Preek over Ezechiël 11, gehouden op Eeuwigheidszondag 2018. Voorbeeldliturgie onderaan de preektekst.

Gemeente van de Heer

Vandaag is het Eeuwigheidszondag, de laatste zondag van het kerkelijk jaar. We zingen daarom aan het eind van de dienst LB 769 Eens als de bazuinen klinken. Jezus komt eraan om te oordelen. Zijn eindeloze, goede en rechtvaardige rijk breekt dan volledig aan. Wat zal dat een feest zijn. De wereld snakt ernaar.

Past Ezechiël 11 bij Eeuwigheidszondag? De verbinding lijkt hierin te zitten: God oordeelt zijn volk (11:1-13). En God spreekt beloften uit (11:14-25). Beloften over een heel nieuw leven (vers 19 en 20). Maar vooral in vers 16 is inzichtgevend voor Eeuwigheidszondag.

Ezechiël 11 liegt er niet om. In dit hoofdstuk staat het meest ingrijpende vers uit het Oude Testament; vers 23. God verlaat de tempel. God verlaat Jeruzalem. Hij vertrekt naar de Olijfberg. Dit is een streep door alles wat God bereikt had vanaf de roeping van Abraham (Genesis 12). Nauwelijks voor te stellen hoe vergaand dit is. Zeker niet voor ons westerse gelovigen. Vergelijk het met 9/11. Iedereen was perplex. Dat gaat over meer dan aanslagen, voel je aan; het gaat over een veranderende wereldorde. Hoe lezen wij dit hoofdstuk en wat betekent het voor ons?

1         God wil zelf heiligdom zijn voor zijn volk (vers 16).
Ik wil het uitgangspunt nemen in vers 16. Dat staat tussen Gods oordeel en de schitterende beloften van vers 18 en 19 in. In vers 16 spreekt God dat deel van zijn volk aan dat (nog) in Jeruzalem woont. En God heeft het over degenen die in ballingschap zijn.

Er is wel een probleem met dit vers. Dat wil zeggen: de meest recente vertalingen zijn nogal beroerd. Leg de vertalingen maar eens naast elkaar dan valt het verschil gelijk op:

En al kunnen ze mij in die landen niet in een tempel vereren…
(Nieuwe Bijbelvertaling)

(Nu wonen jullie ver weg,) bij andere volken. Daar hebben jullie geen tempel waarin jullie dicht bij mij kunnen zijn…
(Bijbel in Gewone Taal)

Nochtans zal Ik hun een weinig tijd tot een heiligdom zijn, in de landen, waarin zij gekomen zijn…
(Statenvertaling, editie 1977)

Te zeggen is dat onze voorouders uit ons Dordrecht het hier, in de Statenvertaling, bij het goede eind hebben.

Nee, serieus. Het is een te mooi punt om te laten liggen. De vertaling doet ertoe. Het woord heiligdom (SV) of tempel (NBV/BGT) wordt gebruikt in de eerdere hoofdstukken (8:6 en 9:6). De tempel is te zien als de kern van het conflict tussen God en zijn volk. Wij hebben de tempel – zeiden de gelovigen toen. Met een air van: ons kan niets gebeuren. Psalm 48 maar dan verkeerd begrepen. Maar God zegt – zo lezen we in refrein bij de profeten – tegen zijn mensen dat ze naar Hem moeten luisteren. Zo en daarom is God bij hen (in de tempel).

Omdat God in vers 16 hint op de tempel is het zo interessant om goed te luisteren. En doet de vertaling ertoe. Ik zal jullie tot een tempel zijn (Statenvertaling). Hoor je?! Sommige uitleggers wijzen erop dat het even (‘een weinig tijd’, SV) ook ‘een beetje’ kan betekenen. Ik denk dat dat de beste vertaling is.[i] Alsof God zegt: Ik ga nu iets doen dat zó nieuw is; dat kan alleen maar een klein beetje. Om alvast te oefenen. Ik ga, een beetje, een tempel zijn voor jullie. Zoals je met hardlopen wel eens heel even op je top rent. Om te merken hoe dat voelt. En als dat goed voelt dan wil je dat nog een keer. En dan hou je dat een volgende keer net iets langer vol. En zo boek je progressie.

Zo doet God. Heel even gaat Hij laten voelen hoe het goed komt. Het komt goed als God zelf bij zijn mensen is, als een ‘tempel’; een plek waar mensen veilig zijn en heilig worden.

Om het bijzondere van vers 16 te begrijpen moeten we eerst een stapje terug doen naar die tijd. Voor ons is Ezechiël 11 lastig voor te stellen. In de tijd van Ezechiël dacht men dat goden gebonden waren aan bepaalde plekken. En dat goden bestonden voor bepaalde zaken. Locals en topics zogezegd. De god van de zee. De god van dat bos daar. De godin van vruchtbaarheid (Astarte). De god van dat land (zie Ezechiël 8[ii]). Ook Israël dacht dat. In ballingschap dachten ze dat God ver van hen vandaan was (11:15). God woont immers in Jeruzalem op de Sion. En die gedachte is terecht omdat God het zo heeft gezegd en gewild (o.a. Psalm 2).[iii] Maar dan ook alleen zo: omdat God het zo zegt en wil. Niet omdat mensen, hoe gelovig ook, Hem daar vervolgens kunnen opsluiten. Dat gebeurt toch. Gods volk gaat net zo denken en doen als de volken om hen heen die God niet kennen (11:12). Ze gaan God zelfs behandelen alsof Hij een locale God is en zijn wetten naar eigen inzicht in te vullen zijn. En daarom gaat het mis en komt Gods oordeel.

2         Onvoorstelbaar, dat oordeel van God.
Let dan goed op hoe dat oordeel begint en zich voltrekt.

God is God.
Gods oordeel begint niet met de verwoesting van de tempel of een (andere) straf. Gods oordeel begint met Gods majesteitelijke verschijning in Babel (Ezechiël 1[iv]). Zo laat God zien hoe de werkelijkheid is. Wat de orde is. Hij is God. Niet gebonden – zoals wij denken – aan een tempel, een plaats, een cultuur, de Bijbel(uitleg) of wat ook. Dát komt eerst. God is Schepper van hemel en aarde. God is God in Jeruzalem, Babel en Papendrecht. God is in Jezus verkiezend God van Israël en van ons (Efeze 1). God is Opdrachtgever voor de tempelbouw. Wat nou wij hebben de tempel? Wat nou wij hebben de Bijbel?

God vertrekt.
Bij de tweede stap in Gods oordeel gaat het net zo. Ook dan geen dood en verderf. Ja, dat ook (11:1-13). Maar allereerst verdwijnt Gods majesteitelijke verschijning uit de tempel. Stapje voor stapje.[v] Dát is Gods oordeel. God is er niet meer bij. De tempel wordt een lege huls. Je leven wordt leeg, zinloos. Terwijl alle structuren gewoon overeind blijven. Een tijdje dan. Om vervolgens te verdwijnen. Omdat je wel aanvoelt dat het niks voorstelt. Denk in ons land aan de vele kerken in Nederland die worden afgebroken. Als we niet meer in God geloven hebben die gebouwen geen zin. Ons (religieuze) erfgoed moeten we bewaren zeggen we dan. Waarmee we – in ieder geval óók – bedoelen dat het niet de bedoeling is dat moslims niet langer gebruikte kerkgebouwen opkopen Het zal allemaal wel met óns erfgoed. God wil niet wonen in gebouwen. En al helemaal niet herinnerd worden als de ‘God van vroeger’. God wil in ons leven. Hij geeft ons en zoekt onze toewijding en trouw (Ezechiël 11:19&20, Psalm 50).

Belofte en oordeel.
Het derde is nog wonderlijker. Dat is echt magistraal. Als wij het wel eens ontzettend zat zijn met iemand, nou; dan weten we het wel. Die …. zeggen we dan. En we verzinnen iets om die ander eens even goed te laten voelen/weten hoe het zit. En dat God het zat is met zijn volk is ondertussen wel duidelijk geworden.[vi] En luister dan. Voordat God vertrekt (vers 23) om plaats te gaan maken voor zijn vernietigende oordeel… BELOOFT God iets. God belooft totaal herstel (vers 19-21).

Dit is niet normaal. Te gek voor woorden. Dit kan alleen God. Bij God gaan barmhartigheid en recht hand in hand. Zie dat, gemeente. Maak geen karikatuur van God. Niet in zijn barmhartigheid (‘God vergeeft toch; wat maakt het uit’). Maar ook niet in zijn oordeel. God is helemaal God. Wij eren en loven Hem.

Gods plan gaat (gewoon) door.
En zo lezen we vers 16. Ik zal, even, een tempel zijn voor jullie. God doet geen stap terug. Hij zet een stap vooruit. De tempel was, hoe belangrijk ook, een  symbool van Gods aanwezigheid. Nu zegt God: Ik ben die tempel zelf voor jullie. God kan ook wel zonder die tempel. God woont in zijn mensen door het nieuwe, Hem toegewijde hart dat Hij geeft door zijn Geest (Ezechiël 11:19 en 20, Ezechiël 37). Wat een perspectief.

Wij lezen en begrijpen dit stukje in het licht van het Nieuwe Testament:

er komt een tijd en dan vereren jullie de Vader niet in Jeruzalem of op de(ze heilige) berg. Er komt een tijd dat jullie God aanbidden in Geest en in waarheid. En die tijd is nu gekomen
(Johannes 4:21 en 23[vii])

Dit zegt Jezus tegen een vrouw die niet bij Gods volk hoort. In Jezus is God bij ons komen wonen (Johannes 1:14). Wonen. Dat is nu precies het verschil met het ‘even’/‘een beetje’ uit Ezechiël 11:16. In Jezus IS God er. Door de Geest LEEFT God in ons. Zo ver reikt de belofte uit dit moeilijke oordeelshoofdstuk van Ezechiël 11. Geprezen zij onze Heer Jezus Christus.

3         De gemeente van Jezus.
Vers 21 bewaart ons ervoor te makkelijk te denken over Jezus’ wederkomst. Blijvend zondig gedrag de Heer straffen. De Heer zal dat doen. Niet wij. Maar zorg daarom vandaag al, gemeente, dat het in orde is tussen de Heer en jezelf. En dan ook onderling. Bid daarom.

Kijken we vanuit Ezechiël 11 naar onszelf dan is te denken aan twee dingen.

Zoveel gaven.
Allereerst de dank dat wij gemeente van Jezus zijn. Juist de profetieën van Ezechiël laten goed voelen dat dat echt van Gods kant komt. God komt bij ons wonen. De Geest maakt levend (Nicea). En kijk dan ook goed, gemeente. Zie je hoe wij zelf, mede, de vervulling zijn Ezechiël 11?

Deze week hadden we kerkenraad. We hadden het erover dat het goed zou zijn om eens in beeld te brengen hoeveel er gebeurt in onze gemeente. De aanleiding was dat we een begin van zo’n overzicht aangereikt kregen. Wat doen we met z’n alleen ontzettend veel. Binnen en buiten de gemeente. Het houdt niet op. Een A4tje is dan zomaar vol. We plannen om van deze dingen een overzicht te maken. Niet om onszelf op de borst te kloppen. Maar om te zien; kijk, de Heer leeft onder ons. Maar ook voor nieuwkomers die we, gelukkig, om de zoveel tijd krijgen. Zodat zij kunnen zien op welke manier ze mee kunnen doen met de gaven die God aan hen gegeven heeft. Zo eren wij God en zijn wij een woonplaats van de Geest.

Het gebed.
Tot slot nog de kracht van het gebed. Als Gods oordeel komt, begint Ezechiël te bidden (11:13). Hij had makkelijk kunnen zeggen dat ze maar gehoorzaam hadden moeten zijn. Maar Ezechiël is priester. Door te bidden handelt hij daar ook naar.

In het Nieuwe Testament zegt de Heer tegen ons dat wij een koninkrijk van priesters zijn (1 Petrus 2[viii]). In het gebed ligt onze kracht (Efeze 6). De Geest bidt immers in ons. Laten we ons oefenen om telkens meer in dat krachtenveld te gaan staan en van daaruit te leven. Voor jezelf, om te beginnen. In je gezin  -als God je een gezin gaf. In de kring. Bid voor elkaar. Voor de gemeente. Voor de wereld. Voor mensen die het je moeilijk maken. Doe, als het kan, een keertje mee met de week van gebed die in januari weer start. ‘Onze Vader’ bidden we met al onze broers en zussen in de Heer. Laten we bidden dat we telkens meer mogen zien wat belangrijk en goed is. En laten we bidden om de komst van Jezus. Om ‘de dag van de Heer’ (Ezechiël 7[ix]). Leef naar die eeuwige dag toe, gemeente.

——————

Zie KNOWN. Introductie preken over Ezechiël. Het tempelvisioen (Ezechiël 40vv) komt terug op Ezechiël 11:16. Zie preek 1 tempelvisioen. God maakt alles nieuw.

Hoezeer God één is, blijkt in Jezus’ rede over de verwoesting van de tempel en een nieuwe wereldorde. Ook dan, in dat oordeel, volop belofte en perspectief. Zie Alleen Jezus is Christus, de rest is fake (Marcus 13).

[i] Meestal wordt deze suggestie in de vertaling vervolgens genegeerd. Dat gebeurt dan omdat in het volgende vers wordt gesproken over een tijdelijk verblijf in ballingschap (vers 17). Dat pleit inderdaad voor het temporeel opvatten: ‘een weinig tijd’. Er komt immers terugkeer. En er komt een nieuwe tempel. Toch kan ‘een beetje’ ook een goede vertaling zijn in de context van Ezechiël 11. Mijns inziens is dit zelfs de meest voor de hand liggende vertaling. Want pal na deze verzen gaat het over het nieuwe hart dat Gods volk krijgt (vers 19-21). In dat nieuwe hart woont God; door de opstanding van Jezus en de inwoning door de Geest (Ezechiël 37, Johannes 7:38). Juist dat evangelie wordt in het Oude Testament al ‘een beetje’ duidelijk. Als je het zo vertaalt past het ook goed bij het voorgaande vers. In vers 16 gaat het over het land als erfdeel (erfbezitting, SV) of eigendom (NBV). Dit is het spannende punt. Levieten kregen geen erfdeel in het land omdat God hun erfdeel/bezit was (Deut.10:9, Num.18:20). Maar David (uit Juda; geen Leviet!) zegt gerust dat God zijn erfdeel is (Psalm 16:5). Blijkbaar speelt God hier met deze woorden. Hij is ‘even’ de tempel van zijn volk (vers 17) en neemt zo ‘bezit’ van zijn volk. Zo weet iedereen waar het om gaat: het doel van Gods volk is niet om een land (of een Bijbel enzovoort) te bezitten (vers 16) maar om God te ‘bezitten’; in Jezus hebben we aan al Gods schatten deel (Kol.2:3). Lees vanuit dit perspectief ook de Psalmen. Als de tempel eraan gaat, brengt dat de gelovigen in crisis (73-89). Zie een preek over Psalm 88. En dan bidt middelaar Mozes om dit herstel; dat God zelf terugkomt (zich tot ons bekeert), zie Preek Psalm 90. Koningspsalm 93 klinkt dan ineens heel anders; Gód is koning (zie preek over dat lied).
[ii] Zie het protest van God tegen deze gedachte in hoofdstuk 8; Het gunstige vestigingsklimaat voor het afgodenbedrijf.
[iii] Zie The return of the king. Preek Psalm 2.
[iv] Zie Hoe indrukwekkend is God. Preek 1 roepingsvisioen.
[v] Zie In vuur en vlam voor de A/ander. Preek Ezechiël 10 bij dankdag 2018
[vi] Zie Profetie next level. Ezechiël als teken aangesteld.
[vii] Zie Jezus het levende water. Preek Johannes 4.
[viii] Zie God geeft je een bijzondere positie en opdracht.
[ix] Zie De dag van de HEER komt eraan. Preek Ezechiël 7.

Voorbeeldliturgie
Votum
zegen
Breng ons samen van Sela
10 woorden
De kracht van Uw liefde (opwekking 488)
gebed
Kinderen naar voren (Openbaring 21:1-21)
Lied
Lezen Ezechiël 11
Hoe God bij mensen woont. Eeuwigheidszondag bij Ezechiël 11
1 God wil zelf heiligdom zijn voor zijn volk (vers 16).
2 Onvoorstelbaar, dat oordeel van God.
• God is God
• God vertrekt
• Belofte en oordeel
• Gods plan gaat (gewoon) door
3 De gemeente van Jezus
• Zoveel gaven
• Het gebed
Heer Uw licht en Uw liefde schijnen
Dankgebed en voorbede
Onze Vader (melodie Elly en Rikkert)
Kinderen komen terug
collecte
LB 769: 1, 2v, 5m en 6a Eens als de bazuinen
zegen