Preek in de serie over Ezechiël. Vandaag hoofdstuk 15. Voor de verandering eens een kort hoofdstuk in Ezechiël. God begint in beeldspraak te spreken. In dit hoofdstuk gaat het over het hout van de wijnstok dat in brand wordt gestoken. Het is een profetie waarmee God ieder mens en alle culturen wil aanspreken. Wat betekent het voor vandaag? Een voorbeeldliturgie staat onderaan de preektekst.

Gemeente van de Heer

1             (Waarom) luisteren naar heftige Bijbelteksten?
Heb je laatst dat filmpje gezien van die leraar die een leerling in z’n nekvel greep en hem de klas uit wilde zetten? Het filmpje ging door het hele land heen. De leerling had gezegd dat moeder van de docent een .… was. Dat pikte de docent niet. Hij pakte die jongere beet. Woorden kunnen flink zeer doen.

Lees dan Ezechiël 15!

Nadat God de nepprofeten en nepprofetessen de mond heeft gesnoerd[i], gaat God zelf spreken tot zijn volk. Hoofdstuk 15 is het begin van een aantal hoofdstukken waarin God in beeldtaal zegt waarom Hij zijn oordeel(srecht) over zijn volk brengt. En dát zijn woorden. Onvoorstelbaar. Het dieptepunt zit in hoofdstuk 16. Hoer – zegt God (16:35). Dat zegt God tegen zijn bruid, zijn volk. De beelden zijn plastisch en gaan, zeker voor ons gevoel, ver over schreef. Iedere fatsoensnorm wordt overschreden in de hoofdstukken 16 en 23. Staat dit in de Bijbel –  vraag je je af!? Je moeder is een … is er niks bij. Ik weet nog niet of en hoe deze hoofdstukken in de kerkdienst aan bod (kunnen) komen.

Hoofdstuk 15 is wat dat betreft een stuk veiliger. Is het te zien als een voorzichtige aanloop naar die andere heftige hoofdstukken? De strekking van hoofdstuk 15 is er trouwens niet minder op. Het refrein van de hoofdstukken met beeldtaal is dat Gods vuur Jeruzalem zal verteren.[ii] Al geloofde niemand dat; zo is het uiteindelijk wel gebeurd (2 Koningen 25:9).

Ik denk; het liefst zou je zulke hoofdstukken uit de Bijbel willen overslaan. Toch? Laten we het gezellig/leuk houden in de kerk. Zeker vandaag; geloven is al lastig genoeg. Ja. Herkenbaar.

Er zijn twee redenen om toch te luisteren.

A             Jezus vervult Ezechiël 15 (Johannes 15).
De belangrijkste luisterreden is deze. De beeldspraak van de wijnstok met takken die vrucht (zouden) moeten dragen en takken die in het vuur worden geworpen (Ezechiël 15) neemt Jezus in de mond in Johannes 15:1-8. Jezus herhaalt Ezechiël 15. Nee, sterker: Jezus ís het. Ik ben de echte wijnstok – zegt de Heer. Jezus heeft het in Johannes 15 tegen zijn discipelen. Mensen die hem willen volgen. Tegen jou en mij. Jezus’ woorden kunnen we alleen begrijpen als we die bekijken tegen de achtergrond van dat ene grote verhaal van God en zijn volk, God en zijn wereld (Genesis 12, Deuteronomium 32[iii], Jesaja 5, Ezechiël 15).

B             God geeft altijd perspectief.
Het tweede is dat goed luisteren naar Ezechiël altijd perspectief oplevert. De hoofdstukken met beeldtaal zijn geen ordinaire scheldpartij van iemand die het met een ander gehad heeft. Zo lezen wij het misschien. Omdat wij dat namelijk zelf soms zo doen en ons er daarom op die manier in herkennen. Maar God is niet zoals wij. Het heftige hoofdstuk 16, bijvoorbeeld, eindigt met Gods belofte van vergeving (16:63). Totale vergeving!

En in hoofdstuk 17 werkt Ezechiël de beeldspraak van de wijnstok en de bomen uit hoofdstuk 15 verder uit.[iv] Hoofdstuk 17 eindigt met deze schitterende belofte. Die is te mooi om ongenoemd te laten:

Dit zegt God, de HEER:

Ikzelf zal uit de top van de hoge ceder, tussen de bovenste takken, een teer twijgje wegplukken, en dat zal ik planten op een hoge en verheven berg. Op de hoogste berg van Israël zal ik het planten, het zal takken dragen en vruchten voortbrengen, en een prachtige ceder worden. In die boom, in de schaduw van zijn takken, zullen vogels wonen, alle soorten vogels die er zijn.

En alle bomen in het veld zullen beseffen dat ik, de HEER, het ben die een hoge boom velt en een kleine boom doet groeien, die een gezonde boom laat verdorren en een verdorde boom weer laat bloeien. Wat ik, de HEER, gezegd heb, zal ik doen
(Ezechiël 17:22-24)

Wat ontzettend mooi. De bomen betekenen hier: alle volken. God laat iedereen zien dat Hij HEER is. Die boom uit Ezechiël 17 is het Godsrijk waarvan we straks met het Onze Vader zingen (GK 37:3[v]). Een wenkend perspectief. Niet pas bij Jezus’ komst. Maar daar al; midden in die rechtspraakhoofdstukken van Ezechiël.

Dus Kop d’r Veur zoals ze in Groningen zeggen. Laten we luisteren. Laten we zoeken wie God is en wie wij voor Hem zijn.

2             Verwijsbriefje.
Hoofdstuk 15 begint met een ontnuchterende vraag. Wat is er zo bijzonder aan het hout van een wijnstok, in vergelijking met hout van andere bomen (15:2)?

Nu kom ik hier in de problemen omdat ik van hout, bomen en dat soort dingen bijster weinig verstand heb. Een boom – ook al kan ik sommige bomen heel mooi vinden – is voor mij een boom. En hout hout. Maar ik weet wel iets. We hadden namelijk in de achtertuin van ons vorige huis een wijnstok staan (die er al stond voordat wij er kwamen wonen). En, inderdaad: dat is maar teer hout, dat hout van een wijnstok. Een beetje aanstellerig hout. Als je er even aan trekt of tegenaan gaat zitten, breekt het af. Ik kan me voorstellen dat je, wanneer je een kast of stoelen wilt maken, een iets steviger soort hout uitkiest. De andere kant is er ook: elk jaar kwamen er weer druiven aan die wijnstok. We maakten er wel eens sap van. Best lekker.

Gods eer centraal.
Gods punt is: dat hout van een wijnstok stelt op zich niks voor. Het gaat om de vrucht. Met die wijnstok bedoelt God zijn volk (Psalm 80, Jesaja 5). God had zijn volk uit Egypte gehaald en hen ‘geplant’ in Kanaän (Exodus, Jozua). Zo zou Gods trouw, recht en liefde wereldwijd gaan stralen. Dat was het doel; de vrucht, het resultaat van Gods keuze voor zijn volk. God wilde op die manier de wereld redden.

Maar als die opbrengt niet komt – wat het punt is bij de profeten en al helemaal bij Ezechiël[vi] – wat dan? Met het hout, de mensen op zich, is niks bijzonders Sterker nog: als God iets imposants had willen kiezen, had Hij een ander volk moeten kiezen. Egypte bijvoorbeeld. Of, vandaag: de Verenigde Staten of China. Volken met meer cultuur, aanzien en een krachtige economie (cf. Deuteronomium 7:7). Maar God kiest wie Hij kiest.[vii] Denk aan de woorden van Paulus dat God niet perse heel wijze, sterke of belangrijke mensen uitkiest. God kiest uit wie Hij wil om te laten zien wie Hij is (1 Korintiërs 1:26-29, cf. Matteüs 11:25). Zo werkt God. Dat kun je raar vinden, mooi of irritant. Maar zo doet God. En dat heeft gevolgen voor wie gelooft. Een gelovige is, om het zo te zeggen, een verwijsbriefje (2 Korintiërs 3:3). Dat een ander aan jou kan zien wie Jezus is. Daar gaat het om. Dat Jezus wordt verheerlijkt.

Heel Gods schepping.
God zegt twee dingen in hoofdstuk 15. God zegt: omdat je niks met wijnstokhout kunt, kun je het beter in het vuur gooien.[viii] Dan heb je er tenminste nog iets aan (15:4). En dan – om het punt nog maar eens extra scherp te maken – nog een keer de vraag. Wat heb je aan verbrand wijnstokhout (15:4)? Minder dan niks, voor zover mogelijk (15:5).

En dan stapt God uit de beeldtaal. God kondigt aan Jeruzalem en haar inwoners te zullen oordelen (15:6 en 7). Maar ook dat het land een woestijn zal worden (15:8).[ix] Dat is een opvallend woord: ook het land zal verkwijnen. Want God is heilig (Ezechiël 1). Heel. Het gaat God niet alleen om mensen. Of om te winnen zieltjes. Maar net zo goed om de aarde die Hij aan de mens toevertrouwde. God is, zo blijkt, zijn bedoeling met de Hof van Eden nooit vergeten (Genesis 2, zie Ezechiël 20:6). God wil dat zijn schepping een plek is waar het goed toeven is. Waar recht en gerechtigheid leeft. Voor mensen. Dieren. Planten. Bomen. Oceanen zonder ronddrijvende plastic soep. Geen grondwatervervuiling. Steden zonder smog. Geen (kind)slaven. Wijken zonder onterende armoede.

Tot in detail wijst God in de (vorige en) komende hoofdstukken aan hoe al dit vuil aan zijn volk kleeft. Daarom zijn de hoofdstukken zo heftig. Het is Gods protest. God is onze protestmarsen tegen welk onrecht dan ook maar eeuwen voor.

De Geest van Jezus.
En wij? Zijn wij beter? Ezechiël 15 klaagt aan. We herkennen in dit hoofdstuk de stem van de Geest die ons overtuigt van zonde, gerechtigheid en oordeel (Johannes 16:8).

Let dan wel goed op hoe je luistert. Ezechiël 15 heeft niet het ‘simpele’ doel om ons de grond in te boren. Dat is wel lekker makkelijk want dan hoef je nergens meer over na te denken. God doet het anders. Hij zet ons voor zichzelf neer. Hij spreekt ons aan als verantwoordelijke mensen. Ook in dit hoofdstuk staat de voor deze profeet zo kenmerkende zin: dan zullen jullie beseffen dat ik de HEER ben (15:7). Links- of rechtsom; door te zijn waarvoor God je heeft bestemd of juist niet: God laat doorheen ons zien wie Hij is. Klap daarom deze moeilijke hoofdstukken uit de Bijbel niet dicht. Word een nieuw mens. Laat de Geest van Jezus je leven vervullen (Efeze 5:18b). Laat hem Heer zijn in heel je leven. En denk na over heel Gods schepping en maatschappij en je plek daarin. [Op 17 maart zal het DV over klimaatproblematiek gaan]

3             Blijf en groei in Jezus.
Luisteren we vanuit Ezechiël 15 naar onze Heer Jezus Christus.[x] Hij zegt:

Ik ben de echte wijnstok en mijn Vader is de wijnbouwer.
Iedere rank aan mij die geen vrucht draagt, snijdt Hij weg
en iedere rank die wel vrucht draagt snoeit hij bij, opdat hij meer vrucht draagt.

Zonder mij kun je niks doen.

Wie niet in mij blijft wordt weggegooid als een wijnrank en verdort;
hij wordt met de andere ranken verzameld, in het vuur gegooid en verbrand.
De grootheid van mijn Vader zal zichtbaar worden wanneer jullie veel vrucht dragen en mijn leerlingen zijn
(Johannes 15:1,2,5,6 en 8)

Hoor je? Christenen zeggen wel eens: dat Oude Testament is maar lastig. Veel oordeel en moeilijk te verteren teksten. En buitenkerkelijken en/of niet-gelovigen hebben, net als gelovigen zelf, nogal eens kritiek op passages uit het Oude Testament. Maar dan Jezus. Wat een opluchting. Dat is een coole gast![xi] Daar kun je echt wat mee, met die Jezus.

Is het zo? Of is het ons idee over Jezus; hebben wij Jezus veilig op een afstandje staan?

Luister naar Jezus. Uitgerekend in het evangelie van de liefde, het Johannes-evangelie, heeft Jezus het over blijven in hem en over oordeelvuur voor wie niet in hem blijft. Jezus zwakt Ezechiël niet af. Dat maken wij ervan. Het is omgekeerd. Jezus is radicaler dan Ezechiël. Radicaler in het oordeel: alleen in hem, Jezus, is leven. Zonder hem kun je niks. Niks.

En Jezus is radicaler dan Ezechiël in genade: alleen dankzij hem, Jezus, is er leven. Hij, Jezus, is de wijnstok. Jezus is de wortel van de boom die Ezechiël al zag. Het ‘tere twijgje’ (Ezechiël 17:22) is het kruishout van Golgota waaraan Jezus leed aan en om de zonden en wonden van Gods volk van toen en nu. Dat zwakke hout heeft God gebruikt om zijn recht en barmhartigheid aan ons te geven.

Geloof in Jezus en blijf dat doen.
De eerste vrucht (Ezechiël 15/Johannes 15) is dan ook het geloof in Jezus. Het is een valkuil voor christenen om bij vrucht/opbrengst gelijk te denken aan van alles en nog wat dat wij moeten doen. Zeker met onze (Vrijgemaakte) activistische instelling en/of in een maakbare samenleving is dat een gevaar. Ezechiël zegt: Gód gaat zorgen dat het goed komt want onze zonden zijn te groot. En Jezus doet er een schepje bovenop: blijf in MIJ want zonder mij kun je niks doen (Johannes 15:5).

Gemeente: geloof en vertrouw Jezus. En doe dat radicaal. Dat wil zeggen: met je verstand en je gevoel en met wat je doet. Of dat nou in de kerk is, op je werk, op school of waar ook maar. Als jij Jezus volgt, wordt God geëerd (Johannes 15:8).

Christenen zijn niet de zoveelste wereldverbeteraars. We geloven dat Jezus beter maakt, redt. Verwijs naar hem. Jij bent het briefje; hij de inkt. Jij de letter; de Heer de Geest. Jij het schrijfsel; hij de auteur. Loof en aanbid God de Vader, Zoon en Heilige Geest. Dat resultaat, in de eredienst of op de kring, is een prachtige opbrengst van al Gods inspanning vanaf Ezechiël en eerder. Wees trouw om samen gemeente te zijn in Jezus’ naam.

Laat de Geest waaien.
Laat de Geest van Jezus dan ook zijn werk doen, gemeente. Bid daarom. Wat kan een kerk snel verzanden in gewoontes en gewoontepatronen. Blijven in Jezus betekent dat vrucht zichtbaar wordt. Hoe is dat voor en bij ons? Ik noem drie concrete dingen voor onze gemeente.

A   Ingekakt?
Zondagavond was ik te gast bij onze jongerenvereniging JOB. Aan het einde van de avond werd er gevraagd of er mensen waren die wilden meedoen het welkom heten op zondag en in het beamteam. Want ja; het valt niet mee om daar steeds mensen voor te krijgen. Wie wil helpen. Iemand merkte zondag op zelf uit een veel kleinere gemeente te komen dan de onze. Terwijl er daar wel genoeg mensen zijn om die commissies te bemensen. Ja. Onze gemeente is groot zat. En er zijn gaven genoeg. Je zou denken dat we vaker een stop moeten hanteren in commissies dan dat we om mensen verlegen zitten. Leuk dat je mee wilt doen maar, sorry, we zitten al vol. Wat is het probleem? Er werd zondag in het afsluitende gebed gebeden of het zo mocht zijn dat onze gemeente niet ingekakt mag raken. Daarover gaat het in Ezechiël 15 en Johannes 15. Blijf in Jezus. Draag vrucht. Zet je in.

B   Welkomstdiensten.
Deze week kreeg ik van de Evangelisatie Commissie een mail wat naar mijn mening de reden was waarom welkomstdiensten bij ons niet werken. We hebben die diensten. We nodigen uit aan niet kerkmensen om eens mee te komen. Maar komt er iemand van buiten op af? Tja. Waarom werkt het niet? Weet jij het? Misschien is het zaak meer bewustwording te creëren. Daar wordt aan gewerkt. We plannen voor dit voorjaar een missiezondag. Maar ligt het misschien ook ergens anders? Dat is geen vraag voor de predikant of voor de Evangelisatie Commissie. Het is een vraag voor de gemeente. Is het: we hebben toch al Staartlicht, onze missionaire tak op Staart voor degenen die dat leuk vinden? Is het: geloof is toch iets van mezelf; anderen moet zelf weten wat wij wel/niet geloven? Of is het: ik vind geloven zelf al moeilijk genoeg? Daarover gaat Ezechiël 15 en Johannes 15. Waar ben je vol van? Waar leef je voor? Wij horen bij die boom van het Godsrijk dat Ezechiël al zag. Blijf in Jezus en groei in hem.

C   Leiders in de kerk.
Nog een voorbeeld uit onze gemeente. Binnenkort hebben we talstelling. Vrouwen en mannen worden gezocht die vol van de Geest zijn; gezocht om leiding te geven. We merken, in toenemende mate, dat gemeenteleden er moeite mee hebben om zich voor deze dienst geroepen te weten. Nou kan dat liggen aan de manier waarop het ambt vandaag is ingevuld. Dat kan zo zijn. Misschien wordt er (iets) teveel gevraagd. Een punt om aan te werken. Dat doet de kerkenraad ook. En er kunnen goede redenen zijn om dit werk niet te (kunnen) doen. Maar kan het ook ergens anders aan liggen? Wat is ons committent? Wanneer weet je je geroepen? Wat mag het kosten? Is dat puur iets wat aan jou ligt (‘ik voel het niet’)? Kijk naar het doel. Wat is het belangrijk dat er gemeenteleden zijn die voorgaan in het wijzen op Jezus en oproepen in hem te blijven. Daarover gaat het in Ezechiël 15 en Johannes 15. Alle gaven zijn nodig. Want die boom, dat Godsrijk, moet in volle bloei. Op naar Jezus’ komst!

Bloei in Gods rijk.
Ik rond de preek af. Ezechiël blijft de moeite waard. Zeker; we kunnen en hoeven niet alles te betrekken op onszelf. Ezechiël sprak tot Gods volk van toen. In de taal die toen, blijkbaar, nodig was. We luisteren wel. Want we horen de Geest spreken. De Geest van Jezus. Hij zegt: geloof in mij. En blijf dat doen. Want het Godsrijk breekt baan.

---

Zie KNOWN. Introductie preken over Ezechiël.

[i] Zie Gods oordeel over fakenews. Preek Ezechiël 13.
[ii] Zie Dankdag met Ezechiël 10.
[iii] In Deuteronomium 32 gaat het over Gods weg met alle volken en daarin zijn volk Israël. In dit hoofdstuk ligt een verband met Ezechiël vanwege Gods oordeel over zijn volk (en alle volken, zie Ezechiël 25 en verdere). Maar zeker ligt er ook een verband met Ezechiël 15 omdat de beeldspraak van de wijn en wijnstok – zowel in gunstige als in oordelende zin – naar voren komt, zie Deuteronomium 32:14, 32, 38 en 42.
[iv] Ook in hoofdstuk 19 komt de beeldspraak van de wijnstok terug. Thematisch horen hoofdstuk 15, 17 en 19 daarom bij elkaar.
[v] Het Onze Vader door Ria Borkent zo hertaalt in dit vers:
Dat komen mag uw koninkrijk.
Eerst aan een mosterzaad gelijk
wordt het een boom die ons geneest;
wij groeien door uw woord en Geest.
Dat Satans macht wordt uitgeroeid,
zodat uw rijk volmaakt ontbloeit.
[vi] Zie bijvoorbeeld Profetie next level (hoofdstuk 4) en Het gunstige vestigingsklimaat voor het afgodenbedrijf (hoofdstuk 8).
[vii] Zie Gods bevrijdende keuze. Preek over de Dordtse Leerregels.
[viii] Het vuur duidt op Gods oordeel, zijn dag. Zie De dag van de HEER komt eraan (preek Ezechiël 7). Het deels verbrande en deels verkoolde hout (15:4) heeft tot allerlei uitleg geleid. Meest aannemelijk lijkt me dat het slaat op het gefaseerde oordeel van God. Zie hoofdstuk 17 waarin het gaat over Babel en Egypte. Steeds waren er kansen op bekering maar ze zijn nooit gegrepen. Zo ging Gods oordeelsvuur door. Te denken is aan het innemen van Jeruzalem in 605 AN, 597 AN en de verwoesting en verbranding van Jeruzalem in 587 AN.
[ix] Zie ook Jeremia 2:7. Daar laat God dit profeteren: door jullie slechte daden heb ik een hekel aan mijn eigen land gekregen. Dit vers kreeg een plek in Laat het oordeel aan God; een bijdrage in de dialoog over geloof en geweld, zie noot vii bij die bijdrage. Voor vandaag is te denken aan de landbelofte. Geldt die tot op vandaag voor Gods volk Israël? Gods belofte is altijd verbonden aan zijn bevel tot geloof en bekering. (Politiek en maatschappelijk) wangedrag ten opzichte van minderheden zet alle beloften op het spel.
[x] Behalve Johannes 15 is zeker te denken aan de gelijkenis van de wijngaard (Marcus 12:1-12). De wijngaard is de metafoor van Ezechiël 15 en Jesaja 5. Hoe schokkend moet het zijn geweest dat Jezus die metafoor op zichzelf betrok en niet aarzelde om te zeggen dat God de wijngaard zou geven aan hen die wél vrucht zouden opleveren. Zie Niemand is zo gek als God, een preek over die gelijkenis.
[xi] Zie Spreken over Gods oordeel begint bij de gekruisigde Jezus (De Reformatie 27 juni 2014).

Voorbeeldliturgie
Welkom
Votum
Groet
LB 146c: 1 en 3 Alles wat adem heeft love de Here
GK 176b Wij kiezen voor de vrijheid (10 woorden)
gebed
kinderen naar voren
Esther 7:1-8:2 Haman wordt gestraft
Kinderlied Zit je in het donker (Op toonhoogte 566)
Kinderen naar kring
Lezen Ezechiël 15
Psalm 80: 1 en 3 nieuwe berijming http://www.denieuwepsalmberijming.nl/berijmingen/psalm-80
Lezen Johannes 15:1-8
LB 653:5 Gij zijt de wijnstok van het leven
Verkondiging Bloei op in Gods koninkrijk

1. (Waarom) luisteren naar heftige Bijbelteksten?
• Jezus vervult Ezechiël 15 (Johannes 15)
• God geeft altijd perspectief

2. Verwijsbriefje
• Gods eer centraal
• Héél Gods schepping
• De Geest van Jezus

3. Blijf en groei in Jezus

• Geloof in Jezus en blijf dat doen
• Laat de Geest waaien
o Ingekakt?
o Welkomstdiensten
o Leiders
• Bloei in Gods rijk

GK 164 Jezus vol liefde (3 groepen)
Gebed, afgesloten door
GK 37:3 en 4 (Onze Vader)
Kinderen komen terug
Collecte
LB 416:1a, 2v, 3m en 4a Ga met God en Hij zal met je zijn