Psalm 138 is buitengewoon uitbundig in de lofzang op God. Is de dichter in een vrome bui of is er wat anders aan de hand? Een voorbeeldliturgie staat onderaan de preektekst.

De preek is ook te beluisteren als podcast.

Gemeente van de Heer

1         Uitbundig loflied.
Soms hoor je een lied, op de radio, op spotify of waar dan ook – en dat lied blijft je bij. De hele dag zit het in je hoofd. Psalm 138 is zo’n lied. Met bepaalde regelmaat zingen we het in de kerk. De (Geneefse) melodie is aanstekelijk. De toon en sfeer van Psalm 138 is aantrekkelijk. De Psalm zegt dat het goed is om bij God te horen. Want God is goed en trouw. God helpt je en laat je niet in de steek. En God is niet zomaar God maar Hij is de Majesteit, hoog verheven (Psalm 138:5b en 6a). Als van God dan ook nog wordt gezegd dat Hij nederige mensen ziet en kent (Psalm 138:6b), is het verhaal compleet.

God bevrijdt je van moeite en zorg. Niets en niemand ontgaat Hem. Bij Hem moet je zijn. Wie je ook bent.

2         Blijf God loven. Hoe het ook met je is.
Omdat we vaker naar de Psalmen hebben geluisterd, weten we dat we goed moeten opletten.[i] Ik bedoel dit: het Psalmenboek is kunstig samengesteld. Ieder lied heeft een specifieke plek en vertelt een eigen verhaal.

Waar gaat Psalm 138 over? Vanwaar de uitbundige lof op God en op wie Hij is (Gods ‘eigenschappen’)? Waarom eindigt het met een gebed: ‘laat het werk van uw handen niet los’ (Psalm 138:8c)? Wat wil Psalm 138 bereiken? Wat zegt dit lied tegen jou en mij?

Aanwijzing 1: wie heeft macht?
De eerste aanwijzing zit in het opschrift. De Psalm is van David of aan hem toegeschreven. David de koning. De Psalm van koning David zet hoog in. God wordt bezongen ten overstaan van de goden (Psalm 138:1b). Het meest waarschijnlijke is dat met die goden hemelse krachten (engelen) zijn bedoeld. Verder spreekt koning David zijn collega’s aan: laten koningen meedoen in het loven van Gods naam (Psalm 138:4 en 5). Tenslotte wordt hoog opgegeven van God. Hij is de hoogverheven Majesteit die zijn koning beschermt tegen de woede van vijanden (Psalm 138:5-7).

Koning(en), goden, Majesteit, hoogverheven: deze aanwijzingen maken duidelijk dat Psalm 138 over macht gaat. Wie heeft het voor het zeggen? Wie bepaalt wat er gebeurt? Is dat (de president van) de Verenigde Staten? Of tegenwoordig toch Xi Jinping van China? Moeten wij trouwens niet gaan werken aan Europe First? Bepalen technologische ontwikkelingen hoe onze toekomst eruit komt te zien? Zijn er misschien dingen in jouw leven die je zo bezighouden dat zij het voor het zeggen lijken te hebben? Dit zijn vragen van alle tijden. Psalm 138 gaat daarover. Het lied kijkt op naar God.

Aanwijzing 2: tussen Psalm 137 en 139 in.
Voor de tweede aanwijzing over de betekenis van de Psalm moet je beter kijken. Die aanwijzing vind je namelijk niet in de Psalm zelf. Je vindt die aanwijzing als je kijkt naar de plek die dit lied heeft gekregen in het geheel van de Psalmenbundel.

Psalm 139: vol vertrouwen.
Het lied dat volgt op Psalm 138 ken je vast. Ouders die hun kinderen laten dopen geven het vaak op. ‘Heer, U doorgrondt en kent me’ (Psalm 139, Opwekking 518). Psalm 139 is een indrukwekkende belijdenis van hoe God ons maakt en kent. Zoveel vertrouwen spreekt er uit dit lied. Schitterend.

IJzingwekkend is Psalm 137.
Maar dan de Psalm die voorafgaat aan Psalm 138. Dat lied is veel minder bekend. Misschien ken je het lied van de spiritual Rivers of Babylon. En als Psalm 137 wel bekend is, durven christenen het vandaag niet meer te zingen. Zeker de laatste regel niet (Psalm 137:9). Psalm 137 is een zogenaamde wraak- of vergeldingspsalm, een roep om recht.[ii] Gods volk zit in de ellende van ballingschap. Gods volk is ver bij de tempel en Jeruzalem vandaan. Psalm 137 roept God erbij. Laat God Babel, de tegenstander van Gods volk, vergelden wat ze Gods volk hebben aangedaan. Laat Babel met de grond gelijk worden gemaakt. Psalm 137 eindigt met een ijzingwekkende, schrille kreet.

[Wat gelovigen trouwens makkelijk vergeten is dat de schitterende Psalm 139 evengoed een ondertoon heeft van een roep om recht. Dit gebed staat erin:

God, breng de zondaren om
– weg uit mijn ogen, jullie die bloed vergieten –
Ze spreken kwaadaardig over u,
uw vijanden misbruiken uw naam.
Zou ik niet haten wie u haten, HEER,
niet verachten wie tegen u opstaan?
Ik haat hen, zo fel als ik haten kan,
ze zijn mijn vijanden geworden.
Psalm 139:19-22 (zie voetnoot ii over wraakpsalmen).

Deze zinnen kunnen niet weggelaten worden uit Psalm 139. In het verband van Psalm 137, 138 en 139 is in het bijzonder te zeggen dat ze erbij horen]

Belijdenis.
Tussen deze twee Psalmen 137 en 139 in klinkt lied 138. Zo valt dit lied op z’n plaats.

De koning buigt zich naar Gods heilige tempel (Psalm 138:2a); de tempel die ver weg is in Psalm 137 – verwoest zelfs.[iii] Machthebbers (koningen, goden) mogen en moeten zien hoe koning David God looft en eert (Psalm 138:1b). De koning van Babel die denkt dat hij zo sterk is dat hij Gods volk in ballingschap kon brengen. Hij is ook maar een pion in Gods plan. Psalm 138 zegt: laten alle koningen op aarde meedoen met de lofzang op Gods naam. Iedereen die iets voorstelt, ieder die macht heeft of aanzien- eer God! GOD is de hoog verheven Majesteit (Psalm 138:5b en 6a). God kent en doorgrondt ieder mens volledig (Psalm 139).

Zo krijgt Psalm 138 het karakter van een belijdenis. Een antwoord op het woeste vergeldingslied Psalm 137. En tegelijk een opmaat naar het bijzondere lied Psalm 139. Dat het in Psalm 138 expliciet om machten gaat (goden, koningen) is begrijpelijk als je bedenkt dat Gods volk regelmatig speelbal van allerlei koninkrijken was (ballingschap, Psalm 137).

Maar Gods volk houdt voet bij stuk. Dat is Psalm 138. God is koning. De enige die ertoe doet. Hij is hoogverheven. Hij haalt ons uit de ellende. Want zijn liefde en trouw is niet zoals onze liefde en trouw. Bij ons kan het een opwelling zijn. Gisteren nog wel. Maar morgen? Of over tien of twintig jaar? Gods trouw duurt eeuwig (Psalm 138:8b).

In Psalm 138 is het alsof de gelovigen zich ineens realiseren: natuurlijk zal God ons helpen. Want kijk naar onze belangrijkste koning, David (opschrift Psalm 138). Hij begon onaanzienlijk (Psalm 138:6a). Davids vader vergat hem zelfs te roepen toen de profeet Samuël kwam om in dat gezin een nieuwe koning aan te stellen (1 Samuël 16). En vanaf het moment van zijn zalving heeft David jaren lang moeten vluchten – hij was zijn leven vaak onzeker.[iv] Maar hij werd koning in Jeruzalem. Voor zijn heerschappij moesten volken buigen (Psalm 2).[v]

Jezus is Heer en koning.
Hier zie je in Psalm 138 onze Heer Jezus. Mensgeworden. Nederig van hart (Matteüs 11:28-30).[vi] Vernederd tot op het vloekhout van Golgota. Maar zo heeft hij laten zien macht te hebben over zonde en dood. Hij is koning en leeft.

Psalm 138 zegt: zo doet God. Hij komt zijn beloften na. Zo is God. God is trouw en goed. Van God is deze Psalm vol. Wie Hem als koning erkent leeft veilig (Psalm 139). Tegenstand tegen Hem zal gebroken worden (Psalm 137 en 139). Daarom; eer God en doe mee met de lofzang op zijn naam (Psalm 138).

En dat geldt in het bijzonder voor degenen die denken zelf alle touwtjes in handen te hebben. Buig voor de Koning. Zie wie Hij is.

3         God is zichzelf (trouw).
Tot slot nog twee dingen, gemeente.

Allereerst het feit dat deze Psalm een beroep doet op de eer van Gods naam (Psalm 138:2c). Aandacht voor Gods eer hebben we bij de profeet Ezechiël ook vaak gehoord.[vii] Ezechiël zegt dat omdat Gods volk dacht dat het om hen ging. Maar God heeft een plan. Hij kiest een volk. Jezus roept zijn kerk. De Geest leidt de (wereld)geschiedenis. Zoek Gods wil. Sluit je gebed altijd af met de naam van Jezus – in wie God wordt gekend en geëerd. Dan zal God je leven leiden. En dan zul je merken dat leven tot eer van God jou ook ten goede komt.

Tot slot. De Psalm eindigt met een gebed:

Laat het werk van uw handen niet los
(Psalm 138:8c).

Vanmorgen zijn we de dienst begonnen door deze zin samen hardop uit te spreken. Blijkbaar realiseert de dichter van Psalm 138 zich dat Gods blijvende hulp nodig is. Hij bidt erom. Dat God zichzelf is. Zichzelf trouw is. En zo in genade naar ons omziet.

Sluiten wij aan bij dit gebed door Psalm 138 te zingen.

---

Zie Toegewijd en trouw. Inleiding prekenserie Psalmen (2017). Zie Bidden met de Korachieten, crisis-Psalmen 42-49 (2020).

[i] Zie bijvoorbeeld prekenserie Psalmen Toegewijd en trouw (OnderWeg, 2017) en Bidden met de Psalmen van de Korachieten in de (Corona-)crisis (2020).
[ii] Zie De kerk kan niet zonder wraakpsalmen (Nederlands Dagblad 2012).
[iii] Ezechiël profeteert de vernietiging van de tempel. Zie KNOWN. Inleiding op serie preken over Ezechiël.
[iv] Zie bijvoorbeeld Davids vlucht voor Saul (preek dankdag). Het eerste deel van het Psalmenboek gaat ook over de koning op de vlucht. Zie Guided tour door het Koninkrijk. Preek Psalm 1 en zie Toegewijd en trouw (inleiding op de prekenserie Psalmen).
[v] Zie The return of the king. Preek Psalm 2.
[vi] Zie Hoe Jezus rust geeft. Preek Matteüs 11:25-30.
[vii] Zie KNOWN. Inleiding preken Ezechiël.

voorbeeldliturgie
Welkom
Votum  samen hardop uitspreken:

Onze hulp is in de naam van de HEER
die de hemel en de aarde heeft gemaakt –
Hij laat het werk van zijn handen niet los
maar is daar trouw aan tot in eeuwigheid
Amen

Zegen

Psalm 33:1 en 3 Zingt vrolijk
GK 176b Wij kiezen voor de vrijheid (wet)
Gebed

Kinderlied

Lezen Psalm 138
Heer, U doorgrondt en kent mij (Opwekking 518, dit is bewerking van Psalm 139. Ik leg dit uit in de preek)
Verkondiging (zie mail, hopelijk morgen)
Psalm 138 DNP alle verzen https://www.denieuwepsalmberijming.nl/berijmingen/psalm-138

Geloofsbelijdenis begonnen met
GK 123:1 k geloof in God. En afgesloten met GK 123:5

Dankgebed en voorbede
Onze Vader (hardop uitgesproken)

Collecte (muziek)
GK 139:3 en 6 U, Vader, U zij lof
Zegen