Preek bij dankdag 2018. De tekst Ezechiël 10 lijkt zich niet te lenen voor een dankdag-bijeenkomst. Het gaat immers over het goddelijke oordeelvuur (Brimstone); de dag van de HEER (Ezechiël 7). Toch luisteren we verder naar Ezechiël. Laten we zien wat het oplevert. Het betreft een gezamenlijke dienst van de CGK (Zuidhoven) en GKv (Kandelaarkerk). Voorbeeldliturgie onderaan de preektekst.

1 We zijn mensen. Afhankelijke mensen.
Vanavond danken we voor gewas en arbeid. Vaak zegt men dat samenkomsten als dank- en biddag achterhaald zijn. We zijn vandaag immers zelfredzaam.[i] Juist in 2018 hebben we dat anders ervaren. Extreme droogte maakten we mee. Wij, Nederlanders, hebben gebeden om regen! We blijven afhankelijk. Van regen. Van zegen. Van eten en drinken. Van vriendschap en een gemeente. Het slotlied in deze dienst verwijst daarnaar:

Gij komt het dorre land

doorschrijden
met water uit uw beek…
zo wordt het brood voor ons geboren
waar Gij zijt voorgegaan
(Psalm 65 Liedboek).

Dat lied gaat over meer dan oogst. We leven van alles wat God geeft (Matteüs 4:1-4).[ii]

2 God verandert en vernieuwt ons.
Voordat we danken luisteren we naar Ezechiël 10. Misschien vind je Ezechiël maar een vreemde keus voor dankdag. Kan ik me voorstellen. Het is een tekst vol oordeel. In de Kandelaarkerk luisteren we al een tijdje naar dit Bijbelboek. En als het even kan, gaan we daar stug mee door. Dat deden we bijvoorbeeld toen we open huis hadden bij de zogenaamde Kerkproeverij.[iii] En dat doen we nu op dankdag.

De eerst voor de hand liggende vraag is: valt er ook maar íets te danken als je Ezechiël 10 leest? Ja. Zeker wel. Maar dan moet je wel goed (willen) luisteren. Misschien soms haast tussen de regels door lezen.

Elke dag dankdag.
Ezechiël 10 vormt een dieptepunt in een al niet altijd even bemoedigend Bijbelboek. Het dieptepunt is dit: God vertrekt uit de tempel (10:18 en 19). Dit verhaal is het omgekeerde van Gods intrek in de tempel; Ezechiël 10:4 verwijst expliciet naar dat moment uit 1 Koningen 8:11.[iv] God verlaat ‘de plaats die Hij heeft uitgekozen om daar zijn naam te laten wonen’ (Deuteronomium 12:11). God verdraagt zijn eigen mensen en zijn eigen tempel niet meer. Hun walgelijke zonden zijn Hem teveel geworden.[v]

Ik denk dat wij ons nauwelijks kunnen voorstellen welke impact dit visioen moet hebben gehad. Een voorbeeld op een ander terrein. Toen zondag de lichtmasten in de Kuip uitvielen, werd de wedstrijd gestaakt. Want voetballen in het donker heeft geen zin. En dan terug naar Ezechiël 10. Wat voor een zin heeft een tempel als God daar niet wil zijn; daar niet is? Toen eerder in de geschiedenis van Gods volk de ark werd buitgemaakt door de vijand zei men: de eer is weg (1 Samuël 4:22). En de ark is nog maar het symbool van Gods aanwezigheid. Hier vertrekt God zelf. Buitengewoon pijnlijk staat er: ‘de God van Israël’ (10:19/20) terwijl het eerder over ‘de HEER’ ging; Israël raakt alles kwijt. Ezechiël heeft het gezien. Verbijsterend. Gods poging om – sinds Genesis 3 – bij zijn mensen te zijn, strandt.

Wat betekent dit voor ons? Ezechiël kunnen we niet zomaar toepassen op onszelf. Het is een Bijbelboek in een bijzondere situatie.[vi] Toch spreekt de Geest ons hier wel aan. God kan blijkbaar grenzen stellen. En dan kun jij gewoon jouw leven blijven leven. Bijbel lezen. Zeggen dat je (misschien) christen bent. Of toch in ieder geval geen slecht mens. Maar het elan is eruit. Gód is er niet meer bij. Doof de Geest niet uit zegt het Nieuwe Testament (1 Tessalonicenzen 5:17). De Geest doven; dat lijkt op het vertrek van God uit je leven zoals Ezechiël dat ziet.

In het Nieuwe Testament staat die oproep in de context waarin ieder wordt aangespoord te bidden, het evangelie te horen, altijd te danken (!), het goede te doen en geen kwaad met kwaad te vergelden maar, integendeel, elke vorm van kwaad te vermijden. Hoor je? Weg bij het kwaad en élke dag dankdag. Dat voorkomt de ellende die in Ezechiël 10 beschreven wordt. Als je de Geest niet dooft maar je juist door Hem laat vervullen (Efeze 5:18) houd je de relatie met de Heer op orde. De tijd nemen om te danken (dankdag) is daarom een adequate, nieuwtestamentische reactie op Ezechiël 10.

Vernieuwd worden.
Een ander opvallend punt is de manier waarop Gods oordeel voltrokken wordt. Ezechiël ziet een collega-priester[vii] (10:2) die Gods vuur (10:2, cf. 1:4) vernietigend op Jeruzalem moet uitstrooien. Gods vuur dat zijn vijanden verteert (Jesaja 26:11, Psalm 97) komt nu op Gods eigen stad terecht. De beschrijving van Ezechiël 10 lijkt, tragisch genoeg, op het vuur en zwavel dat Sodom en Gomorra vernietigt (Genesis 19, zie Ezechiël 16:44-66). En Ezechiël 10 komt terug in het apocalyptische visioen dat Johannes op Patmos ziet; wereldwijde rampen en zelfs de hel (Openbaring 8:5 en 21:8).[viii]

Gemeente; word je nu bang? Dit hoofdstuk heeft het in zich om die reactie uit te lokken, ja. Maar het evangelie zegt het nét anders. Dat gebruikt, als het om onze houding tot God gaat, het oud-Nederlandse woord: vrezen. Dat is niet: bang zijn voor. Maar: ontzag hebben voor. Respect. Eerbied. Diepe verwondering en blijdschap. Hoe vreselijk het ook is wat hier gebeurt; toch zeggen we: gelukkig dat het Góds vuur is en niet ons vaak zo onheilige vuur. God vuur vernietigt maar redt en vernieuwt ook (Ezechiël 9:6 en 11:14-21). Als we Ezechiël 10 lezen, zingen we LB 405:

heilig, heilig, heilig!
HEER, God almachtig

En dan is het goed. Het is goed! We leren door Gods genade om ons niet schuldig te maken aan afgodendienst van toen (Ezechiël 8[ix]). Want we doen mee met die ontelbare menigte die God in Christus vereert en zich door de Geest wil laten vervullen. Zo belijden we het straks met de geloofsbelijdenis van Nicea.

En dan, gemeente, is het goed nog een stap te zetten. Ezechiël 10 komt terug in de bekende nieuwtestamentische tekst Hebreeën 12:29: onze God is een verterend vuur.[x] En juist omdat God zo’n vuur is, krijgt de gemeente allerlei opdrachten: om trouw te zijn (in het huwelijk), gastvrij, om om te zien naar gevangenen, goed om te gaan met geld en je niet door fake-evangelie af te laten leiden (Hebreeën 13:1-9). Zie je dat? Vuur verandert datgene wat het verteert in zichzelf. We gaan, door Gods genade, op Jezus lijken.

Zo vieren we dankdag. Juist dan geven we veel weg. In de collecte. De diakenen doen een stapje extra. Met een schoenendoosactie of iets dergelijks. Misschien heb jij ook wat weggeven: geld, speelgoed of iets anders. Dat hoort allemaal bij dankdag. Omdat we dankzij Jezus een nieuw hart (Ezechiël 11:19) hebben gekregen. Gemeente: in dat spoor verder.

3 En waar gaat God dan heen? De kern van het evangelie.
Kort nog aandacht voor Gods vertrek uit de tempel. Dat gaat in drie stappen (9:3, 10:18-19 en 11:23). Alsof God er moeite mee heeft om weg te gaan. Zoals wij nog wel eens dralen voordat we afscheid nemen. Alsof God bedenkt: stel… dat mijn volk zich tóch bekeert! Zo doet God vaker. Denk aan het moment waarop God Abraham vertelt van zijn plan om Sodom en Gomorra weg te vagen (Genesis 19). God geeft Abraham zo de gelegenheid bood om voor die steden te pleiten – zodat God, mogelijk, op zijn plannen terug kan komen. Denk aan Gods eeuwenlange geduld met de opstandige volken in Kanaän in de hoop dat ze anders zouden gaan leven (Genesis 15:16).[xi]

De vraag is: als God vertrekt; waar gaat Hij dan heen? Ja; de Olijfberg (Ezechiël 11:23). Maar daarbij kan het toch niet blijven? Want God zou toch te midden van zijn volk wonen? En Ezechiël ziet de nieuwe tempel en Gods majesteitelijke inwoning (Ezechiël 40-48). Maar nergens in het Oude Testament wordt dat schitterende visioen werkelijkheid. Het Oude Testament is vanaf Ezechiël 10 als een vrouw die in verwachting is. In verwachting op God die… terugkeert naar zijn tempel en zo naar zijn volk. Daarom willen gelovige Joden vandaag nog steeds de (derde) tempel bouwen: dan kan de Messias komen.

En dan horen we de evangeliën spreken. Over die man uit Nazaret die naar Jeruzalem komt, rijdend op een ezel. Het tempelplein opkomt en om zich heenkijkt (Marcus 11:1-11)![xii] Hij zoekt maar vindt geen geloof in hem. Op het tempelplein ontstaat wel ruzie; tussen de religieuze leiders en Jezus. Wie denkt Jezus wel niet dat hij is?[xiii] Jezus zegt vervolgens, op de Olijfberg, de tempel de wacht aan (Marcus 13).[xiv] Maar op grond van blasfemie wordt hij veroordeeld tot de kruisdood.[xv] Even later ontstaat er totale paniek; Jezus’ graf blijkt leeg (Marcus 16:1-8)![xvi]

Het evangelie zegt: zó is God teruggekomen naar zijn tempel en zijn volk; ja naar alle mensen en heel de schepping (Marcus 16:9-20). God komt in deze mens. In deze afhankelijke, sterfelijke (1 Timoteüs 3:16) mens. In de gekruisigde en uit het graf verrezen Jezus. Denkend aan Ezechiël 10 valt dit woord van Jezus, gesproken op het tempelplein, in het bijzonder op: de hartstocht voor uw huis zal mij verteren (Johannes 2:17).

Dit is de diepste dank van dankdag 2018. Wij danken onze Heer en redder. Hij werd verteerd. Zo ontsteekt hij in ons een vuur. Maakt ons dankbaar. En zet ons in vuur en vlam voor de A/ander.

–—————————

Zie KNOWN. Introductie preken over Ezechiël.

[i] Zie Het geheim van de zelfredzame afhankelijkheidsmens. Preek dankdag 2016.
[ii] Zie Jezus het levensbrood. Preek over Jezus’ verzoeking in de woestijn.
[iii] Zie An Inconvenient Truth. Preek Ezechiël 3.
[iv] Hoe glorieus was Gods inwoning in die tempel (1 Koningen 8:10 en 11). Lees ook het indrukkende gebed van Salomo bij dat moment. Zie echter ook Gods waarschuwing een hoofdstuk verderop (1 Koningen 9:1-9). Juist bij Salomo ging het al verkeerd. Dat blijkt onder andere uit Ezechiël 4, zie Profetie next level.
[v] Voor de beschrijving van die zonden, zie bijvoorbeeld Het gunstige vestigingsklimaat voor het afgodenbedrijf. Een preek over Ezechiël 8. Ezechiël kondigde daarom de dag van de HEER aan (Ezechiël 7).
[vi] Voor de context van het boek Ezechiël, zie: Hoe indrukwekkend is God. Preek 2 roepingsvisoen Ezechiël.
[vii] Ezechiël was zelf priester (Ezechiël 1:3). Dat is betekenisvol. Zie in dit verband de preek bij noot vi maar ook de preek bij noot iv.
[viii] Bestaat de hel dan? Hierover is onder christenen discussie. Zie De hel van veraf en dichtbij (OnderWeg 2015).

In dit verband is de snoeiharde film Brimstone (zwavel) van de populaire Nederlandse filmmaker Koolhoven interessant. Om te beginnen hebben de hoofdstukken uit de film alle (op de laatste na) een Bijbelse verwijzing. De Bijbel wordt teruggelezen: van Openbaring via Exodus naar Genesis. Verder laat de film zien dat het kwaad (onderdrukking, moord, gruwelijk geweld) niet van veraf (hedendaagse vluchtelingen?) komt maar dat het huist in (een) protestantse gelovigen/voorganger. Als ik de gelegenheid heb, kijk ik of het me lukt een blog over de film Brimstone te schrijven.
[ix] Zie de preek daarover bij noot v.
[x] Zie de preek Onze God is een verterend vuur (Hebreeën 12:29). Daar horen bij de preken over de opdracht die voortkomen uit Hebreeën 12:29: Gedetailleerd evangelie (Hebreeën 13:1-6; allerlei opdrachten aan christenen), Houd het huwelijk hoog (Hebreeën 13:4) en Laat je niet beheersen door geldzucht (Hebreeën 13:5).
[xi] Zie Laat het oordeel aan God (een interreligieus gesprek over geweld in de geloofsbronnen). En zie Christenpopulisme helpt niet (naar aanleiding van reacties op Jeroen Pauws opmerkingen over geweld in de Koran en Bijbel).
[xii] Zie de preek Het elftal dat de kampioensschaal niet omhoog houdt.
[xiii] Zie het deel ‘rondom het tempelplein’ tot en met ‘de failliete tempel’ (B-D) onderaan in de blogpost Dat ene, grote mysterie. Korte inleiding op een serie Marcuspreken.
[xiv] Zie Alleen Jezus is Christus. De rest is fake. Preek Marcus 13.
[xv] Zie De aangifte van Jezus van N. Preek Marcus 14:53-72.
[xvi] Zie De schrik van je leven. Preek Marcus 16:1-8 en Hoe alles verandert en hetzelfde blijft (Marcus 16:9-20).

Voorbeeldliturgie
Welkom
Votum
Groet
Psalm 56: 5 en 6 vertaling 1773. Ik roem in God; ik prijs ‘t onfeilbaar woord.
Gebed
Kort overzicht Ezechiëlserie tot nu toe; meditatief moment. Afsluiting en voorbereiding lezing:
LB 405: 2 en 4 Heilig, heilig heilig! Heiligen aanbidden
Lezing: Ezechiël 10
Verkondiging In vuur en vlam voor de A/ander. Dankdag met Ezechiël 10
Psalm 97: 1 en 4 God is de hoogste Heer http://www.denieuwepsalmberijming.nl/berijmingen/psalm-97
Nicea
Dankgebed en voorbede afgesloten met
Onze Vader (samen hardop uitspreken)
Collecte
Psalm 65: 5 en 6 (Liedboek): Gij komt het dorre land doorschrijden
Zegen