Midden op de dag water halen. Alleen de hitte trotseren. En dan op eindeloos verfrissende bron stuiten. Johannes 4 vertelt erover. Met het oog op het geloofsgesprek in de gemeente (horend bij het jaarthema) luisteren we naar dit hoofdstuk. Een paar jaar geleden heb ik over deze tekst gepreekt in het kader van de start van de Alphacursus.[i]

De preek is te beluisteren via mijn podcast. Een voorbeeldliturgie staat onderaan de preek.

Gemeente van de Heer

1         Geloofsgesprek.
In het kader van ons jaarthema starten we vanaf vandaag met geloofsgesprekken. Je kunt je opgeven bij … . Misschien heb je dat al gedaan. Het is voor iedereen. Van jong tot oud. Doe mee. Na een startzondag, een gemeenteavond, een ouderen- en jongvolwassendienst is het geloofsgesprek een passend vervolg.[ii] Het is fijn en belangrijk als dit gesprek gemeente-breed plaatsvindt.

Eerst luisteren we naar het evangelie. Johannes 4 vertelt over iemand die helemaal geen zin in een gesprek heeft. Dat kun je begrijpen als je meer over haar te weten komt. Ze heeft al heel wat relaties achter de rug. Haar hart is gebroken. Leefde ze op zichzelf? Je gaat immers niet voor de lol op de snikhete middag in je eentje water halen bij de bron. Blijkbaar vindt ze haar gesprekspartner wel interessant. In ieder geval doet hij iets onverwachts. Een man die een vrouw aanspreekt.[iii] Een Jood die een Samaritaan iets vraagt. Dat kon toen allemaal niet. Een vreemde snuiter. Misschien wel een die net zo’n vreemd (levens)verhaal heeft als zij. Dat is in ieder geval iets. Er ontspint zich een gesprek. Uiteindelijk van hart tot hart. Jezus leert de vrouw dat hij de bron is. Hij is de messias. Zij leeft op. Ze wordt de eerste missionaris in Samaria.

2         Bron.
Misschien zeg je: niet zo slim om als we met elkaar het geloofsgesprek aangaan te beginnen met iemand die helemaal geen zin heeft in gesprek. Anti-reclame. Tja. Je hebt een punt. Ik heb de tekst in ieder geval niet gekozen om een soort van trucjes aan te reiken om het gesprek aan te gaan of in stand te houden.

Johannes 4 leert je, voordat je met elkaar spreekt, eerst op te kijken. Kijk eerst naar Jezus voordat je naar de ander kijkt. Johannes is de evangelist bij uitstek die in alle helderheid getuigt dat Jezus God is.[iv] Het evangelie begint ermee dat het Woord mens is geworden – het Woord dat God is – en eindigt met de belijdenis van de ongelovige Tomas: ‘mijn Heer, mijn God’.[v] Daar getuigt Johannes van. God zoekt in Jezus de wereld op. Zijn wereld. Deze vrouw. Jou en mij. En dan kan er van alles in je leven aan de hand zijn, zoals bij deze Samaritaanse vrouw. Dat kan twijfel zijn. Een bepaalde zonde. Misschien ben je (on)zeker van jezelf. Of heb je geen zin om te ontmoeten of te spreken. God kent je. En dat laat Hij merken. Je bent zijn mens.

Geloofsgeheim.
Het gesprek tussen Jezus en de Samaritaanse vrouw is onthullend. Makkelijk kun je analyseren hoe Jezus stap voor stap tot de kern komt (‘gesprekstechniek’). Of kijken hoe die vrouw opbloeit (‘ontmoeten doet goed’). Dat is allemaal waar en belangrijk. Maar echt bijzonder is dat Jezus zichzelf vanaf het begin centraal zet. Als je er goed naar kijkt is dit eigenlijk niet eens een gesprek (cf. het gesprek tussen Jezus en Nicodemus in Johannes 3[vi]).

Jezus neemt het heft direct in handen. Hij zegt tegen de vrouw die hij om water vraagt: als je wist wie je om water vraagt, zou je hem erom vragen (vers 10). Jézus is de bron. Jezus zet, nee Jezus is de toon van het gesprek. Het water dat hij geeft gaat over de Geest (Johannes 7:37-39). In Jezus worden de profetische vergezichten over een nieuw leven door Gods Geest werkelijkheid (Ezechiël 47).[vii] Zo spreekt Jezus zelfs over het geheim dat de kerk later Gods Drie-Eenheid is gaan noemen. Als de vrouw begint over een plek waar je God aanbidt, hoor je dat. Jezus spreekt niet over ‘God’ aanbidden. Jezus zegt

dat wie de Vader echt aanbidt, Hem aanbidt vervuld van Geest en waarheid
(Johannes 4:23).

Tijd.
Dit is het geheim van het gesprek van Johannes 4. God laat zich kennen. Nu is de tijd gekomen om God te kennen en te zien zoals Hij werkelijk/waarlijk is in Jezus en door de Geest (vers 23). Zoals Jezus zegt dat nu de tijd begonnen is dat de doden naar zijn stem horen en uit het graf opstaan (Johannes 5:25).[viii] Nu want het Woord dat God is is mens geworden. De tijd van het geloof is gekomen (Galaten 3:25).[ix] De bron waarvan de Psalmen zingen gaat volop stromen.

Zingen we Bij U is de bron (Sela, Psalm 36).

3         De Heer is erbij.
Hoe mooi en onthullend is Johannes 4. Bij die waterbron schittert het licht. De bron is de oneindig uitgestrekte liefde van God de Vader, de zoon en de Geest. Die bron begint te stromen in het leven van die vrouw en vervolgens in veel meer Samaritanen. Jezus’ leerlingen staan er versteld van (vers 27vv).

Als je Johannes 4 leest, gemeente, dan realiseer je je: als je met elkaar spreekt, een geloofsgesprek hebt, dan is Jezus daarbij. Hij wil de toon van je gesprek zijn. Zet hem centraal. Laat hem door de Geest het gesprek leiden. Johannes 4 maakt duidelijk dat je op zo’n gesprek zegen kunt verwachten.

Hokjes of bron?
Dat wil niet zeggen dat een geloofsgesprek simpel is. Echt niet. Begrijp je elkaar goed? Kun, durf en wil je zeggen hoe het voor jou is? Ik denk dat de Heer in Johannes 4 ook laat zien op welke manier het van onze kant mis kan gaan.

Kijk maar eens mee. De vrouw heeft steeds antwoord. Antwoorden die – als je daar goed naar kijkt – best mooi kunnen overkomen. Ze heeft bijvoorbeeld veel respect voor de traditie en hun voorouder Jakob (Jakobsbron). U kunt toch niet meer dan onze voorouder Jakob (vers 12)? Dat klinkt respectvol. Net zoals de Farizeeër Nicodemus Jezus voor alle zekerheid eerst maar respectvol aanspreekt met ‘Rabbi’ (Johannes 3:1).[x] ‘Onze voorvader Jakob’. Tja. Kom daar maar eens overheen. Op de gemeenteavond dit najaar ging het over de manier waarop je kunt geloven. Heeft geloof te maken met grenzen en kaders (bounded set)? Of ben je gericht op de bron (centered set)? De Samaritaanse vrouw zit duidelijk op het eerste spoor. Het moet kloppen in haar plaatje. En ik denk dat zo’n manier van denken/geloven wel in ieder mens zit. Dat heeft niet te maken met (kerk-zijn) van ‘vroeger’ of ‘nu’. Dat zit in die Samaritaanse vrouw. Dat zit in die nep-predikers die de klok van Gods genade willen terugzetten in de kerken van Galatië (zie preek Galaten 3:25). Zit het in jou en mij? Dat ga je merken als je met elkaar het geloofsgesprek aangaat. Hoe ik het zie. Hoe ik het altijd geleerd heb. Hoe het altijd gegaan is. Hoe ik het voel. Wie ben jij dat jij…?

In het geloofsgesprek is het zaak te zoeken naar de bron. Kijk naar de Heer. Jezus houdt voet bij stuk. Hij laat zich niet uit het veld slaan. Hij laat zich ook niet in een hokje stoppen. Nogmaals wijst hij de vrouw – en dan ook op een verdiepende manier – op zichzelf als de bron en zelfs op het grote geloofsgeheim van de Vader, Zoon en Geest. Blijf hem zoeken in je gesprek.

Welke bron?
Wat kan er nog meer aan de orde komen in een geloofsgesprek? Kijk even mee naar hoe het verder gaat. De vrouw houdt Jezus van zich af maar Jezus gaat in de ‘tegenaanval’. Hij zegt tegen de vrouw dat zij haar man moet halen. Als je bedenkt dat Jezus weet (cf. Johannes 1:48) hoe ongelukkig haar liefdesleven is, zou je kunnen denken dat dit een steek onder water is – een rotopmerking.

Maar in het licht van de Bijbel is aan iets anders te denken. De Bijbel zegt dat God de enige bron is (Psalm 36). Hij geeft leven, geluk, goedheid en is de zin van je bestaan. Maar mensen vergeten God. Keren zich van Hem af. En gaan vervangers zoeken. Je zoekt de zin en invulling van je leven in iets/iemand anders. In (geloofs)zekerheid. Wie je bent of wat je allemaal kunt. Liefde. Bestaanszekerheid. Een fijn leven. Goede dingen – maar niet God.[xi]

God zegt het zo in de profetenboeken als Gods volk afgoden achterna loopt:

Het heeft Mij (God) verlaten, de bron van levend water,
en het heeft waterkelders uitgehouwen,
kelders vol scheuren, waarin het water niet blijft staan
(Jeremia 2:13).

Zie je? Je hebt ‘water’ nodig. Invulling en zin van leven. Dat punt snijdt Jezus aan bij die waterput. Waar vindt die vrouw dat? In de traditie (voorouder Jakob)? In haar relaties – steeds op zoek naar ‘de ware’? Waar vind jij dat? Gaat het geloofsgesprek daar ook over? Dat is niet niks. Bij die waterbron zegt Jezus dat hij de ware is. De enige. Als de vrouw naar haar buurtgenoten teruggaat zegt ze dat Jezus alles van haar weet. Blijkbaar is dat voor haar geen probleem. Ook niet als het gaat over alles wat er mis is of ging in haar leven. Want zij staat in het licht. Het is o.k. Ze is gevonden. Nieuw geworden. ‘Rivieren van levend water zullen stromen uit het hart van wie in mij gelooft’ zegt Jezus (Johannes 7). Het gebeurt.

Gemeente, we zetten de volgende stap in ons jaarthema. Johannes 4 zegt: doe dat in de Heer. En wees elkaar zo tot zegen.

---

Votum groet Sela
PvN 84 wat houd ik van uw huis

Gods leefregels
U leert me lopen Opw. 789, https://youtu.be/tnmJsp7Okhw

Gebed

Kinderen naar voren
Dit is de dag OTH 124

Kinderen naar kring

Lezen Johannes 4:1-30
Preek deel 1
Bij U is de Bron Sela (Psalm 36), Bij U is de bron (Psalm 36) – Sela | Tekst & Gratis bladmuziek – Sela
Preek deel 2
DNP Psalm 36:2

Geloofsgesprekken (het wat en hoe ervan)

Dankgebed en voorbede, afgesloten door
Als een hert dat verlangt (Psalm 42/Johannes 4) GK 158

Collecte

LB 793:1 en 3 Bron van liefde

Zegen
Amen (zingen)

=== einde ====

[i] Zie Jezus is het levende water. Preek Johannes 4.
[ii] Zie elders op mijn blog voor de andere preken over het jaarthema.
[iii] Wat is de plek van vrouwen in de kerk? Zie mijn blog Meer dan getuigen.
[iv] Zie het verschil tussen Johannes en bv. Marcus in de overdenking De geloofsbelijdenis van Boromir.
[v] Zie preek Johannes 1:1-5.
[vi] Zie Op een nieuwe manier mens worden. Preek Johannes 3.
[vii] Zie preek Ezechiël 36 en preek Ezechiël 47
[viii] Zie preek Eeuwigheidszondag met Johannes 5.
[ix] Zie preek Galaten 3:25.
[x] Zie preek voetnoot vi.
[xi] Zie De afgoden van onze tijd. Themadienst over de eerste twee geboden.