We leven richting Kerst. Paulus’ brief aan de Galaten spreekt op een opvallende manier over dat christelijke feest. ‘Het geloof is gekomen’ zegt de apostel. Wat bedoelt hij met die uitdrukking? Je kunt de preek beluisteren via mijn podcast. Een voorbeeldliturgie staat onderaan de preektekst.

1         Bijna Kerst! Wat vieren we?
Afgelopen week zag ik dat er allerlei Kerstbomen in de stad werden neergezet. In de donkere dagen geeft het sfeer. Maar wat is Kerst? Ook al geloven er telkens minder mensen in Nederland in God; Kerst, kind, kribbe, Jezus – dat zal heel wat mensen bekend voorkomen.

Christenen geloven dat Kerst hierover gaat: Gods zoon die God is en blijft, is mens geworden. Hij heeft onze menselijke natuur aangenomen (actief) om ons van onze zonde te verlossen. Hij is geworden als wij zodat wij kunnen worden als hij. Dat vieren we met Kerst. Mooi dat er dit jaar ook weer allerlei dingen georganiseerd worden. Hoe bijzonder zou het zijn als we voor het eerst in drie jaar weer samen Kerst kunnen vieren in de kerk. Welkom!

Galaten.
Ter voorbereiding op Kerst pakken we de draad van Galaten weer op. Waar ging die brief ook alweer over? Heel kort[i]: Paulus, de Schriftgeleerde, vervolgde christenen (mensen van ‘de weg’). Maar dan verschijnt Jezus aan hem. Paulus leert inzien dat Jezus de messias is en hij brengt het evangelie van Jezus en die gekruisigd de wereld over. Kerken worden gesticht. De leden zijn veelal niet-Joden, heidenen, en Joodse gelovigen. Maar sommige gelovigen vinden Paulus te radicaal. God heeft toch duidelijk gesproken over het verschil tussen Joden en heidenen en over het belang van wetten zoals de besnijdenis? Paulus doet er veel te makkelijk over, zo vinden zij. Maar Paulus houdt voet bij stuk. God is iets nieuws begonnen in de dood en opstanding van Jezus (Galaten 1:1).[ii] Het gaat er niet om dat je Jood bent of Griek (Galaten 3:28[iii]), of je je leven lang met het geloof bent opgegroeid of dat je interesse krijgt in het geloof, of je rotsvast gelooft of twijfelt. God zet heel ons leven in Jezus’ licht en zo komt het goed.

Kerst in Galatenbrief.
Tot zover de samenvatting. Dan nu de vraag: wat is Kerst in Galaten? Voor ons is Kerst vaak het belangrijkste, bekendste christelijke feest. In de Bijbel is dat anders. Paulus begint met Goede Vrijdag en Pasen (Galaten 1:1-4). Dat staat centraal en loopt door heel de brief heen (Galaten 5:11 & 6:15). Niet alleen in Galaten maar in heel het Nieuwe Testament staan Jezus’ dood en opstanding centraal.[iv] Pas in hoofdstuk 3 en 4 van Galaten gaat het over Kerst; over de komst van Christus (Galaten 3:24) en de geboorte van Gods zoon uit de heilige maagd Maria (Galaten 4:4). En luister dan goed naar het evangelie. Paulus zegt:

Nu het geloof gekomen is staan we niet meer onder toezicht
(Galaten 3:25).

Wat is Kerst? Christus is gekomen (geboren)? Paulus zegt: het geloof is gekomen. Zie je? Paulus spreekt op een bijzondere manier over Kerst. ‘Christus kwam’ (vers 24) is hetzelfde als ‘het geloof is gekomen’  (vers 25). Dat hoor je een vers eerder ook. Daar zegt Paulus dat we in gevangenschap leefden tot ‘het geloof geopenbaard zou worden’ (vers 23). Precies zo spreekt Paulus over zijn roeping/bekering: ‘Jezus Christus is (in) mij geopenbaard’ (Galaten 1:12 en 16). Paulus spreekt over geloof alsof het een persoon is. ‘Christus’ en ‘geloof’ zijn aan elkaar gelijk. Het gaat om hetzelfde (synoniem).

Wat is Kerst? Het begin van een nieuw tijdperk.[v] Het tijdperk van geloof. Van de vrijheid die het geloof geeft (Galaten 2:4, 5:1).[vi]

2         Het begin van een nieuw tijdperk.
Galaten 3:25 kan gezien worden als de samenvatting van heel de Galatenbrief. Al eerder was Paulus begonnen met het tegenover elkaar zetten van wet en geloof (Galaten 2:19 en 20).[vii] En naarmate de brief vordert wordt dat verschil telkens duidelijker (Galaten 3:15vv).[viii] Die fake-predikers die Paulus achterna reizen en tegen de gemeente beginnen over het houden van Gods wetten zitten er helemaal naast. Ze brengen een ander evangelie – dat geen evangelie is (Galaten 1:6 en 7). Gods klok slaat dankzij Jezus genade en vernieuwing. Maar die nep-predikers zetten de tijd terug en je hoort weer het tikken van de wet (‘doe dit, doe dat’). Maar de ‘bestemde tijd’ (volheid van de tijd) is gekomen (Galaten 4:4). Het is Kerst geworden. Christustijd. Geloofstijd. Avondmaalstijd; neem, eet en drink; gedenk en geloof.

Wet tegenover geloof.
Galaten is een adembenemende brief. Zoals Paulus spreekt over de wet; durven wij dat in de kerk te doen? Sommigen zwakken Paulus’ woorden af. Het woord ‘toezicht’ (de wet hield ons onder toezicht, vers 24) zou je – zo menen sommigen – ook positief kunnen opvatten. Dat woord verwijst namelijk naar een in die tijd bekende pedagoog. Iemand die een jongen van z’n zesde tot zestiende levensjaar onder z’n hoede neemt. Beschermt. Opvoedt. Bewaart voor fouten en kwaad. Als je zo naar de wet kijkt, dan is dat toch mooi? Een gids naar je volwassenheid.

Maar deze uitleg is lastig vol te houden. Paulus zet wet en geloof tegenover elkaar. Hij zegt in vers 22 de Schrift alles in de macht van de zonde heeft gelegd. Hierbij is te denken aan de vloek van de wet (Deuteronomium) die Christus voor ons heeft gedragen aan het vloekhout, Golgota (Galaten 3:13).[ix] De wet is geen fijn pad naar een mooi doel. De wet laat zien dat ons leven zich op een doodlopend spoor bevindt (cf. Galaten 3:21). Het pad loopt dood, zichtbaar in de meest vreselijke executie die ooit plaatsvond toen de zondeloze zoon van God werd gekruisigd.

Alleen vanuit Gods perspectief kan er iets goeds over de wet worden gezegd. Want God is barmhartig en rechtvaardig. God heeft de wet ingesteld en gebruikt om de zonde op te brengen – om die vervolgens zelf in Jezus (weg) te dragen zodat zijn belofte aan Abram werkelijkheid werd. Maar voor ons, mensen, is de wet niet fijn of hanteerbaar. Paulus heeft het over een tijd van gevangenschap (tot het geloof kwam, vers 23). In hoofdstuk 4 doet hij er nog wat schepjes bovenop. Paulus wekt minstens de suggestie dat de wet bij de machten van de wereld hoort – de machten waarvan Jezus ons bevrijdt (Galaten 4:4 en 5).[x] Hij heeft het over een slavenbestaan (4:7-11 en 4:21-31).

Kies voor Jezus.
Met deze uitspraken heeft Paulus de gemeenten van Galatië bemoedigd en op hun vrijheid in Jezus gewezen. Tegelijk heeft hij, ongetwijfeld, die fake-predikers tot in hun ziel gekwetst. De wet is en geeft juist volwassenheid aan een mens, zo meenden die nep-predikers. Wetten zoals de Sabbat zijn even basaal als of zelfs belangrijker dan de schepping. Maar Paulus maakt gehakt van die overtuiging (Galaten 4:10). Het gaat erom dat je in Jezus een nieuwe schepping bent (Galaten 6:15). Wie gelooft laat zich niet leiden door de wet maar door de Geest (Galaten 5:16-26). Dit is het tijdperk van geloof (Galaten 3:25). Wat God heeft gedaan in Jezus is spiksplinternieuw. Ja; je kon er iets van zien in Abram(s tijd, Galaten 3:6vv). Maar dat was net als op een mistige dag. Je ziet hooguit vaag wat contouren. Met Kerst wordt het geloof helder.[xi]

Gemeente, wat een bevrijdend evangelie. Kerst betekent: kijk op Gods klok. Zet Jezus centraal – niks of niemand anders. God heeft de bladzijde omgeslagen. Het tijdperk van geloof is begonnen. En er komt meer; het tijdperk van (aan)schouwen. Maar voor nu is het genoeg wat we in Jezus krijgen. Alle vrijheid om Gods kinderen te zijn en je door niets te laten knechten (Galaten 4).

3         Blijf bij het geloof/Christus.
Galaten 3:25 leert je om naar Kerst toe te leven. Je bevrijder komt. Wil je hem leren kennen? Wil je groeien in geloof? Vier Kerst.

En wat betekent dit stukje nog meer? Ik wil afsluiten met twee toepassingen. Een aansporing en een bemoediging. Ik begin met de aansporing.

Blijf op Gods klok kijken.
Soms hoor je gelovigen wel eens zeggen: hoe God vroeger omging met mensen; dat was nog eens een tijd. God kwam soms bij je op bezoek (Genesis 18). Hij sprak rechtstreeks met mensen. Zou dat niet fijn zijn? Een stem of een briefje uit de hemel. Een ander vindt het mooi dat in de oude tijd veel wetten en regels waren. Dat geeft duidelijkheid en helderheid. Missen we dat niet in de kerk? Waar zijn de regels (gebleven)?

Let op, gemeente. Die nep-predikers die op de kerken van Galatië afkwamen wilden de klok van God terug zetten. Terug naar het Oude Testament met alle wetten en regels. Maar God is vérder gegaan. Het geloof is gekomen (Galaten 3:25). We leven in de volheid van de tijd (Galaten 4:4). Blijf op Gods klok kijken. Regels en wetten in de kerk? Lees Galaten en pas op voor wettisch denken. De regel in de kerk? Dat is dat je elkaar dient en liefhebt (Galaten 5). De wet in de kerk? Dat is dat Jezus, de Heer van de Schriften, centraal staat. En wil je God op bezoek hebben of een stem uit de hemel? Wie Jezus gelooft en ziet heeft God de Vader gezien – zegt Jezus (Johannes 14). Hij komt op bezoek. Sterker: hij is hier als Gastheer van de viering van het avondmaal aanwezig.

Het Nieuwe Testament draait het om. Verlang niet terug naar toen. Het Nieuwe Testament zegt dat de gelovigen en de profeten van toen maar wat graag in onze schoenen hadden gestaan (– wij die de naam kennen die alle namen te boven gaat; Jezus. Houd de vaart in de gaten waarvan Galaten 3 getuigt. Leef in de tijd die de Geest geeft. De tijd van het geloof. De Christustijd.

Jezus kent je.
Tot slot een bemoediging, gemeente. Galaten 3 is zo mooi omdat het persoonlijk is. De wet wordt voorgesteld als een persoon (pedagoog). En de Schrift ‘voorziet’ zegt Paulus – alsof de Bijbel ogen heeft, een persoon is (Galaten 3:8).[xii] Vervolgens schrijft Paulus over geloof op zo’n manier dat je niet uit elkaar kunt halen of het nu over Jezus zelf gaat of over het geloof in hem.[xiii] Zie je dat? Galaten 3 lijkt (en is ook wel) ingewikkeld. Maar luister goed. Het is persoonlijk. Het gaat over jou. Jouw fouten en blunders (wet). Over je twijfel of een tijd waarin je misschien niet eens (meer) weet of je gelooft. Over alles wat je gelooft en hoopt. Of geloven en hopen wilt.

Galaten 3 zegt: al die dingen weet God. Het evangelie zegt: God kent jou. In alles van je leven. Hij is iets nieuws begonnen. Zoals een Kerstboom in de stad sfeer brengt zo heeft God met Kerst het licht in de wereld aangedaan. Voor jou. Voor u. Voor het gereedmaken van een heel nieuwe schepping. Het is begonnen. Het tijdperk van geloof. Doe mee en vier zijn feest.

=========================

Zie Geroepen tot Christus’ vrijheid. Introductie prekenserie Galaten.

[i] Zie preek over Galaten 1:1-10 en preek over roeping Saulus (Handelingen) als introductiepreken op Galaten.
[ii] Zie Paaspreek Pasen is een Zeitenwende.
[iii] Zie preek Galaten 3:28.
[iv] Zie Kerstpreek Openbaring 12 over de geboorte van het kind.
[v] Daarom is het verband tussen de christelijke feesten van belang. Pasen is immers een ‘Zeitenwende’ (voetnoot ii).
[vi] Zie preek over het begin van Galaten 2 waarin de vrijheid van het geloof onder druk komt te staan.
[vii] Zie preek Met Christus gekruisigd. Galaten 2:19 en 20.
[viii] Zie delen uit de preek Galaten 3:27 en preek Galaten 3:28.
[ix] Zie preek Goede Vrijdag over Galaten 3:13.
[x] Ik hoop volgende week en met Kerst over die tekst te preken. 
[xi] Zie Pinksterpreek Galaten 3:2-14 over het geloof  bij Abram en het vernieuwede in Jezus. Keener zegt ‘its (het geloof dat vertrouwt op Gods redding, jmh) total sufficiency… has supplanted any interim arrangements’ (pg. 289).  De Boer (2011): the previous meanings of the term pistis… cannot do justice to what it now has come to mean in Christ. The are at best a rough analogy (cf. Calvin 65)’ (pg. 239).
[xii] Zie preek bij voetnoot xi.
[xiii] Vooral De Boer (Galatians, 2011) spreekt inspirerend hierover. Geloof (pistis) gaat volgens hem over het geloof van Christus, zijn trouw tot in de dood. En zelfs voor zover het gaat over het geloof van ons in Jezus zegt dat iets van de nieuwe werkelijkheid die vanuit God vat op ons leven krijgt.

Voorbeeldliturgie

Welkom, mededelingen en Adventkaarsen aansteken

Votum en groet als volgt

Voorganger: Onze hulp is in de naam van de Heer
Gemeente: Die hemel en aarde gemaakt heeft
Voorganger: Die trouw houdt tot in eeuwigheid
Gemeente: en niet laat varen het werk van zijn handen

Groet (predikant)
Amen (allen)

LB 405: 1a, 2v, 3m en 4a Heilig, heilig

Samenvatting van Gods geboden
Heer, wijs mij uw weg. Opwekking 687

Gebed

Kinderen naar voren 
Maria, schrik niet (muziek toegestuurd als goed is)
Kinderen naar kring

Lezen Galaten 3:22-29 Maar de Schrift… (het ‘maar’ heeft betrekking op vers 15-21 waarin het gaat over de verhouding tussen Gods belofte en de wet).

Verkondiging van het evangelie 

LB 675:1 Geest van hierboven

Viering heilig avondmaal gaande (kinderen komen terug), formulier 5 (mag gebeamd)
– Toon mijn liefde, opwekking 705
– GK 79 alle verzen (Advent en wederkomst) Hoe zal ik Hem bezingen

Dankgebed en voorbede

Collecte

LB 439: 1 en 3 Verwacht de komst des Heren (Advent)

Zegen
Amen (gezongen)

Verdere ontmoeting 

==== einde ====