Paulus heeft ‘barensweeën’ vanwege wat de kerken in Galaten doen. Wat is er aan de hand? Vanwaar Paulus’ opvallende manier van spreken en wat betekent dat? Een voorbeeldliturgie staat onderaan de preektekst.

Gemeente van de Heer

1         Gods hart horen kloppen.
Heb je wel eens een toespraak gehoord van de Oekraïense president Zelensky? Regelmatig spreekt hij zijn landgenoten of buitenlandse parlementen toe. In elke toespraak hoor je de liefde voor zijn land. Altijd benadrukt hij het belang van oorlog en doet hij een hartstochtelijke oproep om pal te staan.

In Galaten 4:12 hoor je hoe de toon van Paulus’ brief aan de Galaten verandert. Bij Galaten 3 zou je nog kunnen denken dat Galaten een soort kille theorie is over geloof. Dat God niet door de wet maar in Jezus en door de Geest verlost. Punt.

Liefde.
Maar Galaten is een brief waar de passie, de hartstocht nooit ver weg is. Zoals een president of staatshoofd liefde heeft voor zijn land en landgenoten, zo blijkt in de Galatenbrief Paulus’ liefde voor en betrokkenheid op de gemeente.

Dat hoor je gelijk al. Paulus is in shock omdat de Galaten een ander evangelie zijn gaan geloven (1:6).[i] In hoofdstuk 2 klinkt een liefdesverklaring: Met Christus ben ik gekruisigd. Mijn leven hier op aarde leef ik in het geloof in de Zoon van God die mij heeft liefgehad en zich voor mij heeft prijsgegeven (2:19&20).[ii] In hoofdstuk 3 scheldt Paulus de Galaten uit voor stomkoppen (Galaten 3:1).[iii] En nadat Paulus in het begin van hoofdstuk 4 heeft verteld dat Kerst betekent dat je Gods kind bent geworden[iv], klinkt er vanaf 4:12 een bezorgde toon:

Broeders en zusters, ik smeek u,
word zoals ik want ik ben zoals u geworden.

Paulus is als een moeder die zorgen heeft om haar kind. Hier is niet een voorstander van een bepaald idee aan het woord. Hier spreekt iemand die liefheeft. Die er wakker van ligt. Steeds aan zijn ‘kind’ denkt.

Barensweeën.
Sterker nog: Paulus zegt dat hij barensweeën ondergaat vanwege wat de gemeenten in Galatië doen (4:19). Als je een kind hebt gebaard – in mindere mate; als je daarbij stond – weet je waar Paulus het over heeft. Het doet hem vreselijk veel pijn en levert spanning op. Je geeft alles wat je hebt.

Hoor je deze toon? Paulus zoekt het hart van de gemeente. Zoals Jezus het hart van mensen zoekt. Paulus is emotioneel. Zoals Jezus kon huilen toen hij Jeruzalem zag; de stad die hem niet wilde erkennen (Lucas 19:41). Paulus vergelijkt zich met een moeder. Zoals God dat doet als zegt dat Hij als een moeder is die onmogelijk haar kinderen kan vergeten; je bent in zijn handpalmen gegrift (Jesaja 49).[v]

Zoals de Heer is….
Zie je dat? Vandaag zeggen mensen wel eens: wat heb je nou aan zo’n oud boek (Bijbel)? Nou: ga erin lezen. Vanaf bladzijde 1 wordt verteld met hoeveel liefde en zorg God op zijn schepping betrokken is. Hij heeft alle dingen gemaakt. Hij kent al zijn schepselen. Hij kent jou. Hij is met jou begaan en heeft een plan met je leven. Ook al kost Hem dat ‘bloed, zweet en tranen’; God blijft ervoor gaan. Dat zie je in Jezus. En Jezus’ apostelen zijn net zo. Die geven om die gemeenten zoals een moeder van haar kinderen houdt (Galaten).

En vandaag? Christenen zijn toch net zo? En wij, gelovigen vandaag, zetten ons vanzelfsprekend in in onze omgeving; in vrijwilligerswerk, in zorg en aandacht voor anderen. Omdat het ‘moet’? Nee. Omdat onze Heer zo is.

Zie je? Lees de Bijbel en hoor Gods hart, Jezus, kloppen. Zo klinkt Galaten.

2         Kies voor het evangelie van de gekruisigde Jezus.
Even iets beter naar de situatie kijken. Wat is er aan de hand dat Paulus zo bezorgd is? Het kan heel goed dat de gemeenten in Galatië zich van geen kwaad bewust waren. Zij hadden het evangelie van Jezus aangenomen en waren in de Geest. Toen hoorden ze van die neppredikers dat ze een aardig eind op weg waren maar dat er nog een snufje wet en een mespuntje toewijding (besnijdenis) bij moest; Paulus had het niet zo goed begrepen.[vi] Het klonk eerbied(waard)ig wat die neppredikers zeiden. En wat kan er misgaan als je er wat bij doet?

Maar Paulus is radicaal en resoluut. Als je meegaat met die neppredikers krijg je er niks bij. Je behandelt Paulus als een vijand/tegenstander (4:16). Je raakt alles kwijt. Het geloof in God verklein je tot een cultuur-aangelegenheid voor een bepaalde groep (Joden, Galaten 2:1-14[vii]) terwijl het Gods wereldwijde reddingsoperatie voor allen is; Joden en Grieken, vrouwen en mannen, slaven en vrijen – ieder die gelooft (Galaten 3:28).[viii] Zeker omdat het christelijke geloof nog piepjong is staat er veel op het spel. Die neppredikers leveren een smerige streek. Videobellen of een Teams-meeting bestond toen nog niet. Paulus moet op afstand toezien hoe zijn ‘kind’ te grazen wordt genomen.

Hoe het begon…
Hoe wil Paulus dit rechtzetten? Bijzonder om dat te zien.

Paulus wijst erop hoe de kerken hem hebben ontvangen.[ix] Paulus was toen ziek (vers 13). Er is veel te doen over de vraag welke ziekte Paulus had. En die discussie gaat echt wel ergens over. Mankeerde Paulus iets aan zijn ogen (ogen werden in die tijd als het meest kostbaar gezien, 4:15)? Leed Paulus aan epileptische aanvallen (men zag dat toen als een mogelijk uiting van bezeten zijn door demonen, 4:14)? Was Paulus ziek/gewond vanwege afranselingen die hij had ondergaan vanwege het verkondigen van het evangelie (6:17)? Wat ook al niet helpt is dat Lucas hierover ‘zwijgt’ (Handelingen). Voorzichtigheid is dus geboden. Misschien is het meest logisch om te denken aan de verwondingen die hij had vanwege de evangelieverkondiging.

Het punt is: deze zieke, duidelijk gemankeerde man kwam aan in Galatië. In die tijd had men een duidelijk beeld van goddelijke boodschappers. Die voldoen aan bepaalde maatstaven. Die zien er goed, aantrekkelijk en krachtig/goddelijk uit. Wat dat betreft was Paulus een vreemde verschijning. Luister je naar zo’n iemand? Zou jij dat doen? Als iemand die er tiptop uitziet ben je waarschijnlijk sneller geneigd daarnaar te luisteren dan naar iemand waarvan je in eerste instantie denkt dat daar misschien wat mee aan de hand is.

Maar de mensen in Galaten keken verder dan hun neus lang was. Ze ontvingen Paulus als een engel, als Jezus zelf en konden hun geluk niet op (4:14&15) en ontvingen de Geest (3:2). Zie je? Paulus herinnert de Galaten aan dat begin (zoals God in het OT zijn volk herinnert aan de beginperiode, hun ‘verlovingstijd’, in de woestijn (Exodus)). In die ‘zwakke’ Paulus hebben ze voor die ‘zwakke’ gekruisigde Jezus gekozen die de dood overwon en van de zonde verlost. Ze hebben goed gekozen!

… en hoe het verder ging.
En nu – het tweede ‘bedrijf’ – komen die mensen eraan die er goed uitzien (geen littekens, 6:17). Strakke fitness-lijven. In de nieuwste Tesla. Een maatkostuum. En vooral: een verhaal van heb-ik-jou-daar (respectabele traditie etc. etc.). Tjonge! Veel meer het ‘standaardplaatje’ van hoe je het zou verwachten (in die tijd). En de Galaten trappen erin. Ze stinken erin! Hoe kun je dat doen? Zie je het punt? Paulus’ liefde en zorg voor die kerken is oprecht. Paulus denkt en leeft in Jezus; ‘de man van smarten’ die geen aanzien had en toch het grootste geluk ooit bracht (Jesaja).[x] Die neppredikers gaat het om wat anders, zegt Paulus (4:17). Dat is nogal een uitspraak. Andermans motieven in twijfel trekken. Paulus durft ‘m aan (en gaat zelfs een stuk verder in Galaten 5:12).

3         Blijf op Jezus gericht.
Tot zover de detour Galaten 4. Dit is er aan de hand in die kerken. Het begin was goed. Dat Paulus zo in zwakte kwam was een proef en die hebben ze doorstaan. Het evangelie van de gekruisigde Jezus hebben ze aanvaard van die ‘beperkte’ man (Paulus). Maar voor de tweede proef zakken ze als een baksteen. Paulus moet de Galaten als het ware opnieuw ter wereld zetten.

Wetmatigheid.
Als je er zo naar kijkt ga je zien wat dit stukje betekent. Dit stukje Galaten is belangrijk, gemeente. Voor de kerk van alle tijden. Het herinnert aan een wetmatigheid van Gods Koninkrijk. Paulus heeft over die ‘wet’ gepreekt en mogelijk hebben de kerken in Galaten dat gehoord maar herkennen ze het niet nu het in de praktijk gebeurt. Paulus zegt dat

wij pas na vele beproevingen het koninkrijk van God kunnen binnengaan
(Handelingen 14:22, Psalm 66:10vv).

Hoor je? De eerste proef was die apostel met z’n mankementen. Die tweede proef waren die indrukwekkende neppredikers. De derde proef is de brief van Paulus die ze ontvangen en waarop ze zullen moeten reageren.

Die wetmatigheid van Gods koninkrijk is vandaag niet anders. Jij en ik; we moeten erdoorheen. Corona met alle beperkingen is/was zo’n beproeving. Jullie hebben die glansrijk doorstaan. Die onverwachte uitslag in het ziekenhuis is zo’n beproeving. Onze tijd waarin zoveel mensen de Heer niet kennen is een beproeving. Jongeren; als je volhoudt krijg je een geweldige beloning. Niet bezig zijn met geloof maar met andere dingen die je meer aanspreken is een beproeving. Onze broers en zussen die in toenemende mate vervolgd worden vanwege hun geloof worden beproefd (lijst Open Doors). Zie je? Zo gaat het Koninkrijk naar de volmaaktheid.

Volhouden.
De Galaten slaagden eerst met glans en wimpel. Nu krijgen ze een dikke 1. Ze zakken als een baksteen. Waar sta jij? Loop je weg? Zet je door? God ziet het. Jezus roept. Hij is de meest waardevolle schat, verborgen in de akker van de wereld. Vergis je niet, gemeente. Vergis je niet in de Heer. Op de achtergrond van Paulus die het in ‘barensweeën’ uitschreeuwt, staat Jezus zelf. In de tuin van Getsemane ging hij erdoorheen.[xi] Dit is zijn weg. Dit is zijn wereld die nieuw wordt (‘gebaard wordt’, Jesaja 66). Jij bent zijn mens. Geef niet op. Blijf op het pad.

========================

Zie Geroepen tot Christus’ vrijheid. Introductie prekenserie Galaten.

[i] ‘Verbaast’ is een voorzichtige vertaling. Zie preek Galaten 1:1-10 (voetnoot iii).
[ii] Zie preek Galaten 2:19&20.
[iii] Zie preek Galaten 3:1-5.
[iv] Zie Kerstpreek Galaten 4:4-7.
[v] Zie preek Jesaja 49:6-16.
[vi] Zie preek bij voetnoot i voor de situatie waarin deze brief is geschreven.
[vii] Zie preek Galaten 2:1-14; spionnen willen de vrijheid van het geloof afpakken.
[viii] Zie preek Galaten 3:28.
[ix] Betekent dit dat Paulus twee keer heeft bezocht (voordat hij de brief schrijft) en, zo ja, wat betekent dat voor de datering? Ik ben het eens met Keener die uiteindelijk zegt dat deze zin betekent dat Paulus de kerken stichtte (en er dus was) voordat hij deze brief schreef.
[x] Zie preek Jesaja 50 over de lijdende knecht. En zie preek Wie is de dienaar van de Heer? Galaten 1 en Jesaja 49.
[xi] Zie preek Jezus in Getsemane en artikel daarover (OnderWeg).

Voorbeeldliturgie (blaasensemble begeleidt)

Welkom

Votum en groet als volgt

Voorganger: Onze hulp is in de naam van de Heer
Gemeente: Die hemel en aarde gemaakt heeft
Voorganger: Die trouw houdt tot in eeuwigheid
Gemeente: en niet laat varen het werk van zijn handen

Groet (predikant)
Amen (allen)

LB 218: 1a, 2m, 3v, 4&5a Dank U voor deze nieuwe morgen

Gods leefregels en geloofsbelijdenis (Filippenzen 2)
OTH 216/Joh. de Heer 150 Welk een vriend is onze Jezus

Gebed

Kinderen naar voren
OTH 398 Een rivier

Lezen Galaten 4:12-20 Broeders en zusters, ik smeek u…
GK Psalm 66:3 en 7  Doe onze God

Verkondiging van het evangelie
Opwekking 123, Groot is uw trouw, o Heer

Dankgebed, begonnen met
GK 131:1 (Barmhartig Vader) en afgesloten met
GK 131:9 (Geef dat ons nieuwe leven).

Collecte

GK 115: 1 en 2 Nooit kan ’t geloof teveel verwachten

Zegen
Geloofd zij God de HEER voor eeuwig. Amen. Amen (laatste regel GK Psalm 89:18)

Verdere ontmoeting