te kijken. Dat geeft moed.

II         Blijf bij Jezus’ evangelie.
Er is wel wat anders. Dat wil ik dan meer in het algemeen zeggen. Paulus’ waarschuwing is sterk; je begint met de Geest en eindigt met jezelf (wetten, regels enzovoort). Ik denk dat dit in onze tijd een serieuze bedreiging is. En dan bedoel ik niet alleen het risico dat voor de kerk altijd op de loer ligt; traditie, (ongeschreven) regels enzovoort. Ik bedoel nu dit: het gaat in onze cultuur snel over jezelf. Wie ben ik? Wat wil ik? Wat vind ik? En er verandert veel in onze tijd. Daardoor kun je de focus op het evangelie verliezen. Paulus leert je op steeds te blijven kijken naar de kern. Laat ik twee voorbeelden noemen.

Kijk niet eerst naar andere mensen.
In onze tijd geloven steeds minder mensen in God. Dan hoor je in de kerk wel eens hoeveel moeite daarmee is. En dat is ook niet makkelijk. Echt een beproeving. Maar houd je focus. Sommige gelovigen gaan, misschien wel als reactie op veel ongeloof, niet langer de nadruk leggen op het geloof in God en het leven als zijn kind. Er wordt bijvoorbeeld gezegd: ‘als je maar een goed mens bent en goed leeft, daar gaat het om – dat is vast ook goed/prima voor God’. Is het verkeerd om dit te zeggen? Nou, de aansporing om goed te leven is natuurlijk prachtig. En dank de Heer iedere keer wanneer dat gebeurt – in het leven van mensen die niet en wel in God geloven. Maar houd vooral je focus op Jezus en zijn evangelie. Blijf spreken over God. Wie Hij is. Wat Hij geeft. Wat Hij doet. Galaten is zo mooi omdat Paulus daarin wet (wat ik doe/moet doen) en evangelie juist tegenover elkaar zet.[xi] God bevrijdt. Doe mee met dat evangelie.

Nieuwe wetten in de kerk?
Een tweede voorbeeld. In onze maatschappij gaat het veel over onszelf. Hoe is dat in de kerk? Zomaar hoor je in de kerk dat het gaat over dingen als:  ‘Wat kun jij doen aan verduurzamen? Wat doe jij aan het verbeteren van de ellendige situatie waarin mensen leven? Wat betekenen wij als kerk voor de samenleving; doen we wel genoeg?’ Haast ongemerkt kunnen er nieuwe regels/wetten in de kerk ontstaan: als je echt christen bent dan moet …. – en dan komen er allemaal wetten (Galaten). Let op, gemeente. Het is inderdaad zo dat wie wegloopt bij het leven door de Geest in alle delen van het leven, niet in het spoor van de Geest leeft (Galaten 5:13vv). Als je maar niet doet waar Paulus voor waarschuwt, dat je je laat gek maken (Galaten 3:1). Dat je als gelovige begint bij de Geest en eindigt in het aardse, het leven waarin jij en ik best wat voor elkaar kunnen krijgen. Onze maatschappij denkt alles zelf voor elkaar te krijgen. Dan hangt het ook allemaal van jou af. Het evangelie leert je eerst op te kijken naar God. En door zijn genade te beginnen in het nieuwe leven dat Hij geeft. Dat spoor, gemeente.

Ik rond de preek af. Het is echt even schrikken vandaag. Een scheldende apostel. Toch – dank God, ook voor dit messcherpe woord. Want wie begint met de Geest en eindigt met zichzelf bewandelt een doodlopende weg. Wie gegrepen wordt door Gods genade en Jezus in het midden blijft zetten, volgt het spoor van de Geest. Dank Hem, gemeente. En leef door Hem.

===================================

Zie Geroepen tot Christus’ vrijheid. Introductie prekenserie Galaten.

[i] Voor sommige uitleggers is Galaten 3:1 doorslaggevend in het vraagstuk van de noord- of zuid-hypothese van Galaten (zie onderaan de eerste preek over Galaten over deze twee hypothesen). Een voorstander van de noord-hypthese: ‘The fact that Paul adresses his readers as “Galatians” in 3:1 seem to decide the matter… for it seems unlikely, if not exactly impossible, that Paul would refer to people who lived in Lycaonia and Pisidia as “Galatians”’ (De Boer 2011, introduction pg. 4). Opvallend is dat De Boer in datzelfde commentaar bij 3:1 wat voorzichtiger is: ‘The term “Galatians” probably designates the inhabitants of the region known as Galatian (ethnic Galatians) rather than the inhabitants of the Roman province of Galatia’ (pg. 169). Wright (Commentaries for Christian Formation, 2021) is een fervent voorstander van de zuid-hypothese en dateert Galaten extreem vroeg (zie onderaan de genoemde eerste preek Galaten). Nogal kortaf is hij ten opzichte van de argumenten van de noord-hypothese. Merkwaardig is dat Wright in zijn commentaar bij 3:1 uitgebreid ingaat op de vraag naar Abraham en het verbond (zijn theologie) en met geen woord rept over de vraag op wie Paulus doelt in 3:1.

In de vraag naar de beide hypothesen speelt meer mee dan alleen 3:1. Zie daarvoor:

• Preek Galaten 1:1-10 (wat speelt er in de kerken van Galatië?)
• Preek Jesaja 49 en Galaten 1 (verkondiging aan volken en koningen)
• Preek Galaten 2:1-14 (wel of geen apostelconvent beschreven in vers 1-10?).

En dan zijn er nog heel wat andere details. Ik kies voor een redelijke vroege datering van Galaten (niet zo vroeg als Wright, zie onderaan de genoemde eerste preek over Galaten). Ik kan me vinden in de argumenten van Keener (2019) bij Galaten 3:1. Hij wijst op Paulus’ stijl in zijn andere schrijven; Paulus gebruikt normaliter geografische aanduidingen en provincienamen (zie 2 Korintiërs 6:11, 9:2&4, Filippenzen 4:15).

Uitleggers zijn het erover eens dat het aanspreken als ‘Galaten’ (3:1) het beeld oproept dat men in die tijd van de Galaten had; die stonden slecht bekend. Sommige uitleggers kiezen voor een wat ‘zachtere’ vertaling (Van Bruggen). Paulus zou niet ‘dwaas’ o.i.d. zeggen. ‘Verzachten’ lijkt mij niet sterk. De verzen 1-5 zijn een ‘bombardement’ aan vragen. Paulus is perplex (zie de preektekst). Verder stonden de Galaten slecht bekend (zie hierboven). ‘Verzachten’ staat mogelijk in verband met een late datering; de brief aan de Galaten zou dan een soort reminder zijn aan gemaakte afspraken. Als je heel Galaten leest, krijg je die indruk niet. Galaten kent sporen van de hitte van het vuur van de strijd (zie ook de andere preken, denk hierbij aan de zeer moeilijke (vanwege emotie?) verzen 2:15vv, zie preek Galaten 2:19&20).
[ii] Zie preek Met Christus gekruisigd. Galaten 2:19 & 20.
[iii] You foolish Galatians (Keener). Zie onderaan voetnoot i.
[iv] Jezus doet dit ook zo. Spreken over de hel hand in hand laten gaan met een gebed van goddelijke intimiteit,. Zie preek over Matteüs 11:20-30. Denk ook aan de brieven aan de gemeenten, aan het begin van het boek Openbaring.
[v] Dat Paulus de Gekruisigde zo levendig voor ogen stelde heeft ongetwijfeld te maken met de littekens die hij heeft vanwege de evangelieverkondiging (ik ben met Christus gekruisigd).
[vi] Zie voetnoot iv.
[vii] Vooral in hoofdstuk 2:15vv die de moeilijkste van de brief (van al Paulus’ brieven?) zijn. Zie preek over dat gedeelte.
[viii] Vers 4: alles wat u hebt meegemaakt (meest voor de hand is om te denken aan ervaringen met het lijden van Christus). Concreet: zie de eerste preek over Galaten.
[ix] Zie preek Ezechiël 36 en zie tweede preek tempelvisioen Ezechiël 47.
[x] Zie hier voor een kort overzicht van dat prachtige gemeenteproject.
[xi] Heel sterk in Galaten 2:15vv. Zie preek Met christus gekruisigd.

Voorbeeldliturgie

Welkom

Votum (gezongen) en
Groet

GK Psalm 122: 1 en 3 Ik was verheugd…

Geloofsbelijdenis (als volgt)
GK 123:1 ‘k Geloof in God de Vader
Artikelen over Jezus Christus (uitspreken)
GK 123:5 ‘k Geloof in God de Heilge Geest die troost

Gebed

Kinderen naar voren (kindermoment)
Simson, Simson alle Filistijnen liederenblad 23-7-17 (cgk-onstwedde.nl)
Kinderen naar kring

Lezen Galaten 3:1-5 Galaten, u hebt uw verstand verloren!
Psalm 84:1, 4 en 6 Hoe lieflijk is uw huis, o HEER

Verkondiging van het evangelie
DNP 146:1, 3 en 6 https://www.denieuwepsalmberijming.nl/berijmingen/psalm-146

Leef met Jezus (nieuwtestamentische leefregels)
LB 704: 1 en 3 Dankt dankt nu allen God

Vraag in verband met jeugddienst 22 mei a.s.
Thuisfrontcommissie vertaalwerkers …
Dankgebed en voorbede afgesloten door
GK 37:3 en 8 Dat komen mag uw koninkrijk

Collecte en kinderen komen terug uit kring

GK 147:1 en 4 Maak muziek voor God de Vader

Zegen
Amen (gezongen)

Verdere ontmoeting

————————