Preektekst over Psalm 100, gehouden in een eredienst van de CGK Zuidhoven en GKv Kandelaarkerk te Dordrecht. In deze dienst is de heilige doop bediend. Voorbeeldliturgie onderaan de preektekst.

1         Leven in Gods dienst.
Iedereen weet hoe het gaat bij de volgende opdracht: denk níet aan een roze olifant. Constant zie je vervolgens zo’n beest. Zo werkt dat.

In Psalm 100 gebeurt iets wat hierop lijkt. Het is alsof het lied zegt: denk niet aan de koning. Want het woord ‘koning’ komt in deze Psalm niet voor. Terwijl het in de Psalmen hiervoor steeds over de koning gaat. Zie Psalm 93, 95, 96[i], 97, 98 en 99. En Psalm 100 heeft dezelfde sfeer als die Psalmen. Maar het woord koning ontbreekt daarin. Het is de roze olifant. En juist daarom zie je de koning steeds in Psalm 100. Dat is dan ook de bedoeling van dit lied. Het gaat niet om het woord (koning) maar Psalm 100 wil laten zien wat het betekent om met die koning te leven. Leven voor de koning is:

• Juichen voor Hem (1b)
• Hem dienen (2a)
• Naar Hem (zijn tempel) toekomen (2b en 4)
• Hem als HEER, Schepper en Herder erkennen (3)
• Hem lof en hulde brengen (4).

Alsjeblieft. Het is maar een kort lied. Maar wat leven zit erin. Leven met deze Koning is niet voor een moment, de zondag(morgen/middag) ofzo. En van deze Koning neem je geen vakantie. Het is een fulltime-job om Hem te dienen, te leven in zijn koninkrijk. Het is je leven.

In het licht van het Nieuwe Testament is bij Psalm 100 te denken aan wat de heilige apostel Paulus zegt:

Met een beroep op Gods barmhartigheid vraag ik u om uzelf als een levend, heilig en God welgevallig offer in zijn dienst te stellen, want dat is de ware eredienst voor u
(Romeinen 12:1)

Dat is tempel-taal. De taal van Psalm 100. Het offer dat je (mee)brengt dat ben je zelf. We zijn verloste mensen. Bevrijd om in Gods dienst te leven.

2.    Wat een opluchting: de HEER is koning.
Voor een goed begrip van het lied is het zaak om de Psalm te beschouwen in de eigen tijd en cultuur. Ik las eens een verhaal over een Afrikaans vorst. Die reed in een luxe vervoermiddel zijn paleis uit. Bij de omheining van zijn tuin stond een man. Die man wilde op audiëntie bij de koning. Zijn manier om de aandacht van de koning te trekken was: allemaal goede dingen over de koning zeggen. Luid – zodat iedereen het kon horen – vertelde hij hoe eerlijk, rechtvaardig en goed de koning was. En nu komt het. De koning zag hem. En hij gaf vervolgens de opdracht om het paleis en de tuin te verlaten en naar de stad te rijden. De man zag de koning vertrekken. En toen? Dan houd je ermee op, toch? Dan heeft hulde brengen enzo geen zin meer. De koning is er toch niet meer. Maar de man ging ermee door! Hij bleef uitroepen hoe geweldig zijn koning was. Toen de koning bij zijn terugkomst de man weer zag staan en hem nog steeds hoorde roepen, zei hij: breng deze man bij me. Hij meent het. Ik wil naar hem luisteren.

Die sfeer zit in Psalm 100. Het is niet even een tweetje sturen over wat jou wel of niet bevalt. Het is een blijvend proces van juichen, loven, God (willen) dienen.

Koning zonder grenzen.
De uitbundigheid van Psalm 100 begrijp je als je het lied leest in de lijn van de eerste koningspsalmen. Denk aan Psalm 2: over de fantastische koning David.[ii] En Psalm 72 over Salomo en de goede maatschappij en economie. Ja; geweldige koningen. Maar toch. Deze koningen schieten tekort. Ze blijken zondaren te zijn (Psalm 51[iii]). Het debacle van het instorten van het koningshuis van David wordt in de klaagpsalmen, Psalmen 73-89, bezongen.[iv]. En dan komen er koningspsalmen nieuwe stijl (vanaf Psalm 93): de HEER is koning! Er klinkt opluchting in door. Goed nieuws, mensen: God is koning.

Zo begrijp je Psalm 100. Wat is het eerste dat je moet doen voor deze koning? Goed je best doen? Braaf zijn? Zo weinig mogelijk zonde doen? Zo vaak mogelijk bidden of naar de kerk komen? Nou; het zijn allemaal belangrijke dingen. Maar het eerste is:

JUICHEN VOOR DE KONING

Want hoe bevrijdend is het dat Gód koning wil zijn. En dat juichen mag op geen enkele manier worden ingeperkt. Integendeel. Juich – HEEL DE AARDE. Niet het bekrompen nationalisme alsof God God is van een volk of het bekrompen kerkisme dat God de God is van een (gereformeerde) kerk. Juist in het debacle van de teloorgang van Davids koningshuis en de ballingschap heeft Gods volk dat geleerd.[v]

Juich want Jezus is Heer.
Dicht tegen de oproep aan waarin heel de aarde in beeld is – ook in het gaan naar Gods tempel (Psalm 110:4) – ligt Jezus’ verwijt aan de geestelijk leiders dat ze van de tempel een nationaal gebedshuis hebben gemaakt terwijl de tempel Gods gebedshuis voor alle volken is (Marcus 11:17[vi]). Daarom stond er op Golgota ook een bordje in alle (toen meest bekende) talen: dit is Jezus, koning van de Joden (Johannes 19:19 en 20). Iedereen moet weten dat we zo, in Jezus, zijn gered van de zonde en de dood. Wat een opluchting. In Jezus wordt Psalm 100 vervuld. Juich want Jezus is Heer (Opwekking 174) is de nieuwtestamentische Psalm 100.

3.         Erken God.
De kern van Psalm 100 is, denk ik, vers 3:

Erken het: de HEER is God,
Hij heeft ons gemaakt, hem behoren wij toe,
Zijn volk zijn wij, de kudde die Hij weidt.

Erkenning. Dat zoekt God (cf. Psalm 96:7). Bijzonder, nietwaar? Is God onzeker dat Hij erkenning zoekt? Als God bestaat (zoals wij ons dat vandaag afvragen); dan moet Hij toch mega zijn? Waarom dan van nietige, sterfelijke mensjes erkenning vragen?

Gemeente, juist in deze oproep hoor je wie God is en hoe bijzonder Hij is. Ja; Hij is de HEER die hemel en aarde maakt. Die ons heeft gemaakt. Psalm 100 op z’n Dordts: zijn schapenkoppen zijn wij (Psalm 100:3c). Hij is de Schepper van … (dopeling). Tegelijk wil deze Koning dat jij, ieder van ons, Hem erkent. Deze koning is geen tiran (Psalm 110[vii]). Hij zoekt je hart. Wat heeft Gods volk dat moeten leren (zie hierboven). En jij?

Graag neem ik jullie … als voorbeeld. Wat mooi dat jullie hier vanmiddag zijn samen met jullie …. ………………………………………………………  (privé).

Het is niet een moment dat je erkent dat de HEER God is. Het is een proces van steeds weer erkennen. Ook bij tegenslag Hem weer zoeken. Soms kan het zelfs heel moeilijk zijn om tot die erkenning te komen – ook, misschien juist, als je in God gelooft.

Jullie komen straks naar voren. Je herhaalt je huwelijksbelofte bij de doopvragen en spreekt daarin ook je zorg en toewijding aan … uit. We zijn, met jullie, heel blij om deze dag. Samen met jullie danken we God. Jullie zijn vandaag onze voorgangers. Fijn dat we dit als gezamenlijke kerken meemaken. We erkennen dat Hij het is die ons heeft gemaakt. De doop laat zien dat we bij Hem horen (Psalm 100:3). Net als jullie spreken we straks samen, leden van de Zuidhovenkerk en Kandelaarkerk, ook een belofte uit. We willen zo leven dat de kinderen van de gemeente merken dat we graag bij koning Jezus horen.

God is goed.
Psalm 100 eindigt prachtig.

De HEER is goed,
Zijn liefde duurt eeuwig,
Zijn trouw van generatie op generatie.
Psalm 100:5

Straks wordt Gods trouw door de generaties heen zichtbaar in de doop. We merken het ook omdat God toen een volk had en tot op vandaag mensen heeft die Hem erkennen en dienen als Heer. Naar dit slot werkt de Psalm toe. Deze belijdenis is zo belangrijk dat er zelfs een aparte Psalm aan is gewijd; de aller-kortste Psalm; 117.[viii]

Daarom gemeente: doe mee. Erken God als HEER en koning. Juich want Jezus is Heer. Leef zo tot zegen van ieder die God op je weg plaatst.

Deze preek maakt onderdeel uit van een serie preken over de Psalmen. Psalm 100 is bevrijdend tegen de achtergrond van Psalm 49 (preek) waarin wordt gezegd dat de dood mensen zonder inzicht te grazen neemt.

[i] Zie De HEER is koning (preek Psalm 93) en Volhouden om vandaag kerk te zijn (preek Psalm 96).
[ii] Zie The return of the king. Preek Psalm 2.
[iii] Zie God is de goede rechter. Preek Psalm 51.
[iv] Zie onder andere Een vriend in de duisternis. Preek Psalm 88.
[v] Zie KNOWN. Korte inleiding op een serie preken over Ezechiël. Bijzonder is hoe God in het vreselijke hoofdstuk 11 zegt dat Hij zelf een tempel voor zijn (in ballingschap weggevoerde) volk wil zijn.
[vi] Zie De betekenis van de tempel. Preek Marcus 11:17.
[vii] Zie Hulde aan onze priesterkoning. Preek Psalm 110. Zie ook Gods worsteling met aartsvader Jakob: God wil met en in ons overwinnen. Preek Genesis 32.
[viii] Zie Overstelpende liefdestrouw. Preek Psalm 117.

Voorbeeldliturgie
Welkom
Votum
Groet
Psalm 98:1 en 2 (Liedboek) Zing een nieuw lied voor God de Here
Gebed
Lezing Psalm 100
Psalm 100 alle verzen, nieuwe berijming http://www.denieuwepsalmberijming.nl/berijmingen/psalm-100
Verkondiging Gods schapenkoppen zijn wij
Juich want Jezus is Heer, opwekking 174
Bediening van de heilige doop aan…:
• Bijbelse uitleg van de doop
• GK 161 alle verzen (Heer U bent mijn leven, credo), staande
• Bediening heilige doop.
• Heer, U doorgrondt en kent mij opwekking 518
Dankgebed en voorbede
Collecte en (luister)lied God is goed opwekking 274
LB 416 Ga met God: 1a, 2v, 3m en 4a
Zegen