Welke plek heeft Pasen in de brief van Paulus aan de Galaten? Al in de eerste regel staat dit evangelie in de brief – om daarna niet meer vermeld te worden. Wie goed luistert hoort in dit allereerste vers van deze vroegchristelijke brief een groot geheim.

Je kunt de preek beluisteren via mijn podcast. Een voorbeeldliturgie staat onderaan de preektekst.

Gemeente van de Heer

1         In één klap alles anders.
Toen de oorlog in Oekraïne begon sprak de Duitse bondskanselier Scholz van een ‘Zeitenwende’. Een nieuw tijdperk. Na WOII en de val van de Muur dachten we dat er bij ons geen oorlog meer zou komen. Veiligheid was min of meer vanzelfsprekend. En gas konden we best via pijpleidingen uit Rusland halen. Toen kwam de oorlog. Europa moet ineens heel anders gaan denken en leven. De gevolgen zijn niet te overzien. Eén gebeurtenis zet alles op de kop.

Vandaag vieren we Pasen. Paulus zegt: Goede Vrijdag en Pasen zijn een ‘Zeitenwende’; een nieuw tijdperk. Maar dan niet negatief – zoals de oorlog op ons continent. Met Golgota en Pasen geeft God een nieuw tijdperk vol hoop. Het is een verandering ten goede, voor Gods wereld en voor ons.

Dat Goede Vrijdag en Pasen een nieuw tijdperk zijn, lees je in Galaten 1:1&4:

Hij (God, de Vader) heeft Jezus uit de dood opgewekt…
die (Jezus Christus) zichzelf gegeven heeft voor onze zonden
om ons te bevrijden uit deze door het kwaad beheerste wereld.

Goede Vrijdag en Pasen – onlosmakelijk aan elkaar verbonden – luiden een nieuw tijdperk is. Bevrijding. Zoals de Exodus in het Oude Testament. Maar nu voor álle volken. Voor álle culturen. Voor ieder die gelooft (Galaten 3:9).

Jezus overwinnaar.
Het wel gelijk zaak goed op te letten. Je zou even kunnen denken dat Paulus een negatieveling is die alles somber inziet (‘door het kwaad beheerste wereld’). En dat Pasen zou betekenen dat we ons niet om Gods wereld zouden bekommeren en onze naasten niet zouden dienen. Zo is het (uiteraard) niet.

Als Joods gelovige kent en dient Paulus de Schepper van hemel en aarde. Ergens anders zegt hij dat alles wat God gemaakt heeft goed is – als je God er maar voor dankt (1 Timotheüs 4:4). Het kwaad dat de wereld in haar greep heeft, daarmee bedoelt Paulus alles wat Gods wezen en wil tegenstaat. Daarover ging het op Goede Vrijdag.[i] Denk aan zonde. Dood. Zonde en dood die Jezus droeg en stierf op Golgota om die te overwinnen. Het is de angst om niet mee te tellen. Het is je idee dat je het nooit goed genoeg doet. Het is de gedachte dat jij voor god zou moeten spelen en over ieder en alles een oordeel moet hebben. Het is existentiële twijfel of je leven wel zin heeft. Al die dingen – en zoveel meer – kunnen je in de greep houden. Beheersen. De Bijbel stelt deze dingen voor als machten.

En dan Golgota en Pasen. Jezus is gestorven en opgestaan. Hij heeft die machten verslagen – door ze zelf te ondervinden, eraan te sterven en uit die dood op te staan. Jezus is Heer. Niets kan ons scheiden van Gods liefde in Jezus. Zoals de zon bij opkomst een nieuwe dag markeert, zo is de Zoon opgestaan. Gods nieuwe dag is begonnen. Het kwaad heerst niet langer. Verderop in Galaten geeft Paulus woorden aan het nieuwe leven. Paulus zegt dat we met Christus zijn gekruisigd en dat Christus in ons leeft (Galaten 2:20). Wie gelooft is een nieuwe schepping (Galaten 6:15). Een nieuw tijdperk is begonnen. Gemeente: de Heer is waarlijk opgestaan!

2         Grote geheim van het geloof.
Galaten behoort tot de oudste/vroegste christelijke documenten.[ii] Dat maakt de brief extra interessant. Hoe dachten en leefden de gelovigen toen? Paulus valt met de deur in huis. Het is in vers 1 al Pasen:

Van Paulus, een apostel die niet is aangesteld of gezonden door mensen, maar door Jezus Christus en God, de Vader, die Hem uit de dood heeft opgewekt
(Galaten 1:1).

Maar nadat Pasen in 1:1 aan bod is geweest, hoor je er verder niks meer over in Galaten. Is Pasen zo marginaal? Het tegenovergestelde is waar. Pasen is, met Golgota, de basis van het geloof. Al het andere komt eruit voort. Ergens anders zegt Paulus:

Als Christus niet is opgewekt is onze verkondiging zonder inhoud en uw geloof zinloos… (en) bent u nog een gevangene van uw zonden…. Maar Christus is werkelijk uit de dood opgewekt, als de eerste van de gestorvenen!
(1 Korintiërs 15:14,17&20, geschreven 53/4 na Christus).

Luister naar dit evangelie. Wij, westerse mensen, westerse gelovigen, willen best veel aannemen over Jezus. Bij Jezus’ opstanding beginnen we te aarzelen.[iii] Maar het evangelie is een verhaal uit een stuk. Je kunt er geen brokjes uit halen die je wel of niet aanspreken. Onze bevrijding is compleet. Want Jezus is een Heer uit een stuk.

Wie is de Opgestane?
Het geheim van Pasen zit in Jezus zelf. Als je goed luistert hoor je dat al in Galaten 1:1. Je weet; Galaten is een bijzondere brief. Geschreven omdat bepaalde predikers Paulus’ verkondiging over Golgota en de betekenis daarvan te radicaal vonden.[iv] Ze wilden best in Jezus geloven maar dan het liefst ook nog een beetje doe-het-zelf-geloof erbij. Kan nooit kwaad.

Maar Paulus houdt voet bij stuk. Hij zegt dat God zich laat kennen in de Gekruisigde – en dat er zo redding en geluk is. Omdat Paulus(‘ verkondiging) onder vuur ligt, benadrukt daarom vanaf vers 1 dat hij zijn verkondiging niet ‘van mensen’ heeft maar door goddelijke ingeving. Hij zegt dat op een bijzondere manier. Je leest er zowat overheen. Zeker als je christelijk bent opgevoed. Luister mee.

Paulus noemt zich apostel van ‘Jezus Christus en God de Vader’ – niet van ‘mensen’. Paulus plaats Jezus aan Gods kant. In onze cultuur gebeurt bijna altijd het tegenovergestelde. En daarom kun je misschien niet goed zien wat Pasen betekent. Ik bedoel dit: je hoort wel eens dat mensen dit zeggen van Jezus: Jezus heeft vast geleefd. Hij was een bijzonder mens. Een profeet – zo je wilt. Later hebben de gelovigen ervan gemaakt dat hij goddelijk/God is (toen ze aan de macht kwamen, Constantijn/Nicea).[v] Ja, als je er zo tegenaan kijkt – dan ga je natuurlijk twijfelen als het bij Pasen over Jezus’ opstanding gaat. Kruisdood – dat kan. Maar opstanding…? Maar luister nog eens naar dit vroegchristelijke document. Paulus is een joodse schriftgeleerde. Als geen ander weet dat God de Enige is (Deuteronomium 6). Dat je niemand met Hem op een lijn kan of mag plaatsen. En dat doet hij nou juist wel. Ik heb het evangelie niet van ‘mensen’ maar van ‘Jezus Christus en God, de Vader’.

Hier hoor je een groot geheim. Hetzelfde geheim dat je ook hoort aan het begin van Paulus’ brief aan de Romeinen. Daar zegt Paulus niet dat God de Vader Jezus uit de dood heeft opgewekt (Galaten 1:1). Paulus zegt daar dat Jezus opstond uit de dood (Romeinen 1:4). Je kunt het beide zeggen. Vanwege het geheim van het geloof. Want Jezus is Heer. Hij is de (oudtestamentische) HEER van glorie gekruisigd (1 Korintiërs 2:8) en opgestaan. Zeker; Paulus zegt dat Jezus mens is (Galaten 4:4). Gods zoon is mens geworden om ons in alles gelijk te zijn en zo te redden. Maar Paulus heeft Jezus allereerst leren kennen als Heer; toen hij Jezus vervolgde maar door hem geroepen werd.[vi]

Uit een stuk.
Vier zo Pasen. Struikel niet eerst over ‘de opstanding’. De Bijbel spreekt niet over ‘de opstanding’. Bedenk: wie is er opgestaan? Hij die gekruisigd is. Wie is er gekruisigd? Hij die vanwege godslastering/blasfemie werd veroordeeld.[vii] Wie werd voor die ‘misdaad’ veroordeeld? Hij die grote wonderen deed, zonden vergaf en zich zo steeds opstelde met goddelijke autoriteit.[viii] Wie stelde zich zo op? Hij die geboren werd in een stal. Wie werd er geboren in de stal? De zoon van Maria, de zoon van koning David; de zoon van God (Matteüs 1:1, 1:18, 1:23 en 3:17).[ix]

Zie je? Dit vieren we vandaag. God is God uit een stuk. Dat is de betekenis van heilig/uniek. Paulus laat dat geheim proeven in de opening van zijn brief. Een uitnodiging om God in zijn hart te kijken. God is de levende God (Psalm 18:47).

Gemeente, het is Pasen. De Heer is waarlijk opgestaan.

3         Houd moed.
Kort aandacht voor wat anders. Pasen komt kort en krachtig naar voren aan het begin van de Galatenbrief. Er staat alleen waarvan/waaruit we zijn bevrijd (1:4). Waartoe we zijn bevrijd, dat komt pas verderop aan bod (2:20, 6:15).

Bij Pasen gaat het net als bij Exodus (Oude Testament). Gods volk wordt bevrijd. Het beloofde land ligt voor hen. Maar de weg erheen…! Dat is een verhaal apart. Komt het goed? Hoe overleef je de woestijn? Kun je op tegen machtige tegenstanders? Is God echt te vertrouwen? Eerst zien – dan geloven. Zo zat Gods volk er vaak in. Dat is sinds Pasen niet anders. Denk aan de ‘ongelovige’ Tomas (Johannes 20:25). Denk aan je eigen twijfel. Kijk naar zoveel om je heen dat niet rijmt of zelfs vloekt met Gods nieuwe tijdperk sinds Pasen.

Eeuw die komt.
Golgota en Pasen zijn Gods bevrijdende daden waarin de Geest roept; houd moed. Leef in mijn kracht.[x] Het nieuwe tijdperk van God schuift langzaam maar zeker overheen onze tijd/wereld. Schoksgewijs. Stap voor stap. God komt tot zijn doel. Pasen laat je uitzien naar meer. Christenen van het eerste uur verwachtten op grond van Jezus’ dood en opstanding méér. Groter. Eindeloos beter. Boven alle begrijpen uit. Een spoor van die hoop heeft de kerk later vastgelegd in het symbool: wij verwachten … de eeuw die komt (Nicea). Dat belijden we straks voordat we avondmaal vieren. Altijd weer een bijzonder moment. Houd moed, gemeente. Zeker als je moeite of beproeving ondervindt.

Wat God begonnen in op Golgota en Pasen zal Hij voltooien. Want Hij is de goede God, onze almachtige Vader in Jezus. Het is Pasen geworden. Jezus leeft – en wij met hem.

================================

Zie Geroepen tot Christus’ vrijheid. Introductie prekenserie Galaten.

[i] Zie preek Goede Vrijdag over Galaten 3:13.
[ii] Zie onderaan de preek over Galaten 1:1-10, en met name voetnoot ii van die preek.
[iii] Zie apologetische Paaspreek (2021).
[iv] Zie preek bij vorige voetnoot.
[v] Zie bijvoorbeeld de podcast over Jezus in ‘Onbehaarde apen’ van NRC Handelsblad van ongeveer een jaar geleden, gemaakt door journalist en historicus Hendrik Spiering. Op Goede Vrijdag (2022) vertelde Spiering op NPO1 over Jezus en de vroege bronnen. Een van de redenen dat Jezus het ‘wel gehaald’ had (in tegenstelling tot andere predikers uit die tijd zoals Johannes de Doper) zou het geloof in zijn opstanding zijn.
[vi] Zie preek roeping Saulus Handelingen 9.
[vii] Alle evangelisten vertellen dit. Zie bijvoorbeeld de preek De aangifte van Jezus van N. (Marcus).
[viii] Zie bijvoorbeeld een preek over Jezus die zonden vergeeft (wat God alleen kan doen) uit Matteüs 8.
[ix] Zie korte inleiding prekenserie Matteüs.
[x] God verlost niet bij toverslag. Hij verlost. En/maar neemt ons mee in die verlossing. Dat is zijn pedagogiek. Zie themadienst hierover (Zondag 17 over de opstanding en Zondag 44 over de volmaking).

Voorbeeldliturgie

Juicht want Jezus is Heer (opw174), voorafgaand aan dienst

Paasgroet, welkom en afkondigingen kerkenraad

Votum als volgt
Voorganger: Onze hulp is in de naam van de Heer
Gemeente: Die hemel en aarde gemaakt heeft
Voorganger: Die trouw houdt tot in eeuwigheid
Gemeente: en niet laat varen het werk van zijn handen

Groet (predikant, uit Openbaring 1:4-6)
Amen (uitspreken door gemeente)

GK 95: 1 en 2 Daar juicht een toon
Leven met Jezus. Gods leefregels (Kolossenzen 3)
GK 95:4

Gebed

Kinderen naar voren
Kids opwekking 232 Wij vieren feest omdat Jezus leeft
Kinderen naar kring kinderen komen terug voor viering avondmaal

Lezen Matteüs 28:1-10 Na de sabbat, bij het ochtendgloren van de eerste dag
Opwekking 614 Uw genade is mij genoeg

Verkondiging naar aanleiding van Galaten 1:1 en 4 (predikant leest)
Een nieuw tijdperk is begonnen. Jezus leeft – en wij met hem

Glorie aan God (opw354)

Kinderen terug uit kring

Vieren heilig avondmaal (gaande). Als volgt:

• Delen uit Lucas 24:13-35 (Opgestane herkend bij breken van brood).
• Geloofsbelijdenis Nicea (samen hardop uitspreken)
• Opwekking
• Vieren heilig avondmaal. Ondertussen zingen we:
• Samen eten wij https://www.sela.nl/liederen/155/samen-eten-wij-.html
• GK 94 alle verzen In het vroege morgenlicht

Staartlicht en Pasen (presentatie)

Dankgebed en voorbede

Collecte

U zij de Glorie (GK99) alle verzen

Zegen
Amen (uitgesproken)

Verdere ontmoeting, koffie