Kerstpreek 2018. In het licht van Ezechiël kijken we naar Kerst. God gaat verder en neemt ons met zijn plannen mee. Wat betekent dat voor de kerk in een bijna postkerkelijke maatschappij?

1         Gods onvoorstelbare trouw.
Dit seizoen lazen we uit Ezechiël. Allereerst dat indrukwekkende hoofdstuk waarin Ezechiël werd geroepen. Hij zag de stralende verschijning van de HEER (1:28). Plechtig gezegd: de heerlijkheid van de HEER; wie God is in zijn majesteit, kracht, recht en barmhartigheid. Het vreselijke oordeel dat Ezechiël moest aanzeggen bestaat hieruit: deze (heerlijkheid van de) HEER vertrekt uit de tempel, uit Jeruzalem (11:23).[i]

Ezechiël ziet Gods heerlijkheid. Kerst zegt dat Gods heerlijkheid onder ons is in Jezus (Lucas 2:9).

Sinds die tijd is de belangrijkste vraag voor de gelovigen: wanneer komt God terug? De verwachtingen waren hoog gespannen. God neemt zeker intrek in de nieuwe tempel. Zo was het geloof. Maar het bleef stil.

Totaal van de kaart
Tot die ene zomeravond een paar jaar voor onze jaartelling. Lucas zegt dat het stralende licht van de Heer de herders omgeeft (Lucas 2:9). Dat stralende licht is de heerlijkheid van God (Statenvertaling). De reactie van de herders komt overeen met die van Ezechiël.[ii] Ezechiël was een week van de kaart toen hij Gods heerlijkheid zag. Bij de herders gaat het net zo. Herders zijn geen klein(zielig)e jongens. Integendeel. Maar ze schrikken zich dood als Gods heerlijkheid hen omstraalt (Lucas 2:9). Overweldigend is het leger van engelen. God grijpt in. Hij komt aan zijn eer. De verhoudingen worden goed. Als alles weer normaal is, gaan de herders naar Bethlehem. Een dorp van niks. Naar een baby. Hij ligt in een voerbak. Daarheen dirigeert Gods heerlijkheid de herders. Naar dat kind. Zo wil God geprezen worden (Lucas 2:20).

God woont bij mensen
Wie Kerst viert vanuit het perspectief van Ezechiël wordt getroffen door Gods ontzagwekkende trouw. God vergeet ons niet. Als je Lucas leest vanaf het begin is dát het refrein. Maria bezingt Gods trouw. Elisabeth doet dat. Zacharias.

God komt zijn beloften na. Niet op een karige manier. De wereld blijkt Gods tempel te zijn. Want Gods heerlijkheid wijst naar het kind Jezus. Zo keert God terug naar zijn volk. Door intrek te nemen bij ons. Als mens onder de mensen. In Jezus eren wij God in de hoogste hemel (Lucas 2:14).

2         Alle eer aan God.
Als we Galaten 4 erbij lezen, valt er nog iets op. Terugblikkend op Gods weg met Israël en de volken, zegt Paulus dat Gods volk voor een tijdje onder toezicht stond (Galaten 3:23 en 25). Daarmee bedoelt Paulus Gods wet. Paulus  zegt hier zelfs dat het gaat om de machten van de wereld (4:3). Een gewaagde uitspraak. Wat Paulus maar wil zeggen is: nu Jezus is gekomen doet het er niet meer toe wie je was of wie je bent. Met Jezus begint er een heel nieuw hoofdstuk. De wet redt je niet. Dat jij het beter wilt doen is het ook niet. Het is niet dat je Jood bent. Of christen. Gereformeerd.

Als er iets blijkt uit Ezechiël is het wel dat we allemaal tekort schieten. Wat een verknipte maatschappij als het gaat om de verhouding tot God en de onderlinge relatie; hopeloos[iii]. Paulus vat het later in een zin samen: we missen allemaal Gods heerlijkheid (Romeinen 3:23). We komen niet tot onze bestemming.

Maar God wil verder. Met zijn plannen. Met ons. Ook dat staat in Ezechiël. Vóórdat God vertrekt uit de tempel en Jeruzalem belooft God dat Hij zal zorgen voor oprechte toewijding en trouw (Ezechiël 11:19 en 20). Maar #hoedan?

Eeuwen hebben mensen op een antwoord op die vraag gewacht. Kerst zegt het. God vernieuwt door Jezus – die onderworpen aan de wet wordt geboren (Galaten 4:4). Die een moeder had, net als wij allemaal. En zo in een sterfelijk lichaam terecht kwam (1 Timoteüs 3:16). Die onze waaromvraag meenam het graf in.[iv] Jezus ons – na Goede Vrijdag en Pasen – zijn Geest geeft zodat we God als Abba, Vader aanroepen (Galaten 4:6). Zo doet God. Met Kerst eren wij de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.

3         Christus in jou(w hart) geboren.
Wat betekent Kerst vandaag? Misschien helpt God ons vandaag wel om Kerst te vieren. Ik bedoel het volgende. Vorige week kwam het Sociaal Cultureel Planbureau weer met nieuwe cijfers over ontkerkelijking. De cijfers bevestigen het beeld dat al veel langer geschetst wordt. De secularisatie zet hard door. Het woord postkerkelijk valt; het tijdperk van de kerk is voorbij – al is het nog niet zover.[v] Opvallend was dat sommigen zelfs hun zorg uitspraken. Dat gaat verder dan cijfers presenteren. De zorg bestaat hieruit: wat gaat er verloren in de maatschappij als het zo door gaat? Kerken vervullen toch een belangrijke, maatschappelijke rol. En begrijpen we onszelf – ons eigen verleden – als er geen levend geloof meer is maar slechts (sterk eclectisch) cultuurchristendom?

Ja. Zo kun je ernaar kijken. En dan ontstaat zorg. Sommige christenen zetten zich schrap. Of maken zich vooral zorgen. Maar als we geloven dat de kerk van Jezus is, dan kijken we allereerst op. Kerst betekent dat God het offensief inzet. Hij neemt in Jezus het heft in handen, stuurt de geschiedenis en het schip van de kerk. Heeft de kerk in ons land misschien een te grote broek aan gehad? De kerk groeit juist in China bijvoorbeeld. Daar waar de overheid met alle macht probeert de kerk aan de leiband te laten lopen. Of denk aan de kerk in India waarmee wij ons via de India Mission in het bijzonder aan verbonden weten.

Leert God ons vandaag, op een andere manier, wat Hij zijn kerken daar ook leert? Wat kun je makkelijk meelopen als een meerderheid gelooft. M’n ouders gaan naar de kerk; dan ik ook. Zoiets. Is dat geloof? Het is zondagmorgen dus we gaan naar de kerk. Fijn. Welkom. Maar is dat geloof? Een gelovige gedraagt zich altijd op deze manier. En dan komen je kerkelijke regels. Ja, gedrag hoort erbij. Maar is dat geloof; het geloof in de drie-Enig God waarvan Galaten 4 spreekt?

Jezus leeft onder ons
Bij Kerst zetten we een stapje terug. We zien het grotere plaatje. Waar gaat het nou om? Ik denk in dit verband aan een bekende uitspraak van Augustinus (354-430): als Christus duizend keer geboren zou zijn in de stal maar niet in ons hart, dan was zijn geboorte overbodig.[vi] Hoor je dat? Jezus moet in jou geboren worden. In jouw hart. In mijn hart. In ons hart. Nieuwe mensen maakt God van ons. Waarbij het niet gaat om wie je bent. Waar je vandaan komt. Of je 60 jaar lid bent van de kerk. Of je dit najaar hebt aangemeld omdat je bedenkt dat Jezus het misschien wel voor je is. Daar ontstaat een verbondenheid als een kado. Dat wat we kerk noemen. Omdat de Geest van Jezus werkt. De Geest die ons, in het spoor van Jezus, God als Vader laat aanbidden (Galaten 4), met voorbij zien van onze tekorten (Ezechiël).

Laten we voor een ding waken, gemeente. En dat is dat we gaan somberen. Of sikkeneurig zijn/worden omdat de (kerk)cijfers niet gunstig zijn. Het is waar; hoe onze toekomst is dat weten we niet. Wat we wel weten is wie we zijn en wat we doen. Dat we hier samen komen en God eren. Voor elkaar als Christus willen zijn. Oog hebben voor de ander om ons heen; op school, op je werk of als je aan het sporten bent. Het evangelie uitdelen in daden. Desnoods met woorden. Soms zelfs eraan meewerken dat mensen voor het eerst het evangelie horen. Door Gods genade doen we dit. Kan het beter?

De check is wat we horen van mensen die van buiten komen. Laatst hoorde ik drie keer achter elkaar van juist deze mensen: bij jullie leeft het. Dat is Kerst. Blijkbaar is Jezus hier ook geboren. Leeft hij onder ons. Het gaat niet om groot. Of veel. Ja; misschien, voor sommigen, bij het Kerstdiner 🤨. Dat moet je er na de feestdagen weer allemaal afsporten. En op die manier moeten wij als kerk ook steeds wat van onze enigenaardigheidjes eraf halen. Zeker. Letten op wat echt belangrijk is. Ons daarop richten. Dat is: 1/ de (ere)dienst aan God, 2/ als Christus zijn voor elkaar en 3/ betekenisvol meedoen in de maatschappij.

Wat daarin meekomt, laten we daarvoor gaan. En geen energie stoppen in bijzaken. Ons oude ik loslaten.

Houd moed, gemeente. Het is begonnen. Want Gods heerlijkheid is verschenen. In een mens. Een kind! Jezus. Klein. Kwetsbaar. Maar; een van ons. Dat geeft de burger van het Koninkrijk moed.

Andere Kerstpreken zijn hier te vinden God creëert ruimte (2015), Gods trouw straalt (2016) en Hoe de Jodenkoning in onze troep terecht komt (2017).

[i] Zie Hoe indrukwekkend is God. Preek 1 roepingsvisioen Ezechiël (Ezechiël 1). En zie Hoe God bij mensen woont (Ezechiël 11).
[ii] Zo ook de reactie van de vrouwen bij het lege graf op Paasmorgen. Marcus sluit zijn evangelie af met de totale paniek van de vrouwen bij het graf. Zie De schrik van je leven, Paaspreek 2018.
[iii] Zie Profetie next level (Ezechiël 4) en Het gunstige vestigingsklimaat voor het afgodenbedrijf (Ezechiël 8).
[iv] Zie een recente tweeluik over God en lijden.
[v] Zo wordt elders al wel hardop gezegd. Denk aan de boekpresentatie van Yvonne Zonderops Ongelooflijk. Over comeback van religie. Bij de presentatie werd gezegd dat de rol van de kerken voorbij is. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat hier ongetwijfeld de wens de vader van de gedachte is. Toch moet de kerk wel rekening houden met dit soort gedachtes. Zie bijvoorbeeld mijn inleiding op een serie preken over de Geest en de kerk.
[vi] In een preek spreekt Augustinus ook over twee geboorten. Gods zoon, geboren in Bethlehem (Lucas 2), is en blijft immers echt een eeuwig God, ‘geboren uit de Vader voor alle eeuwen, God uit God’ (Johannes 1, Nicea). Zeker in onze multireligieuze setting (‘ieder kind kan het verschil maken’) is het zinnig is om deze twee dicht bij elkaar te houden. De prachtige uitspraak dat Christus in je hart geboren moet worden wordt vaag en nietszeggend als het niet gaat om Gods zoon die eeuwig God is.

Voorbeeldliturgie. Begeleiding: combo en blaasensemble

Voorafgaand aan de eredienst
Combo Stille nacht (heel het lied) Op toonhoogte 100
Welkom
Combo Votum en groet van Sela
Blazers LB 481: 1 en 2 Hoor, de englen zingen de eer
Zaligsprekingen (deel uit Matteüs 5)
Gebed
Kindermoment: filmpje Kerst (we kijken tot aan 2:10)
Combo Een kind is ons geboren van sela
Lezing Lucas 2:1-21
Combo/blazers Ere zij God. GK 50
Lezing Galaten 4:1-7
Verkondiging
Combo Ik kniel aan uwe kribbe neer. Op toonhoogte 83
Dankgebed en voorbede
Collecte
Blazers LB 477: 3 en 4
Zegen
Combo en blazers (muziek bij uitgaan van de kerk)
Verdere ontmoeting