Mijn dilemma was: is er een weg die recht doet aan Bijbels spreken en aan homoseksuelen? Dat werd een zoektocht.

Ethicus Ad de Bruijne komt met andere, positieve blik op homoseksualiteit (Nederlands Dagblad, 8 oktober). Ik wil enkele reflecties over dit onderwerp naar voren brengen.

Eenzijdig
Voorheen was het in de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt gebruikelijk om via uitleg van Bijbelteksten (exegese) tot een standpunt te komen. In mijn werk als predikant ben ik ook zo te werk gegaan. Dat standpunt is dan zo goed als vanzelfsprekend dat een homoseksuele relatie on-Bijbels is. Achteraf vind ik deze manier van werken te eenzijdig. Ik heb ingezien dat ik anderen hiermee tekort heb gedaan en heb daar spijt van. Hoezeer je namelijk ook je best doet om een veilige kerk te zijn, die werkwijze zet dat op voorhand onder druk. Mijn dilemma was: is er een weg die recht doet aan Bijbels spreken en aan homoseksuelen? Dat werd een zoektocht.

Stapsgewijs
Terugkijkend heb ik vier aan elkaar verbonden stappen gezet om verder te komen. Allereerst ben ik meer gaan luisteren naar homo’s en lesbiennes. Ik bezocht een open dag van ContrariO, een vereniging voor christelijke homo’s en lesbiennes. Verder ben ik me gaan realiseren dat het belangrijk is te kijken naar het geheel van onze veranderende tijd (en niet naar één onderwerp zoals homoseksualiteit). Daarnaast heb ik literatuur gevonden die me verder hielp in het door mij ervaren dilemma. Tot slot ben ik gaan inzien dat exegese alleen niet voldoet en dat het hoort bij kerk-zijn om theologische keuzes te maken.

Zo ben ik stapsgewijs tot een andere overtuiging gekomen. Ik heb die overtuiging verwoord in een preek en een artikel (OnderWeg). Samengevat komt het erop neer dat ik twee lijnen zie. De man-vrouwrelatie laat de waarde zien van het standpunt dat homoseksuelen omwille van Jezus geen relatie aangaan.

Licht op onze tijd
Daarnaast is er een Bijbelse lijn die zegt dat het er in Jezus niet toe doet of je man of vrouw bent. Deze lijn werpt licht op onze tijd. Er valt namelijk veel voor te zeggen dat het homoseksuele levensgevoel van vandaag een expressie is van onze tijd. Als de Bijbel in die tijd zegt dat het man- of vrouwzijn er niet toe doet, hoef je je er vandaag niet druk over te maken of iemand nu hetero- of homoseksueel is en, als hetero of homo, een relatie aangaat. Het belangrijkste is het geloof in Jezus. Dat overstijgt alle verschillen, ook het verschil dat er is tussen de Bijbelse tijd en onze tijd. Zo heb ik geleerd homoseksuele relaties positief te bezien.

De Bijbel relativeert in zijn tijd het man- of vrouwzijn. Dat werpt licht op onze tijd. In Jezus doet het er niet toe of je hetero of homo bent (foto: regenboogvlaggen te Dordrecht, (foto jmh)).

Recht doen
De vraag is hoe je als kerken verder gaat. Als je tot een ander inzicht komt is het belangrijk om recht te doen aan pijn die homoseksuelen is aangedaan. Dat geldt ook als De Bruijne opmerkt dat er geen excuus nodig is voor de overtuiging dat homoseksueel verkeer niet kan. Dit is een teer onderwerp. Het zou niet goed zijn als dit ondersneeuwt in een standpuntendiscussie.

Doorgaande ontwikkelingen
Daarnaast is het zaak oog te hebben voor doorgaande ontwikkelingen. In de gererformeerd-vrijgemaakte kerken gaat het immers zo: eerst verandert de kerkelijke praktijk en daarna volgt de ‘officiële’ omslag. Zo ging het bij de vrouwelijke ambtsdrager. Zo gaat het nu bij homoseksualiteit. De centrale vraag is dan ook hoe de kerkelijke praktijk zich ontwikkelt. Dit omvat veel meer dan het onderwerp homoseksualiteit maar ik beperk me nu tot dat onderwerp.[i] Ik denk dat veranderingen hard gaan. Voor een nieuwe generatie zijn lang bestaande (exegetische) dilemma’s rondom homoseksualiteit amper in beeld. En mede als reactie op het verleden is de sfeer omgeslagen. Homo’s en lesbiennes die geen relatie aangaan worden vreemd aangekeken. Toen ik in Trouw aandacht vroeg voor het belang van die keuze leverde dat weinig enthousiasme op.

Deze ontwikkelingen zullen gevolgen hebben voor de discussie. Ad de Bruijne stelt bijvoorbeeld voor om een homorelatie een andere betekenis te geven dan het huwelijk; ‘niet minder maar wel anders’. Gaat dit werken? De Protestantse Kerk in Nederland spreekt over ‘inzegenen’ (heterohuwelijk) en ‘zegenen’ (homohuwelijk) om zo de gelijkwaardigheid en het verschil aan te geven. Zelfs binnen de PKN levert dit blijvende discussie op. Het zou me niet verbazen als het een kwestie van tijd is voordat de GKv – dan inmiddels na een fusie met de Nederlands Gereformeerde Kerken opgegaan in de Nederlandse Gereformeerde Kerken – de PKN op dit punt links zullen inhalen.

Getuigenis
Tot slot nog het volgende. (Orthodoxe) christenen denken verschillend over homoseksualiteit en dat zal wel zo blijven.[ii] In die situatie is het belangrijk het hogere goed voor ogen te houden zoals de Bijbel daarover spreekt; de eenheid van het geloof in Jezus en het getuigenis dat daarvan uitgaat.[iii] In een postchristelijke en gepolariseerde samenleving kan Jezus’ kerk op deze manier iets van het aantrekkelijke evangelie laten zien.

Nederlands Dagblad, zaterdag 5 november.

Verder lezen? Dat kan op verschillende manieren:

1. Iemand die bij je past. Preek homoseksualiteit (2015). Homo’s en lesbiennes welkom heten in de kerk (OnderWeg, 2015).
2. ‘Bijbelse’ vrouwelijke ambtsdragers (2016). Blogpost over kerkzijn in een veranderende tijd en wat dat betekent voor mijn inzicht en werkwijze.
3. Wees inclusief over homoseksualiteit (Trouw, 2019). Homoseksualiteit, de impasse voorbij. Longread XXL (2018) over veranderingen in kerk en cultuur (naar aanleiding van een studiedag over homoseksualiteit). Christus en cultuur (OnderWeg, naar aanleiding essay Gerard Dekker).
4. Reactie op de NashvilleVerklaring. Een overzicht. Blogpost (2019) met een overzicht van negen reacties (preek, artikelen, brieven) naar aanleiding van de NashvilleVerklaring.

Voetnoten
[i] Zie Kerkzijn in een post-truth samenleving (naar aanleiding van synodebesluiten over de vrouwelijke ambtsdrager) en zie CGK-besluit over vrouwelijke ambtsdrager en kerkelijke eenheid (Nederlands Dagblad, 2022).

Veranderingen horen bij kerkzijn. Maar niet alles is goed. Wat ik met name vrees is dat, onderliggend, het spreken/denken over God verandert. Zie Een nieuwe belijdenis begint bij het vragen naar God (Nederlands Dagblad, 2022), Scheepje (z)onder Jezus’ hoede (Reformatorisch Dagblad, 2018) en zie de hierboven genoemde longread Homoseksualiteit in de kerk. De impasse voorbij.
[ii] Neem het verschillende standpunt van Tom Wright en Bram van de Beek, twee orthodoxe theologen. Zie onder Check: twee theologen (en voetnoot xxxi) in Homoseksualiteit. De impasse voorbij. Blogpost 2018 (Lonread XXL).
[iii] Denk aan debatten in de eerste tijd van Jezus’ gemeente, bijvoorbeeld over ‘hot item’ besnijdenis, zie preek Galaten 2:1-14. Zie ook Romeinen 14 over goede omgang met elkaar bij verschil van inzicht.