Handelingen 9 blijft fascineren. Wat gebeurt er met de bloedfanatieke schriftgeleerde Saulus van Tarsus? Wat betekent dit voor ons? De preek is de start van een prekenserie over Paulus’ brief aan de Galaten. Je kunt de preek beluisteren via mijn podcast. Een voorbeeldliturgie staat onderaan de preek.

1         Een bekering met blijvende zegen.
Ken je ‘Zondag met Lubach’? Vast wel. Dat satirische Tv-programma was tot vorig jaar te zien. Stel je nu eens voor dat ‘Zondag met Lubach’ volgende week terugkomt op TV. Dat ‘Zondag met Lubach’ dan vol zit met net zoveel humor, satire en filmpjes als altijd maar dan om te laten zien hoe mooi het geloof in Jezus is. Hoe zou je dan reageren? Zou je je niet afvragen: Arjen Lubach gelooft toch niet in God? Lubach maak toch juist zelfs wel eens grapjes over het geloof?[i] Gaat hij echt een christelijk programma maken? Verbazing alom.

We hebben net uit Handelingen 9 gelezen. Daar is geen verbazing. Men is ronduit in shock. Er wordt gezegd dat Saulus bekeerd is. Dat hij nu in Jezus gelooft! Diezelfde Saulus die… de gemeente van Jezus heeft vervolgd. Ja. Die Saulus. Zo fanatiek als hij was als vervolger van Jezus’ gemeente zo fanatiek – misschien nog wel fanatieker – is hij na die tijd apostel van Jezus.

Betekenis.
Handelingen 9 verandert veel. Zonder Paulus had de kerk en onze maatschappij er anders uitgezien. Denk aan zijn missionaire activiteiten waardoor het evangelie onze kant van de wereld opging. Maar denk vooral aan zijn brieven. Tot op vandaag lezen we eruit. Niet alleen in de kerk. Maar ook in onze (post-christelijke) samenleving. Denk aan beroemde zinnen als

Er zijn geen Joden of Grieken meer, slaven of vrijen, mannen of vrouwen –
u bent allen één in Christus Jezus
(Galaten 3:28).

Deze woorden klinken regelmatig, ook wel eens in maatschappelijke discussies. Of denk aan deze zin:

Christus heeft ons bevrijd opdat wij in vrijheid zouden leven;
… laat u niet opnieuw een slavenjuk opleggen
(Galaten 5:1).

Wat een opvallende en bevrijdende woorden. Zeker toen. Het dééd ertoe; was je man of vrouw, Griek of Jood. Maar Paulus geeft in Jezus een heel nieuwe kijk op de werkelijkheid. Deze woorden hebben ons gevormd tot wie we zijn.[ii] Vrijheid en gelijkheid staan in onze cultuur hoog in het vaandel.

2         The road to Damascus.
Het bijzondere van Handelingen 9 is het volgende. Stel je voor dat je Saulus toen had gevraagd: wil jij apostel van Jezus worden? Wil jij zijn bevrijdende evangelie de wereld inbrengen? Hij had je uitgescholden (als je ‘geluk’ had). Saulus is een jonge, bloedfanatieke gelovige. Hij is op weg om de gemeente van Jezus in Damascus aan te pakken. Zoals hij dat eerder met succes deed in Jeruzalem, nadat hij er instemmend bij had gestaan toen Stefanus werd gestenigd (Handelingen 7:58-8:3).

Geroepen.
Je herkent in hem, enigszins, een hedendaagse jihadist die er niet voor schrikt om geweld te gebruiken om mensen die afdwalen van het juiste geloofspad tot de orde te roepen.[iii] Hij heeft zijn plannen gemaakt. Zijn leven uitgestippeld. Niemand – geen mens – houdt hem tegen.

Zo is Saulus op weg naar Damascus. Hij is er bijna (Handelingen 9:3). En dan plotseling een verblindend (Handelingen 9:9), hemels en schrikwekkend[iv] licht (zie schilderij Caravaggio).

Paulus ziet niet. Hij hoort. Een stem zegt: Saul, Saul. Twee keer. Zoals de grootste profeet ooit, Mozes, door God twee keer bij zijn naam werd geroepen (Exodus 3:4). Wat ging er door Saul heen? Heeft God zijn toewijding gezien? Krijgt hij promotie? De stem zegt:

‘Saul, Saul; waarom vervolg je Mij?’
(Handelingen 9:4).

Gemeente, probeer je dit moment voor te stellen.

Deze Vervolgde – zwakke – spreekt met zoveel kracht dat Saul als een nietig mens voor hem op de grond valt. Saulus is totaal van de kaart. Het is hem duidelijk dat hij niet met een mens maar met de hemel, met goddelijke verschijning, te maken heeft. Maar met Wie? Hij ijvert toch juist voor God? Je hoort de verbijstering in zijn vraag: ‘wie bent U, Heer’ (Handelingen 9:5a)? Saulus krijgt antwoord:

‘Ik ben Jezus die jij vervolgt’
(Handelingen 9:5b).[v]

Nieuwe identiteit.
Dit antwoord kan er niet in bij Saulus. Er moet geestelijke kortsluiting in zijn hoofd zijn ontstaan. Saulus vervolgt de Jezus-mensen, de sekte van ‘de Weg’ (Handelingen 9:2, 24:12).[vi] Weg met dat belachelijke idee over die man-van-niks uit een dorp-van-niks. Jezus van Nazaret was nogal liefst gekruisigd. Als geen ander weet Saulus uit de Schriften wat dat betekent. Deze gekruisigde Jezus is vervloekt (Galaten 3:13). Dat hij Gods Messias zijn; Gods zoon (Handelingen 9:20) in wie je God ziet en kent – dat is een gruwelijke, godslasterlijke gedachte. En nu ligt Saulus daar. Overdonderd door de hemelse Heer. De gekruisigde leeft! Saulus krijgt in een klap het Paasevangelie te verwerken.[vii] De levende Heer zet hem gelijk op zijn voeten en geeft hem een nieuwe taak (Handelingen 9:6-16). Een nieuw leven.

3         Op zoek naar het licht.
Gemeente, wat een bijzonder hoofdstuk. We lezen dit vandaag omdat we binnenkort DV naar Paulus’ brief aan de Galaten gaan luisteren.

Een aardig detail, gemeente, is dat een uitlegger een link legt tussen Handelingen 9 en Ezechiël.[viii] We hebben een tijd lang naar dat oudtestamentische Bijbelboek geluisterd. Mogelijk mediteerde de vrome Saulus onderweg naar Damascus over Gods komst zoals Ezechiël die had gezien. Vooral in die nieuwe tempel waar God zelf intrede in deed.[ix] En zoals Ezechiël totaal van de kaart is als God verschijnt[x], zo valt Saulus totaal overdonderd op de grond. Of dit zo is (dat mediteren) of niet; er zijn inderdaad overeenkomsten in deze Bijbelse gebeurtenissen.

Wie is Saulus/Paulus?
We beginnen bij Handelingen 9 om eerst te kijken naar de mens achter die brief. Vandaag hoor je wel eens: ‘eerst was Paulus een Jood en na Handelingen 9 is hij christen – en stichter van het christendom’. Vervolgens kun je met een klap het Oude Testament dichtdoen (‘voorbij’) en het Nieuwe Testament gaan lezen. Paulus – en alle andere apostelen trouwens – zou je stomverbaasd hebben aangekeken. En hij zou je gelijk catechisatie gaan geven (inclusief overhoring achteraf).

Wat ik wil zeggen: pas op dat je niet gelijk vanuit je eigen leven en onze tijd naar Handelingen, Paulus en die tijd gaat kijken. Ga eerst terug naar wat de Bijbel vertelt en hoe die tijd eruit zag. De Galatenbrief (en Paulus’ andere brieven) kun je alleen begrijpen als je ziet dat Saulus door-en-door is gevormd door de Schriften (Oude Testament) en het geloofsleven daaruit (Galaten 1:13&14, Filippenzen 3, Handelingen 22:3vv, 2 Korintiërs 11:22vv). Je gaat beter begrijpen wat hij zegt als je inziet dat die Saulus door Jezus in z’n kraag wordt gegrepen. Hij komt steeds met ‘de Schriften’ op de proppen. Hij gaat die op een andere manier verstaan (2 Korintiërs 3). Zijn leven, denken, schrijven en doen komt in het verblindende licht van Handelingen 9 te staan. Zo getuigt hij van Jezus.

Niet simpel.
Als wij Galaten gaan lezen, gemeente; laten we dan dat licht, Jezus, zoeken. Dat is de kern. En ik zeg daar wel gelijk wat bij. Paulus’ brieven zijn niet simpel.[xi] Soms zou je Paulus vragen willen stellen of hem andere gezichtspunten willen voorhouden. Dat moeten we dan ook maar doen. Soms zou je hem, met zijn temperament, tot bedaren willen brengen (Galaten 5:12).[xii] Maar vooral speelt mee dat Paulus niet op een eenvoudige, toegankelijke manier schrijft. Je zou willen dat hij meer tijd neemt en meer gestructureerd uitlegt wat hij precies bedoelt. Dat Paulus moeilijk te begrijpen is ligt trouwens niet alleen aan ons. In Paulus’ tijd vond men dat al (2 Petrus 3:15&16).[xiii] Maar bedenk dan ook eens hoe Paulus’ leven eruit zag. Dag en nacht was hij onderweg voor het evangelie (Handelingen, Paulus’ brieven). Hij onderging veel beproevingen tot aan zware mishandelingen aan toe (2 Korintiërs 11:23-28, 1 Korintiërs 15:31&32). En hij had altijd z’n bedrijf voor zijn levensonderhoud ernaast. Als je dat ziet, is verbazingwekkend dat Paulus überhaupt tijd heeft gevonden om zoveel (brieven) te schrijven.[xiv]

Vizier op scherp.
Laten we het licht van Handelingen 9 steeds zoeken als we naar Paulus luisteren. Stel de goede vragen. Zet je vizier op scherp.

Hoe kan een Schriftgeleerde die weet dat wie aan een paal sterft door God vervloekt is (Galaten 3:13); hoe kan die zeggen dat hij alleen maar wil vertellen van Jezus en die gekruisigd (1 Korintiërs 2:2)? Ik denk dat je alleen vanuit het goddelijke licht van Handelingen 9 te begrijpen is. In Jezus maakt God alles nieuw – op een voor ons totaal ongedachte manier.

Kijk goed en verbaas je. Hoe kan iemand die weet hoe essentieel de besnijdenis is (Genesis 17:14) zeggen:

Het doet er niet toe of iemand besneden is of niet,
maar alleen of iemand een nieuwe schepping is
(Galaten 6:15)?

Hoe kan dit? Lees de Schriften. Veel dingen die Paulus zegt ‘kunnen’ en ‘mogen’ zo helemaal niet gezegd worden. Paulus doet het wel. Steeds. Hij zegt dat je zo Jezus leert kennen en met hem gaat leven – en dat het daarom gaat (Filippenzen 3). Paulus bezweert zelfs dat er geen ander evangelie is dan het evangelie dat hij in Jezus’ naam verkondigt (Galaten 1:9). Een heel nieuw licht op de zaak.

Wie is Jezus?
Vandaag worden veel karikaturen van Paulus gemaakt. De een zegt dat hij een vrouwenhater is.[xv] Een ander zegt dat hij een epileptische aanval had (Handelingen 9). Kijk, ophemelen hoeven we hem niet. Paulus zelf is trouwens de eerste die zichzelf niet spaart (1 Korintiërs 15:8-10, Galaten 1:13). En er is inderdaad iets dat hem heeft gehinderd maar wij weten niet wat dat was (2 Korintiërs 12:7-9). Maar zo makkelijk kom je niet van die Saulus van Tarsus (Handelingen 22:3) af. Ik denk dat als je goed naar hem gaat luisteren, dat je steeds terugkomt bij zijn allereerste woord tot Jezus: ‘Wie bent U, Heer?’ (Handelingen 9:5a). Dat is het punt. Heel Saulus’ leven, zou je kunnen zeggen, is antwoord op die vraag. Jezus is de vervolgde en hij is Heer. Dat merkte Saulus in Handelingen 9. Hij is vervloekte (Golgota) – en juist zo onze redder (Galaten 3). Hij is ‘‘De HEER der heerlijkheid’ (Ezechiël 1) gekruisigd’ (1 Korintiërs 2:8). Hij is de eerstgeborene uit de doden; ja de alfa en de omega – begin en eind van alles (Openbaring 1).

Luisteren we zo naar het evangelie van Handelingen 9. Jezus is het stralende middelpunt. Zijn evangelie begon klein. In een stal. In een dorp van niks (Lucas 2). We hebben het bij Kerst gevierd. Maar het evangelie bereikt hoofdstad Rome (Handelingen 28). Het heeft ons bereikt. In dat geweldige verhaal krijgt ook deze Saulus een plek. En schrijft hij als apostel van de Heer zijn brieven. Zet je leven in het licht van koning Jezus.

4         Leef met Jezus.
Ik rond de preek af. Wat een bijzonder hoofdstuk, dat Handelingen 9. Zicht op Saulus? Ja. En vooral zicht op de Heer die leeft en werkt.

Misschien zeg je: mijn leven is niet zo spectaculair. Zeker niet als ik zo’n groots verhaal hoor. En die Saulus; zo vol van geloof. Ik twijfel soms best wel…. En de mensen om me heen – ze kennen Jezus allemaal niet. Waar is God in onze samenleving?

Wie Jezus roept….
Weet je? Ik denk dat je het mag omdraaien als je Handelingen 9 leest. Als er een ding niet voor de hand lag dan was dat wel dat Saulus die Jezus vervolgde door hem geroepen werd. Jezus doet het wel. Jezus kijkt verder en beter dan jij en ik dat kunnen (Galaten 2:6). Jezus heeft deze mens nodig. Hij is een instrument in Jezus’ handen (Handelingen 9:15). Blijkbaar vond Jezus hem zeer geschikt. Een ‘klein minpuntje’; hij gelooft niet in de levende Heer Jezus. Maar daar kan wat aan gebeuren….

Hé. Zo zie je ineens Jezus zoals alle evangelisten hem portretteren. Jezus roept een tollenaar. Dat lag niet echt voor de hand. Jezus is niet gekomen om rechtvaardigen te roepen maar zondaren. Jezus roept een christenvervolger, Saulus. Niemand was op dat idee gekomen. Jezus doet het.

Zo doet Jezus vandaag. Hij bekeert atheïsten, twijfelaars, iets-isten – en laat ze van hem getuigen. Hij roept jou en mij. Ja – dat gaat bij ieder mens anders. Want ieder mens is anders. Dat weet Jezus. Hij kent jou. Als jij leeft in dat licht waarvan Handelingen 9 vertelt, dan is het goed. Dan leef je met de Heer. Zo wordt Gods naam geprezen. In grote, wonderlijke bekeringen. Evengoed in dagelijkse trouw. In trouwe navolging.

Gemeente, heb Jezus lief.
Zet je leven telkens meer in zijn licht.
Leef zo tot zegen voor de ander.

---

Zie Geroepen tot Christus’ vrijheid. Introductie prekenserie Galaten.

Voetnoten
[i] Zie Wil de levende God opstaan? Brief in het Nederlands Dagblad, bij het begin van de Corona-crisis.
[ii] Zie Hoofdstuk III Missie/Galatië in Dominion van Tom Holland (2019). Zie Christus en cultuur. Artikel in OnderWeg (2016). Zie Hagepreek 2018 over Galaten 5:1 bij de Viering en Herdenking van de Eerste Vrije Statenvergadering 1572 te Dordrecht.
[iii] Het woord jihad komt voor in een – in het Arabisch vertaalde – brief van Paulus, zie preek Hebreeën 12:2. Zie ook Fatwa aan IS-strijders vragen; hoe christelijk is dat? Blogpost 2014.
[iv] De heerlijkheid van de Heer omstraalde hem (zie Lucas 2 bij de herders). Een verwijzing naar Gods heerlijkheid. Zie Kerstpreek Lucas 2. Van Eck (CNT) vraagt aandacht voor het schrikwekkende karakter: ‘bliksemde er plotseling een licht uit de hemel om hem heen’.
[v] Schitterend dat Jezus zich identificeert met zijn (vervolgde) gemeente. Zie tekening van lijdende christenen bij preek begin 1 Petrus 1.
[vi] Wat betekent ‘de Weg’? Zie preek over Handelingen 19:1-20.
[vii] Zie De gekruisigde leeft. Paaspreek.
[viii] Tom Wright legt die link in zijn biografie van Paulus. Zie mijn artikel in Trouw over de zgn. eerbiedskapitalen in de NBV21. Zie korte inleiding over prekenserie Ezechiël.
[ix] Zie preek tempelvisioen; preek 1 en preek 2.
[x] Zie preek 1 roepingsvisioen Ezechiël.
[xi] Bij andere ingewikkelde dingen zal ik in de hoofdtekst van de preek niet stilstaan. Dat betreft (gerelateerde) zaken als datering van de brief, adressanten, verhouding Galaten 2 en Handelingen 15. Ik kijk of, hoe en waar ik daar nog wat mee doe.
[xii] Ongetwijfeld gaat dit vers aan de orde komen in de prekenserie. Je moet wel goed vertalen – het niet wegmoffelen om een beetje te fatsoeneren.
[xiii] Opvallend aan die tekst is ook dat Paulus’ brieven in een adem worden genoemd met ‘de overige geschriften’.
[xiv] Niet alle brieven die Paulus schreef zijn voor vandaag bewaard gebleven.
[xv] Denk aan de positie man en vrouw. Zie preek Efeze 5 en zie brief in NRC over Efeze 5.

Voorbeeldliturgie

Welkom

Votum (gezongen) en groet
GK 132:1, 2, 4 en 6 Dank U voor deze nieuwe morgen

Geloofsbelijdenis en wet (gedeelte uit Filippenzen 2)
GK Psalm 86:4 Leer mij naar uw wil te handlen

Gebed

Kindermoment
Opwekking voor kinderen 122. Heer U kent me als geen ander

Lezen Handelingen 9:1-22 Intussen bedreigde Saulus…

Verkondiging

DNP Psalm 87 alle verzen https://www.denieuwepsalmberijming.nl/berijmingen/psalm-87 (missie naar volken, Handelingen 9)

Week van gebed (filmpje)
Dankgebed en voorbede

Collecte

LvdK (1973) 304: 2 en 3 De Heer regeert
Zegen

———