Hieronder de preektekst van een jeugddienst. Jongeren kozen voor het thema: de tweede dienst; nuttig of afschaffen? Jongeren participeren op allerlei manier in de dienst; in het welkom heten, de lezing, de muzikale begeleiding, de inleiding op de preek en het gebed. Voorbeeldliturgie onderaan de preektekst. Lezing uit Hebreeën 9.

1 We blijven naar de kerk komen; mooi!
Fijn dat jullie er vanmiddag zijn. Met zoveel mensen. Laten we doen wat we élke zondagmiddag om te beginnen doen. De wekelijkse overhoring.

Laat ik bij jou beginnen.

• Noem drie dingen die de opstanding van Jezus zo waardevol voor ons maken (vraag 45 Catechismus Zondag 17).
• Nu jij. Noem twee redenen die duidelijk maken dat bidden belangrijk is (vraag 116 Catechismus Zondag 45).
• En u (want niet alleen de jongeren doen mee). Hoe kan Jezus zeggen dat hij altijd bij ons is terwijl hij naar de hemel is gegaan? Verwerk in uw antwoord a.u.b. de twee naturenleer van Christus (vraag 47 en 48 Catechismus Zondag 18).[i]

Ik hoor het al. Dit wordt niks. Kom volgende week zondagmiddag allemaal maar weer terug. En zorg dat je het dan beter kent. Want dan is de overhoring, zoals het hoort, vóór in de kerk. Je mag dan niet zoals nu (redelijk anoniem) op je stoel blijven zitten.

Zou je je kunnen voorstellen dat het elke zondagmiddag zo zou gaan? Overhoring. De leer van de kerk centraal. Vragen en antwoorden. En excuus om er niet te zijn is er niet bij. Dit doen we. Allemaal. Of je het leuk vindt of niet.

Jullie hebben gekozen voor het onderwerp ‘tweede dienst op zondag’. Waarom is die er eigenlijk? Heb je niet genoeg aan een ochtenddienst (een dienst die soms al best lang duurt)? Wat ik vooral aan jullie merk is dat je daar niet zozeer vragen over hebt als wel ideeën. Ideeën over de ochtenddienst. Over de preek. En over de rest van de zondag. Jullie zijn goed bezig. Denken goed over de dingen na. Dat vind ik mooi om te zien.

In verbondenheid
Als christenen nadenken over het hoe en waarom van het christelijke en kerkelijke leven – zoals de tweede dienst – dan is de manier waarop dat gebeurt van belang. Het is (te) makkelijk om alleen te zeggen dat je iets vreemd vindt (punt). Soms lezen we wel eens een bewerking van de tien geboden. Het gebod ‘eer je vader en je moeder’ staat er dan zo: respecteer hen die je (zijn) voor(ge)gaan; ook als je het anders doet dan zij, schop niet tegen gezag of het verleden. Mooi gezegd. Ja, soms doe je de dingen anders in een nieuwe generatie. Dat is prima. De kerk verandert steeds. Als de Heer en het geloof in hem maar hetzelfde blijven!

Jullie vraag naar de tweede dienst heeft te maken met een veranderende tijd. Onze tijd is heel anders dan de tijd waarin is afgesproken hoe de zondag en de kerkdiensten eruit zagen. Toen die afspraken zijn gemaakt was Nederland een christelijk land (in naam in ieder geval); protestants. En zo werd de samenleving ook ingericht. Denk hierbij aan de Dordtse synode van 1618/9, dit jaar 400 jaar geleden. Die synode is bekend vanwege de Dordtse Leerregels.[ii] En ook van een Bijbelvertaling; de Statenvertaling. Maar de synode uit Dordrecht heeft ook vastgelegd hoe de zondag eruit moest zien.[iii] Dat ging over de zondagsrust en het belang van kerkdiensten om God te eren. Het onderwerp van vanmiddag past daarom mooi bij ons omdat wij kerk in Dordrecht zijn. Hier zijn toen, in 1618/9, veel dingen over de zondag(sinvulling) vastgelegd. Tot op de dag van vandaag zijn er nog dingen uit die tijd te merken in onze (kerkelijke en maatschappelijke) discussies over de zondag.

Maar hoe Nederland toen was en hoe Nederland er nu uitziet, is niet met elkaar te vergelijken. Dat geldt ook voor de manier waarop de kerk kerk is.

De manier waarop je leerde was bijvoorbeeld heel anders dan nu. Wij, Nederlanders, zijn goed geschoold. En dat geldt zeker voor onze kerken en kerkleden. Als de dominee nu zou overhoren zoals dat vroeger gebeurde (zie boven), zou je plaatsvervangende schaamte krijgen.

En de zondag is vandaag geen bijzondere dag meer.[iv] Dat wil zeggen: de Zondagswet is afgeschaft. De winkels zijn gewoon open. Heel wat mensen werken en shoppen op zondag. En we hebben – dank de Heer – alle ruimte om op zondag naar de kerk te gaan (Hebreeën 10:25).[v]

Positief
Het punt is: stel dat wij vandaag zouden samenkomen om te bedenken hoe we kerk zijn. Dat we samenkomen, net als toen in Dordrecht van 1618/9, om te praten over christen zijn vandaag. Wát zouden we dan zeggen? Toch zeker niet alleen: ‘afschaffen die tweede dienst’? Want dat is negatief gezegd. Iets eraf. Punt. Alsof je daar iets mee opschiet. Wie in Jezus gelooft is niet negatief maar positief. Die getuigt van hoop. Die bedenkt wat goed en nuttig is; waar je wat aan hebt.

De (positieve) vraag is: hoe ben je vandaag kerk? Hoe eren wij samen God en vinden we rust bij Hem? Hoe leren we wat God zegt in de Bijbel? Hoe nemen we een nieuwe generatie daarin mee? Hoe gedragen wij ons in een samenleving waarin veel mensen de Heer Jezus niet kennen?[vi]

Die vragen zijn vanmiddag aan de orde bij jullie vraag ‘waarom is er een tweede dienst’? Jullie kiezen een goed onderwerp. Want dit gaat heel de gemeente aan. Niet alleen jullie. Daarom ook een oproep aan ieder gemeentelid.

Ouders/ouderen: als je tegen jongeren zegt; (zeur niet en) kom nou maar gewoon twee keer naar de kerk – zeg je dan het goede? Het risico is dat je blijft hangen in traditie. De gewoonte om de gewoonte. Dan maak je het voor een nieuwe generatie niet makkelijker om te geloven. Misschien juist wel lastiger. Gemeente: als wij, misschien uit angst om onenigheid te krijgen met elkaar, het maar niet hebben over dit soort vragen; zijn we dan wel toekomstbestendig?

Ondertussen merken we dat het soms best leeg is ’s middags in de kerk. ’s morgens is de kerk bijna altijd vol. Dank de Heer daarvoor. Het is belangrijk dat we niet klagen of zeggen dat het vroeger beter was. Hebreeën 9:25 zegt dat we moeten blijven volhouden in het naar de kerk gaan. Naar de kerk gaan was toen moeilijk omdat er vervolging was. Vandaag is er ook heel wat voor nodig om naar de kerk te blijven komen. Veel mensen – ook gelovigen – vinden dat helemaal niet nodig. Onze samenleving is bijna post-kerkelijk. Dat wil zeggen dat de kerk telkens meer in de marge komt. Toch blijven we komen. Dankbaarheid voor iedere kerkdienst en voor iedereen die er zondag een of twee keer bij is; laat dat overheersen.

Laten we ons dank tot uitdrukking brengen en God loven door ons geloof te belijden met een belijdenislied van Sela.

2 Met elkaar gemeente zijn.
Gemeente; zijn we up to date in de manier waarop we kerk zijn? We gaan soms pas echt gaan nadenken over dingen als het voor ons zelf belangrijk wordt. Als bijvoorbeeld de finale van het WK-voetbal op zondagmiddag wordt gespeeld. Of er Feyenoord – Ajax is 😀. Dan bedenken we ineens of we ’s middags wel naar de kerk willen. Stel dat je een doelpunt mist. Of we gaan op zondag(middag) naar onze vakantiebestemming omdat dat beter uitkomt of goedkoper is. Een ander heeft het zo druk dat hij/zij alleen op zondagmiddag aan jezelf of je gezin toe komt. Maar verder hebben we het nergens over en laten we de zondagmiddagdienst de zondagmiddagdienst. En kijken we elkaar wat ongemakkelijk aan als de kerkzaal nogal leeg is.

Wat ik maar zeggen wil: bij de vraag naar de tweede dienst en de zondag komt er best veel kijken. Het gaat om meer dan een dag of een dienst. Wat betekent het om vandaag christen te zijn? Hoe vind je rust in God in een wereld met duizend verplichtingen? Kunnen en durven we daarover eerlijk met elkaar te spreken? Elk gesprek daarover is winst. En luister dan goed naar elkaar. Sta niet gelijk met een oordeel klaar. En luister vooral samen naar de Heer. Zeg niet: leuk, die mening van jou. Of: laat mij en mijn mening met rust. We zijn toch van de Heer?

Niet minder maar anders
Kijk dan ook goed om je heen. Zomaar denken wij in het minderen (niet meer 2x per zondag naar de kerk). Je kunt ook denken aan ánders. Anders invullen van je zondag en je christen-zijn. In onze maatschappij zijn er nogal wat dingen die op zondag worden georganiseerd. Een moskee houdt bijvoorbeeld open huis op zondagmiddag. Of er is een bijeenkomst over spiritualiteit vanaf zondag 12.00u. En denk aan onze wekelijkse buurtlunch op Staart. Zou het niet mooi zijn om als kerk/kring aanwezig te zijn bij dit soort activiteiten? Uit te reiken. Er te zijn in onze samenleving. Als mensen niet meer naar de kerk komen (zoals vroeger), kunnen wij het natuurlijk andersom doen. Laat er geen kramp zitten in onze discussie over de zondag. Ja; het is wezenlijk dat de kerk samenkomt op zondag. Dat is Bijbels. Want de gemeente komt samen op de opstandingsdag van Jezus; we leven zijn dag tegemoet (zie noot iv)! De verdere invulling is een verantwoordelijkheid die we, als we ons laten leiden door de Geest, zelf kunnen invullen. Daarover zijn geen Bijbelse voorschriften. Kerken kiezen bijvoorbeeld voor een andere invulling van middagdiensten; van (klassieke) leerdiensten, praisediensten, BLOFT tot prikkelarme kerkdiensten. Er is onze gemeente genoeg draagvlak voor een tweede dienst. Sommigen kunnen alleen ‘s middags komen. Laten we er dan ook wat (moois/goeds) van maken.

Multireligieus en post-truth[vii]
Tot slot nog iets anders. Ik begon met Catechismusvragen. Weet je dit, weet je dat? Dat deed ik om duidelijk te maken dat de middagdienst voorheen een leerfunctie had.

Toch had ik nog een andere reden om hiermee te beginnen. Onze maatschappij is multireligieus. Ik hoorde een keer van een catechisant dat die met een mond vol tanden stond toen een moslima uit interesse vroeg: hoe kunnen jullie nu in drie goden geloven; God is toch Een?[viii] Een andere jongere had het erover dat er in de klas werd gediscussieerd over de vraag of God wel/niet bestaat en of daar ook argumenten voor zijn. Zijn die argumenten er of zet je je verstand op nul? En op je werk is je in de afgelopen weken, naar aanleiding van de NashvilleVerklaring, misschien wel gevraagd of de Bijbel wat zegt over man- en vrouwzijn, hetero- en homozijn; en wát dan?

Wat ik maar zeggen wil: lezen in de Bijbel, christelijk onderwijs en goede catechese blijft van belang. Ondertussen leggen wij in onze kerken veel meer nadruk op gevoel en ervaring. En het delen van ons dagelijkse leven. We hebben geen leerdienst meer (regulier, als tweede dienst). Misschien is dit deels een reactie op ons verleden waarin het vooral ging om kennis die ‘erin werd gestampt’. O.k. Dan is dat een terechte correctie. Maar laten we niet doorslaan. Want dat kan ons kwetsbaar maken. Onze tijd daagt ons uit. Om er te zijn. Om te weten. Om te delen. Te vieren. Zo zijn we gemeente van de Heer.

————————————————-
Zie Vrijheid is niet te koop (Hagepreek bij 19 juli herdenking te Dordrecht) en Jezus laat de betekenis van de schepping zien (jongerendienst over de zondag).

[i] Is de catechismus achterhaald? Zie mijn artikel: Catechismusgebruik 4.0 (De Reformatie 2014). Zie op mijn blog voor enkele Catechismuspreken (onder ‘preken’).
[ii] Zie Gods bevrijdende keuze. Preek over de Dordtse Leerregels.
[iii] Zie Vrijheid is niet te koop. Hagepreek van deze zomer bij de viering en herdenking van de Eerste Vrije Statenvergadering van 19 juli 1572.
[iv] Zie Jezus laat de echte betekenis van de schepping zien. Jeugddienst over de zondag.
[v] Zie Blijf naar de kerk komen. Preek over Hebreeën 10:25.
[vi] Zie God geeft je een bijzondere positie en opdracht. Preek 1 Petrus 2.
[vii] Zie Kerk in een post-truth samenleving. En Doubt; is Jezus (het) echt? Jeugddienst over twijfel.
[viii] Zie God, de enige God, is in Jezus onze naaste geworden.

Voorbeeldliturgie
welkom door….
Votum en groet van Sela
Opw. 464/GK 171 Wees stil voor het aangezicht van God (alle verzen)
Gebed
Inleiding op het thema door …
Lezing Hebreeën 10:19-25 Bijbel in Gewone Taal door ….
Kinderen gaan naar de kring
Hoop op Hem, psalmproject 146
Preek deel 1
Zingen: https://www.sela.nl/liederen/52/belijdenis.html.
Preek deel 2
GK 164 Jezus vol liefde (canon)
Dankgebed en voorbede door … en voorganger
Kinderen komen terug
Collecte
Opw.544 Meer dan rijkdom
Zegen