Jezus gaat, schijnbaar ineens, verhalen vertellen. Beter gezegd; gelijkenissen of parabels. Ze zijn tot in onze tijd bekend en beroemd. Wat zit er achter die gelijkenissen; wat wil Jezus bereiken? Voorbeeldliturgie staat onderaan de preektekst.

NB In 2021 heb ik nogmaals over (delen van) deze tekst gepreekt: Wat je aandacht geeft, groeit. In die preek heb ik erbij stilgestaan dat deze gelijkenis heel het evangelie van Matteüs in een notendop is.

Gemeente van de Heer

Verliefd
Vanmorgen een heel korte preek, gemeente. Want er staan heel wat andere dingen op het program. De preek gaat over de liefde:

Een jongen was erg verliefd. Maar hij durfde ook niet op haar af te stappen. Daarna kreeg hij het druk met andere dingen en vergat haar. Maar op een dag kwamen ze elkaar toevallig tegen bij de fietsenstalling op school. Meteen zag hij zijn kans. Hij zei: ,zullen we samen ergens wat gaan drinken.’ ,O.k.’ zei het meisje. En ze gingen naar het dichtstbijzijnde café. Zo zie je maar, gemeente, hoe mooi het kan lopen.

Amen.

Laten we nu zingen ‘Eens zal op de grote morgen’ (Hemelhoog 719).

……………………….

Parabels/gelijkenissen
Daar zou je van opkijken, nietwaar? Zo’n ‘preek’. Lekker kort in ieder geval 😊. Een verhaaltje dat we allemaal snappen. Maar dan loop je de kerk uit en denk je: wat moet ik ermee? Wat betekent dit?

Jezus begon op den duur verhalen – beter: gelijkenis of parabel – te vertellen (Matteüs 13). Korte verhalen over alledaagse situaties. Herkenbaar. Toen over een zaaier. Dagelijkse kost voor iedereen. Vandaag zou je bijvoorbeeld beginnen over een jongen die verliefd is. Dat snapt iedereen gelijk.

Jezus’ parabels zijn tot op de dag van vandaag bekend. Denk aan de schitterende vertelling van de verloren zoon (Lukas 15). Of aan het verhaal over de schapen en de bokken (Matteüs 25).[i] Over de wijngaard en de pachters (Marcus 12).[ii] Ademloos luisterden de mensen. Maar het begint met de zaaier. Wat bedoelt Jezus met die gelijkenissen?

Signaal
Het lijkt allemaal mooi en aardig dat Jezus dit doet. En interessant. Want wie wil er geen verhaal horen?

Wie de Bijbel kent, weet dat het zo simpel niet is. Gods profeten vertelden ook gelijkenissen. Jesaja begon over een wijngaard die niks opbracht (Jesaja 5).[iii] Ezechiël begon over een wijnstok die in het vuur gegooid moest worden omdat er geen vrucht vanaf kwam (Ezechiël 15).[iv] Ezechiël had het over een relatie met een overspelige partner (Ezechiël 16).[v] Gods profeten vertelden geen vrolijke ‘verhaaltjes’. Hun gelijkenissen waren bedoeld om Gods volk na te laten denken; waar zijn we eigenlijk mee bezig? Het was een middel tot bekering. Een laatste middel.

Als Jezus in gelijkenissen begint te spreken, dan is dat een signaal. Wij denken misschien: leuk, een verhaal. Dat is weer eens wat anders. Maar ieder gelovig mens van toen moet zich achter de oren gaan krabben. Oei – hij gaat gelijkenissen vertellen. Dat deden profeten vroeger ook. Wát is er aan de hand?

Reactie
Dít is er aan de hand. Het door alle gelovigen lang verwachte koninkrijk komt eraan (Matteüs 3:2 en 4:17).[vi] Niemand minder dan de koning zelf is in hun midden; Jezus (Matteüs 11:12 en 12:28).[vii] Nu gaat het eindelijk beginnen. Je verwacht enthousiasme. Geloof. Volledig(e) bekering, toewijding en herstel.

Maar het gaat anders. De gelovigen zijn gereserveerd tot aan vijandig. Wie is die Jezus precies? Is hij wellicht de zoon van David (Matteüs 12:23)? Of krijgt hij zijn power van de belangrijkste van de boze geesten, Beëlzebul (Matteüs 12:24)?[viii] Kan Jezus niet nog eens een wondertje laten zien (Matteüs 12:38)?

Het ging toen zoals het vandaag in onze Noord-Europese samenleving ook vaak gaat. Je vindt Jezus misschien wel interessant. Maar of je hem nodig hebt? Of je elke dag tot hem moet bidden? Of je hem echt moet volgen? Je hebt je eigen leven. Dat is al druk/ingewikkeld genoeg. Als Jezus zichzelf nou eerst eens zou bewijzen. Dan, misschien, over een poosje wellicht….

Dat was en is, helaas, nog steeds de situatie: de koning komt maar hij vindt geen gehoorzame onderdanen. Er komt geen geloof. Eerder scepsis en verzet (Matteüs 10:34).[ix]

Als Jezus dat merkt gaat hij in gelijkenissen spreken. Zie je? De parabels zijn een reactie van Jezus. Parabels zijn oordeel over ongeloof, twijfel en verzet (Matteüs 13:13-15). Door in parabels te spreken, brengt Jezus scheiding aan onder Gods volk (Matteüs 10:34 en 25:31-46). Alleen Jezus’ discipelen mogen delen in het grote geheim van Gods koninkrijk (Matteüs 13:11). Het geheim dat sinds de grondvesting van de wereld verborgen was (vers 35); Gods wijsheid in Jezus (1 Korintiërs 2). Zij ontdekken wie Jezus is (Matteüs 16:13-28). En jullie, gemeente van de Heer, is het gegeven doorheen de parabels te kijken – recht tot in Gods hart. Doe dat dan ook, gemeente. Zie je Heer. Blijf niet hangen bij mooie verhalen, (gereformeerde) traditie en zet je daar ook niet tegen af. Zeg niet alleen dat het interessant/verplicht is om te geloven of dat je ‘er wat aan hebt’. Erken eerst en vooral je koning. Dat is wat God wil (Matteüs 12:50).[x] Volg Jezus. Heb hem lief. Ga respectvol om met elkaar. Wees goed voor buitenstaanders. Zo bloeit je leven op (Matteüs 13:23).

Doel
Wie luistert naar de gelijkenissen ziet dat Jezus helemaal verder gaat op het spoor van zijn eerdere werk. In gelijkenistaal zegt Jezus: het koninkrijk is gekomen in mij, de Mensenzoon (Matteüs 13:37, cf 4:17 e.a.). Mijn dag komt eraan, een dag van oordeel (Matteüs 13:30 en 40vv). We herkennen in Jezus’ verkondiging de profetieën van Ezechiël. Hij heeft het steeds over ‘de dag van de HEER’ (Ezechiël 7).[xi] Die dag is begonnen; met Jezus’ komst.

In gelijkenistaal zegt Jezus: of je het horen wilt of niet; de geschiedenis en jouw leven heeft een doel. Je bent niet voor niks een levend wezen geworden. Ons leven, jouw leven loopt uit op een ontmoeting met Jezus. Je zult hem zien. Voor hem komt te staan.

Wat Jezus in de gelijkenissen zegt is: vergeet dat niet. Vergeet mij niet. Zo zeg Jezus in de gelijkenis:

• Zorgen kunnen je kwellen (Matteüs 13:22). Dat is heel erg. Lees/bid/zing dan de Psalmen. Zie op Jezus die onze moeiten op zich nam (Jesaja 53).[xii] En help elkaar. Daarvoor zijn we gemeente.
• In ons werelddeel (elders niet) kwijnt het christendom (Matteüs 13:21). Jongeren, volwassenen, ouderen: doe niet mee met de hoofdstroom van onze cultuur. Want ook onze autonome cultuur staat op een dag voor Jezus om voor hem te knielen. Begin alvast. Hier en nu. Leef toekomstgericht.
• Soms heb je het zo goed dat je denkt God niet nodig te hebben (Matteüs 13:22). Je hebt misschien een prima leven. Maar je vergeet het belangrijkste; de gulle Gever, de Schepper, Degene die je alles geeft (leven, energie, overvloed) te danken. Hoe moeilijk kan het zijn? Dank God. Eer Hem. Als je dat doet zul je alleen nog maar meer krijgen. Met geloof ga je er niet op achteruit; je gaat er altijd mee vooruit (Matteüs 13:43).

Geduld
Het mooiste van de gelijkenissen is Jezus’ grote geduld, trouw en barmhartigheid. Jezus is de koning van het koninkrijk. Maar als hij bevraagd en gelasterd wordt gaat hij door. Door met het brengen van het goede nieuws. Dat hoor je terug in de gelijkenissen. Jezus sluit de mensen daarmee als het ware in hun ‘doofheid’ op. En zo wordt het steeds spannender en gebruikt Jezus zelfs het ongeloof van de mensen om zo tot verlossing te komen (Handelingen 2:23)! Hoe groot is dat.

Vooral in de gelijkenis van het goede zaad en het onkruid valt iets bijzonders op (Matteüs 13:24-30).[xiii] Er is iemand die vals speelt. Die onkruid zaait tussen alle goeds. Wat een bederf dat er een anti-kracht in Gods goede wereld is. Daar heb je degene weer die de boel beduvelt (Matteüs 13:39, zie Matteüs 12:22-37).[xiv]

Wat een drama, gemeente, dat deze anti-macht zelfs Gods koninkrijk in Jezus bezoedelt, frustreert en terroriseert! De anti-kracht leeft in Gods koninkrijk. In de kerk. In je eigen hart (Matteüs 10:34).[xv] Het heeft een plek waar het helemaal geen plek kan en mag hebben. Godgeklaagd. Als wij de baas zouden zijn, zouden we het wel weten: weg ermee, NU (Matteüs 13:28).

Maar Jezus zegt: geduld. Geduld met het oog op de rechtvaardigen (Matteüs 10:29 en 43). Ergens anders in de Bijbel staat dat God geduld heeft omdat hij wil dat iedereen tot geloof komt en zich bekeert (2 Petrus 3:9).[xvi] Er is tijd. Genadetijd. God kent de zijnen.[xvii] Het oordeel is aan Jezus (‘mijn’ schuur Matteüs, 10:30. ‘De Mensenzoon’, 10:41). Het oordeel is aan hem die zelf Gods oordeel geduldig droeg en op Golgota het kwaad versloeg. Onze rechter is onze redder.

Vandaag leven we in genadetijd. Blessuretijd. Dying seconds van de geschiedenis. Daarin hebben we ons te weren en te keren tegen alle anti-kracht en afbraak-macht. Alleen in Jezus’ kracht. Niet in je eigen gelijk. Zoek je kracht in de Heer, in de kracht van zijn macht (Efeze 6:10). Door hem komt het goed. En laten we getuigen van Jezus’ goedheid en recht. Dat is onze roeping.[xviii] En laten we elkaar verdragen en liefhebben. En blijven bidden om Jezus’ trouw en geduld ten opzichte van hen die afdwalen, het geloof (dreigen) kwijt (te) raken of Jezus niet als Heer kennen. Jezus gaat door. Hij is trouw en goed.

Hoop
Ik rond de preek af. Ik begon met een verhaaltje over een verliefde jongen. Hoe zou het met hem aflopen? Hoe zou hun date zijn geweest? Ik weet het niet.

Ik begon met een verhaal omdat Jezus in gelijkenissen/parabels gaat spreken. Daarin vertelt hij hoe het (verder) gaat met de geschiedenis. Hoe het gaat met jouw en mijn leven. Jezus zegt: volg mij. Dan komt het goed.

---

Zie Trouw, wijsheid en macht van de Drie-ene God. Inleiding prekenserie Matteüs (2019-2021).

[i] Zie Onwetende goed-doeners. Preek Matteüs 25:31-46.
[ii] Zie Niemand is zo gek als God. Preek Marcus 12:1-12.
[iii] Jezus pakt die gelijkenis op in Marcus 12, zie de vorige voetnoot.
[iv] Zie Bloei op in Gods koninkrijk. Preek Ezechiël 15.
[v] Zie Over geperverteerde seks en een gelukkig getrouwd stel. Preek Ezechiël 16.
[vi] Zie Bekeer je want Gods koninkrijk komt eraan. Preek oudjaar 2019.
[vii] Zie Aan de kant blijven staan of meedoen met Jezus. Preek Matteus 11:7-19. En zie Jezus blijkt de allersterkste te zijn. Preek Matteus 12:22-37.
[viii] Zie voor deze reacties en Jezus reactie daarop de 2^de preek bij de vorige voetnoot.
[ix] Zie Het zwaard dat Jezus brengt. Matteus 10:34.
[x] Zie De kring om Jezus heen. Preek Matteus 12:46-50.
[xi] Zie De dag van de HEER komt eraan. Preek Ezechiël 7.
[xii] Zie Onze hoogverheven rechter en redder. Preek Jesaja 57:15.
[xiii] Zie Christus en cultuur (OnderWeg 2015). Artikel naar aanleiding van Dat koninkrijk, verwachten we dat nog? van godsdienstsocioloog Dekker.
[xiv] Zie Jezus blijkt de allersterkte te zijn. Preek Matteus 12:22-37. noot vii.
[xv] Zie Het zwaard dat Jezus brengt. Preek Matteus 10:34. noot ix.
[xvi] Zie Gods dag komt. Preek oudjaar 2017 over 2 Petrus 3.
[xvii] Zie Gods bevrijdende keuze. Preek Dordtse Leerregels.
[xviii] Zie God geeft je een bijzondere positie en roeping. Preek 1 Petrus 2.

Voorbeeldliturgie
Welkom
Votum
Groet
GK 133 (de dag gaat open): 1a, 2v, 3m en 5a
Tien verbondswoorden
Psalm 101: 1,4 en 6 (recht en onrecht) https://www.denieuwepsalmberijming.nl/berijmingen/psalm-101
Gebed
Kinderen naar voren
Kinderen naar kring
Matteüs 13:1-30
Verkondiging
Eens zal op de grote morgen, (Hemelhoog 719. Evangelische Liedbundel 406. Zangbundel Joh. de Heer 199)
Presentatie Staartlicht
Dankgebed en voorbede, afgesloten door
Onze Vader
Kinderen komen terug en
Collecte
GK 162 (‘k heb geloofd en daarom zing ik): 3 en 4
Zegen