Met Psalm 102 sluiten we 2018 af. Dit gebed werd wel gebeden in tijden van droogte. Wat betekent dit lied bij de klimaatverandering die wij merken? De tekst van het Bijbelgebed staat onderaan de preektekst, in de liturgie.

1         ‘De toekomst is eindeloos goed’
Hoeveel verschillende kleren heb je deze week al aangehad? Elke dag trek je wel iets anders aan. Nette kleren voor Kerst. Een sportshirt als je gaat hardlopen. Je denkt er niet bij na als je nieuw ondergoed uit de la pakt. Het zijn routinehandelingen.

Psalm 102 zegt dat God de hemel en de aarde verwisselt als was het een kledingstuk dat je aan- of uittrekt (vers 26-28). Het is een belijdenis van onze kleinheid en vooral van Gods grootheid. Een belijdenis waar de Bijbel vol van staat (Psalm 90, 2 Petrus 3[i]).

Het is zaak goed te luisteren. Het accent ligt niet op onze nietigheid. Ja; zo kunnen wij dat wel ervaren. Zeker aan het einde van een jaar. Wat gaat alles snel voorbij. Wat is ons leven vluchtig. Wat komt er soms maar weinig van onze (goede) voornemens en plannen terecht.

Hoe groot is God!
Maar het accent van Psalm ligt op Gods grootheid. Op Gods eeuwigheid en Gods eindeloze trouw; ook aan en voor ons. Na een opvallend lange klacht (vers 2-12) is het alsof de dichter ineens tot zichzelf komt en zich met een schok realiseert wie God is (vers 13, vooral 26-28). De dichter ziet in dat zoals wij gedachteloos het ene kledingsstuk voor het andere verwisselen, dat God zo doet met de jaren die voorbij gaan; ja zelfs met de aarde en hemel zoals wij die kennen. Hoe groot is God. Hoe onvoorstelbaar groot.

De Psalm die met moeite begint, eindigt dan ook hoopvol. Er is hoop voor een nieuwe generatie (vers 29). ‘De toekomst is zeker, ja eindeloos goed’ (Sela).

Die hoop klinkt. Voor ons nog meer dan voor de gelovigen van toen. Want in het Nieuwe Testament wordt Psalm 102 betrokken op Jezus. Met name in de Hebreeënbrief gebeurt dat. Jezus, de zoon in wie Gods luister schittert[ii], is dezelfde (Hebreeën 1:8-12). Later nog explicieter gezegd: Jezus Christus is dezelfde; gisteren, vandaag en tot in eeuwigheid (Hebreeën 13:8[iii]). Ja; eindeloos goed is onze toekomst, gemeente. Want in Jezus is God ons trouw geworden tot in en overheen het graf.

Misschien verloor je dit jaar veel. Je baan. Je gezondheid. Een geliefde. Je kind. Je vader of moeder. Of zelfs beiden. Of leefde je met (grote) spanning. Misschien won je dit jaar veel. Trouwde je. Kreeg je een baan. Vond je geluk, bestemming. Voor een ander ligt het misschien ergens in het midden. Hoe dan ook; eer Hem die eeuwig is. Die het werk waaraan Hij begint niet loslaat. In hem ligt onze hoop.

2         Koninklijke zorg.
Psalm 102 geeft te denken. Allereerst omdat je deze klacht na de crisispsalmen 73-89 niet meer zou verwachten.[iv] Want na de crisis komen de nieuwe koningspsalmen 93-99.[v] Dan volgt Psalm 101 over de vraag wat een goede koning doet. En in psalm 102 dan een klacht. Merkwaardig, op het eerste gezicht. Mogelijk is de klacht afkomstig van een vooraanstaand figuur. Het meest waarschijnlijke is dat Psalm 102 te plaatsen is in de opbouwtijd van na de ballingschap. Het volk was toen weliswaar in eigen land. En vrij. Maar steeds ten dele. Altijd was er wel gedoe of bedreiging van andere machten. Wanneer zou Gods goede heerschappij vanuit Sion (Psalm 2[vi]) ten volle plaatsvinden (Psalm 102:14-18)? En na dit lied komt dan dat schitterende loflied Psalm 103; een getuigenis van Gods liefde en recht overheen onze zonde en het graf.[vii] Als je het lied zo plaatst komt Psalm 102 tot z’n recht.

Droogte van leven zonder God.
Maar ook met het oog op onze tijd geeft Psalm 102 te denken. Dit lied werd in de Joodse traditie gebeden in een tijd van droogte. Droogte waarmee wij dit jaar hard werden geconfronteerd. Klimaatverandering dringt zich aan ons op. Veel te snel maken we op wat de aarde ons toevertrouwt. En de aarde keert zich tegen ons. De gevolgen zijn groot.

En wat doen we? Ik las laatst een interview met een wetenschapper die zich grote zorgen maakt.[viii] Het interview had de (bijbelse) titel: Na mij geen zondvloed. De geïnterviewde maakte zich vooral zorgen om een komende generatie. Ze zei: normaal ben je blij als je denkt aan je kinderen en kleinkinderen. Maar nu? ‘Sinds ik grootmoeder ben, ben ik een milieufreak’ zei ze. We schuiven de milieuproblematiek door naar een volgende generatie. Wat me bijzonder trof was deze uitspraak: we doen alsof we niet aan elkaar verbonden zijn in vorige en volgende generaties (‘na mij de zondvloed’).

Al deze opmerkingen gaan verder dan een beetje consuminderen. Zie je het verband met Psalm 102? Dat lied is geschreven met het oog op komende generaties (vers 19). En het lied eindigt precies andersom dan de wanhoop die vandaag veel klinkt. Psalm 102 eindigt met hoop voor de komende generaties (vers 29). De verbindende schakel in dit lied is dan ook niet wat mensen presteren. Verbindend is dat God eeuwig God is; eeuwig in zijn trouw aan het werk dat Hij begon. God belooft trouw te zijn en alles nieuw te maken. Hij is de koning die de ballingschapschuld van zijn volk Israël draagt.[ix] Hij is ook de God die ons wil helpen als het gaat om onze (klimaat)schuld.

Als we Psalm 102 lezen met het oog op onze tijd, gemeente, kunnen we niet met onze handen over elkaar blijven zitten. De Psalm schudt ons wakker.

Gebed.
We vouwen onze handen. Psalm 102 vraagt allereerst om erkenning. Erkenning dat Gód de goede koning is. In Jezus is God de koning die echt en helemaal goed voor zijn schepping kan en zal zorgen.

Met Psalm 102 bidden we daarom of Jezus’ komst snel kan plaatsvinden. We zijn het eens met Psalm 102 dat we al zolang wachten op zijn verschijning. We zuchten (Romeinen 8); waar blijft hij? Laat zijn rijk met kracht en in volheid komen! Zodat zijn goede heerschappij volledig zal zijn en hij de eer krijgt die hem toekomt. Zodat eilanden gevrijwaard zijn van overstromingsgevaren. Zodat Nederland niet nog hogere dijken of betere Deltawerken hoeft aan te leggen. Zodat biodiversiteit volop zal bloeien. Help ons, Heer, waar(in) wij tekort schieten. Maranata; kom spoedig, Heer Jezus (1 Korintiërs 16:21)!

Doen.
En we steken onze handen uit de mouwen. Hoe snel zeggen we niet: het is de schuld van de opkomende economieën dat het klimaat verandert. Of vergeet vooral het bedrijfsleven niet. En sommige christenen denken – al zeggen ze dat niet snel hardop – dat God toch alles nieuw maakt. Wat maakt mijn aandeel(tje) uit?

Maar met Psalm 102 sta je als (nietig) mens voor de Eeuwige. Hij geeft leven. Ook jouw leven is van Hem. Eer Hem dan. Ook met goede daden; daden die rekening houden met het verbond dat God eens met zijn schepping aanging (Genesis 9). Na ons geen zondvloed. Inderdaad. Na ons – misschien wel tijdens ons leven – Jezus’ komst in vuur; in volle majesteit.[x] En dan zal Jezus ieder belonen naar zijn/haar daden.

Lofprijzing.
We sluiten dit jaar af. Biddend. Hopend. Verlangend. Want God gaat niet terug achter zijn schepping. Jezus zal volmaken waarin hij in dood en opstanding aan begon. Dank hem, gemeente. En neem je voor hem te volgen in het nieuwe jaar.

———
[i] De mens is voor een tijd een plaats van God (preek Psalm 90) en Richt je op Gods dag (2 Petrus 3); beide preken gehouden op oudejaarsavond.
[ii] Denk hierbij aan de opvallende Godsverschijning in Ezechiël 1; zie een preek over Ezechiëls roepingsvisioen.
[iii] Zie God is een verterend vuur. Preek Hebreeën 12:29.
[iv] Zie een inleiding op de Psalmen waarin het ook kort over de structuur gaat (OnderWeg 2016). Een voorbeeld van een crisispsalm: Mijn enige vriend is de duisternis. Preek Psalm 88.
[v] Zie De HEER is koning. Preek Psalm 93.
[vi] Zie the return of the king. Preek Psalm 2.
[vii] Zie Ik loof de Heer uit het diepst van mijn hart. Preek Psalm 103.
[viii] Rechtsfilosofe Dorien Pessers Na ons geen zondvloed, in De Groene Amsterdammer 20 december 2018.
[ix] Zo wordt duidelijk in de andere toonsoort van de zogenaamde Koningspsalmen, zie preek Psalm 2 en vergelijk dan met Psalm 93 en 103 (zie verwijzingen andere voetnoten). Zie ook Ezechiël waaruit duidelijk wordt hoezeer God onze zonden en wonden kent (preek hoofdstuk 4) en toch, voorafgaand aan zijn oordeel, belooft zelf voor herstel te zorgen (preek hoofdstuk 11).
[x] De Bijbel zegt dat de wereld niet (nogmaals) zal vergaan door water (zondvloed) maar door vuur (Brimstone). Zie bijvoorbeeld: De dag van de HEER komt, preek Ezechiël 7. Gelukkig is het Góds vuur; heilig (en niet ons onheilige oordeel over de ander of onszelf); zie preek Valt er iets te danken met Ezechiël 10? (preek dankdag).

Voorbeeldliturgie
Welkom
Votum
Groet
Psalm 90: 1 en 8 Gij zijt geweest, o Heer
Gebed
Lezen Psalm 102

Gemeentegebed olv een gemeentelid

Heer, wij bidden en roepen samen:
Hoor
Laat U bereiken
Verberg Uw gelaat niet
Luister
Antwoord haastig

Heer, wij storten onze klacht uit voor Uw aangezicht.
Net als de psalmist ervaren ook wij alleen of samen:
Pijn
Verdriet
Slapeloosheid
Eenzaamheid
Bespotting
Razernij
Angst

Er zijn tranen Heer…
Er zijn onder ons mensen die hun thuis zijn kwijtgeraakt
Hun eetlust zijn verloren
Mensen die hebben ervaren:
“We zijn net als gras dat groeit en bloeit, maar ’s avonds verwelkt en verdort,
Onze jaren gaan snel voorbij en we vliegen heen..”

Er zijn steden kapot
Volken uiteen gedreven
Gezinnen verscheurt
Harten gebroken

U weet precies wat we hebben meegemaakt
U kent ons verdriet

Wie kent de kracht van Uw toorn?
Wie vreest oprecht Uw woede?

U Heer bent ons een toevlucht geweest
van generatie op generatie
Al vóór de bergen en de wereld geboren waren
En U de aarde en de wereld voortgebracht had,
Ja, van eeuwigheid tot eeuwigheid bent U God

U onderwijst ons en leert ons de weg die we moeten gaan
U geeft raad, Uw oog is op ons
U zelf gaat voor ons uit.
U staat ons bij. En zal geen moment van onze zijde wijken.
Wij hoeven niet bang te zijn.
Niet ontmoedigd te raken.
Voor U is niets onmogelijk
U doet grote dingen die niemand kan doorgronden
wonderen, die niet te tellen zijn

Heer Jezus, toen U op aarde was las U zelf voor dat
God U gestuurd heeft om
Aan arme mensen het goede nieuws te vertellen
En aan gevangenen te zeggen dat ze weer vrij zijn
Om blinden te vertellen dat ze weer zullen zien
En om mensen die het moeilijk hebben te helpen.
U bent het licht voor deze wereld.
Toon uw daden aan ons
Ook onze kinderen moeten dat weten.
Wij zullen hun het verhaal vertellen
Over de machtige daden van U
en de wonderen die U gedaan heeft
Laat ons steeds weer zien Heer hoe goed U bent
Wij willen U volgen en vragen Uw hulp

Zegen ons wanneer wij net als de psalmist alleen of samen:
Verwachten
Liefhebben
Meevoelen
Vrezen
Eren
Schrijven
Loven
Zuchten
Prijzen
Zingen

Heer wij komen samen
Aanbiddend
Smekend
En ons vasthoudend aan Uw beloften

Want: U bent eeuwig, steeds dezelfde
Vader God, U kent geen eind
Onbeperkt, U kent geen grenzen
Niemand is aan U gelijk.

U bent hemelhoog verheven
Boven ons en onze tijd
God van nu en God van eeuwen
U bent en blijft, onvoorstelbaar

Wij zijn hier om U te prijzen
Velen zijn ons voorgegaan
Ook al zou ons lied verdwijnen
U bent God, U blijft bestaan.

Amen

Zingen: Psalm 102: 4 en 6 nieuwe berijming http://www.denieuwepsalmberijming.nl/berijmingen/psalm-102

Verkondiging Na ons geen zondvloed. Hoop voor een nieuwe generatie.
1 ‘De toekomst is eindeloos goed’
2 Koninklijke zorg

Ik zal er zijn Sela, https://www.sela.nl/liederen/103/ik-zal-er-zijn.html
Nicea (geloofsbelijdenis)
GK 79:6 (Want Hij zal eens verschijnen als rechter)
Dankgebed en voorbede, afgesloten met
GK 37:3 en 8 (Dat komen mag uw koninkrijk)
Collecte
LB 416: 1 tm 4 Ga met God en Hij zal met je zijn
Zegen