Dit is een themadienst over God en lijden. Het thema komt uit de gemeente en ik wil in twee diensten op dit onderwerp ingaan. Deze preek gaat over de ervaringskant. Wat doet lijden met je? Wijst God een weg? Wat kunnen we voor elkaar betekenen? Voorbeeldliturgie onderaan de preektekst. Daar staat ook een aantal verwijzingen om verder te gaan met dit onderwerp.

Gemeente van de Heer

In de erediensten gaat het een paar keer over onderwerpen die vanuit de gemeente zijn aangedragen. Iemand zei: waar is God in ons lijden? Waarom laat Hij zoveel verdriet toe? Hoe kun je in zo’n God geloven? In meer of mindere mate herkent iedereen deze vraag. Het is de grootste hindernis om tot geloof te komen.[i] Is God te vertrouwen? Waarom is de wereld zoals die is? Als God schepper is: had Hij geen beter werk kunnen leveren? Als God almachtig is: waarom doet Hij niks? Er komt veel mee in deze vragen. Dat bleek toen ik vroeg of die persoon of zelf of vanuit de omgeving (de kring) iets wilde vertellen van de worsteling. Het gemeentelid zei: het is te zwaar als je in een moeilijke periode zit om daar openhartig over te zijn voor in de kerk. Het is lastig om je dan heel kwetsbaar op te stellen.

Bedankt voor je eerlijkheid en je durf. Wat dapper om deze vraag toch op tafel te leggen. In twee diensten wil ik stilstaan bij deze vragen. Vandaag over de ervaring van lijden in ons leven. Is er een weg? Welke? Volgende dienst DV over het waarom. Had God het niet anders kunnen doen? Hij is toch almachtig?

1 De werkelijkheid van pijn en lijden.
Je zou maar tegenslag op tegenslag ervaren. En geen perspectief zien. Zoals de dichter van Psalm 42/43. Golven slaan om je heen. Beeldend gezegd. Alsof je in de zee aan het verdrinken bent.

We beginnen vanmorgen met de ervaring van lijden en pijn. Ons leven. Het leven van Psalm 43. En ik begin expres hier. Mensen komen snel met antwoorden. That’s life zeggen we dan. En christenen komen met Bijbelteksten. Dat kan allemaal goed bedoeld zijn. Het punt is: zie je die ander? Heb je zijn/haar vraag gehoord en gepeild?

Soms hoor je van mensen wat ze het moeilijkst vinden als ze lijden. Dan zeggen ze: al die goedbedoelde opmerkingen: God zal wel dit. Of: zo is het leven nu eenmaal… En die opmerkingen dat je vooral naar alle moois moet kijken. Alsof je pijnstillers nodig hebt! Mensen hebben dan het gevoel aan hun lot overgelaten te worden. Alleen zijn met hun pijn. Alleen het duister is je vriend (Psalm 88[ii]).

Als Job lijdt, komen zijn vrienden hem troosten in zijn verdriet. Ze zijn eerst een hele tijd stil (Job 2:13). Ze zitten bij hem. Dat is goed. Het gaat fout als ze hun mond open doen. Vooral omdat ze naar een verklaring van Jobs lijden zoeken.

Onze ervaring
We krijgen geen vat op de vraag naar God en lijden. Ja, er is wel iets. DV volgende dienst staan we daarbij stil. Maar wie heeft vat op het leven? Op God?

In dit verband denk ik aan de bekende christelijke denker en schrijver C.S. Lewis. Lewis had over lijden geschreven in The problem of pain (1940): lijden is Gods megafoon, bedoeld om ons wakker te krijgen. Veel christenen kennen deze vergelijking. Lewis schreef een knap en mooi boek. Maar dan. Lewis gaat veel van iemand houden. Hij trouwt met haar. Maar ze overlijdt. En Lewis rouwt om haar. En dan schrijft hij, twintig jaar na zijn boek uit 1940, opnieuw een boek over lijden: A grief observed. In het Nederlands vertaald met Verdriet, dood en geloof. Uiteindelijk komt Lewis wel weer uit bij wat hij schreef in zijn eerdere boek. En toch is de toon van A grief observed anders. Hier is iemand aan het woord die zelf lijdt. Alsof hij zich, met Job, realiseert dat hij nu pas iets zinnigs kan zeggen (Job 42:5).

Jezus gekruisigd
Een indrukwekkende reactie op de vraag naar God en lijden zag ik een tijdje geleden op Facebook. Afkomstig van de aartsbisschop van Canterbury, Justin Welby. Laten daarnaar kijken. Te zien op Facebook of via CIP (Christelijk Informatie Platform).

Wat Justin Welby doet is eerst dit: hij laat de vraag staan. De werkelijkheid van pijn en lijden. En dan getuigt hij. Van Jezus in wie God zelf lijdt. Aan het kruis wordt geslagen. Tot zwijgen gebracht. De aartsbisschop getuigt dat als je vanwege je pijn van God wegloopt, dat je dan soms merkt dat er een liefde is die groter is dan je pijn en vragen. Indrukwekkend. Herken je er iets van? En op deze manier opent zich een weg naar de Bijbel. Vooral de (klaag)Psalmen. Vanmorgen Psalm 43. Waarom ga ik in het zwart? Waarom zoveel tegenslag, keer op keer? Dáár is God. In onze vragen aan Hem. In ons lijden. Als wij het toch met Hem blijven wagen. De hoop niet opgeven. Een smal pad. Ondoenlijk soms. Maar: Jezus achterna. Hij is Heer.

2 De juiste vraag stellen.
Terug naar de klaagpsalmen. Daar is God te vinden. Na het belangrijkste Bijbelboek over lijden (Job) komen de Psalmen. Alsof gelovigen, geleid door de Geest, aanvoelen: Psalmen, dát helpt als we lijden. Juist in het stellen van vragen. In het klagen. Daarin ligt de weg naar bevrijding. Zo geloofde Gods volk. Dat gelooft Jezus. Waarom hebt U mij verlaten (Psalm 22)? Dat is het laatste woord dat publiekelijk van Jezus wordt gehoord.[iii] Opmerkelijk.

Antwoorden zijn makkelijker dan vragen (Sartre). Een goede vraag helpt. Die zet je op het juiste spoor. Bij lijden loop je zomaar vast. Omdat je denkt dat je het plaatje compleet hebt. Het hoort erbij. Heel jammer, maar helaas – denken mensen. En christenen zitten nog wel eens met een ander plaatje in hun hoofd: goede schepping – zonde – straf – Golgota (dankbaar wezen, jongens!) – en het komt goed. En met dit schema gaan wij vragen en problemen te lijf. Alsof lijden in schema’s past. Alsof ons leven daarin past. We zijn mensen. We vragen waarom.

Uitstrekken
Lees dan de Psalmen. Die zitten niet bij de pakken neer. Die komen ook niet met schema’s. De Psalmen adresseren God. Waarom ga ik in het zwart, God (Psalm 43)? Waarom houdt mijn ellende niet op, God? Waarom ligt ik in een echtscheiding, God? Waarom maakt U mij ziek, God (Psalm 88)? Waarom hebben we ruzie, Heer? Hoho; zeggen wij dan. Vergeet niet dat je zondig bent. Of: vragen heeft geen zin; pijn hoort bij het leven. Dat klinkt allemaal leuk. En er zit zelfs iets in (zie andere themadienst). Toch doen Psalmen anders. Omdat gelovigen weten dat ze van God zijn – en dan ook in alles van God zijn – richten zij zich tot God. Psalmen leren je om je uit te strekken.

GOD!
WAAROM DOET U DIT, GOD?

Zo is Jezus gestorven.
Vertrouwend op God die hem niet aan het graf zou overlaten (Psalm 22[iv], Psalm 16, Handelingen 2:24-28).

De Psalmen zijn belangrijk omdat ze je leren de juiste vraag te stellen. Lijden werpt je terug op jezelf. Het isoleert je. Je hebt het moeilijk. Mensen begrijpen je niet. Aan de buitenkant ziet men misschien niks. Of men wil wel een keer naar je luisteren. Zeker. Maar niet steeds. Heb je hem/haar weer met haar verhaal. Het is toch al een jaar geleden; zit je er nu nog mee? En je gaat niet voorin de kerk zeggen hoe het is. En zo blijf je (ermee) zitten.

Psalmen maken een omgekeerde beweging. Werp het op God (1 Petrus 5:7 Statenvertaling). Wat is dat moeilijk. Je doet iets wat lijnrecht tegen je gevoel ingaat. Alsof je jezelf niet serieus neemt. Want je vraag is juist of je kunt vertrouwen. Word ik gehoord? Wat heb je aan klagen? Kun je niet beter je mond houden? Volwassen worden? God is een sprookje. Want als God bestond dat zou Hij toch moeten zorgen dat het beter zou gaan. Zo dacht de vrouw van Job. Zeg God vaarwel en sterf (Job 2:9). Die verleiding kent Job heel goed. Hoor hem vertwijfeld roepen. Maar Job doet toch anders. Heer Jezus, duizend vragen (GK 150). De vragen zijn voor ieder mens gelijk. Alleen de richting, de adressering verschilt. Wat is Job dapper. Wat zijn mensen die lijden juist vaak sterke mensen. Mijn God; waarom?

Loslaten
De Psalmen doorbreken de stroom van onze vanzelfsprekende gedachten. Tegen jezelf in bid je met de Psalmen mee. Je laat jezelf los. Je laat je meevoeren op die andere stroom. Die stroom van al die gelovigen die ons voorgingen – al konden ze niet zien (Hebreeën 11). Leer mij op water te lopen (opw. 789). Blijkbaar is dat de enige manier om ‘antwoord’ te krijgen. Dat ene pad. Dat smalle pad. Dat onmogelijke pad. De Psalmen brengen je naar Jezus. Neem je kruis op en volg mij (Matteüs 16). Dat is een marsorder. De weg naar Golgota. Jezus ging. Want hij wist dat dit de weg naar leven was (Hebreeën 12:2).

Liefhebbers van de boeken/films van Tolkiens The Lord of the Rings weten dat deze weg van Jezus in zijn werk voorkomt. Denk aan een opmerking van Gimli, de dwerg met het reuzenhart. Als Gimli zich realiseert dat ze de machtige vijand moeten gaan aanvallen op zijn eigen terrein, snapt hij dat dat onmogelijk is. Toch kan het niet anders. Gimli zegt dan: certainty of death, small chance of success: what are we waiting for? En daar gaan ze. Hun dodenmars wordt, miraculeus en pas helemaal op het einde, een triomftocht. Waarom? Omdat ze erop vertrouwden dat deze moeilijke weg de enige weg was.

Zo lezen we Psalm 43. Ik zal Hem weer loven, mijn God die mij ziet en redt. Daarmee eindigt het lied. Niet omdat het pais en vree is voor de schrijver van Psalm 43. Maar omdat de weg de Godsklacht de route van en naar Gods verlossing is.

3 De gemeente.
Tot slot. Wat kunnen we voor elkaar betekenen bij lijden en tegenslag? Kúnnen we iets voor elkaar betekenen?

Jezus’ weg met zijn volgelingen
Allereerst is het goed om de juiste (volg)orde te zien. En die is niet altijd makkelijk. Het lijkt – nee het is – soms zo oneerlijk. Waarom ik en waarom zo? Al stelt niet iedereen die vraag; de vraag is er wel. En ook met deze vraag worstelen de Psalmen (Psalm 73[v]). Blijkbaar gaat de Heer met ieder van ons een weg; ten diepste is dat tussen de Heer en zijn volgeling (Johannes 21:21 en 22). Het komt erop aan om te zien hoe die weg is. Paulus zegt ergens: ieder mens moet zijn eigen lasten dragen (Galaten 6:5). Dat klinkt hard. Zeker als het over lijden gaat. En het zou ook hard zijn als het daarbij bleef. Maar dat is gelukkig niet zo. Paulus zegt ook: draag elkaars lasten (Galaten 6:2). In die (volg)orde.[vi]

Wat kunnen we voor elkaar betekenen? Die vraag brengt ons terug naar vorige week. Toen zongen we: Ik wil jou van harte dienen, ik wil als Christus voor jou zijn (opw. 378).[vii] Het is de houding van Jezus. Jezus die zijn leerlingen voorging. Steeds bemoedigde. Aanspoorde. Soms corrigeerde. ER IS. Wees er voor elkaar, gemeente. In gebed. Meeleven. Lezen van de Psalmen. Doe dat in de mate waarin de Heer het geeft. Het gaat er niet om dat wij hierin perfect zijn. Het punt is dit: als wij gemeente zijn van Jezus, zal hij ons laten merken dat het ons aan niets ontbreekt (Psalm 23).

Geen oordeel
Misschien goed om daar iets bij te zeggen. Het gemeentelid dat het thema van vanmorgen inbracht zei: vel geen oordeel over de ander. Scherp gezegd. Als er oordeel is, kun je niet open zijn. Zeker niet als je het zelf moeilijk hebt. En geen oordeel hebben, gemeente, gaat verder dan een bepaalde situatie of een bepaald persoon. Ook dat gaat over de houding van Jezus om de ander te dienen (opw.378). Wat kunnen wij snel oordelen. Over de beamer als die een keer niet doorklikt. Over de orgel- of combomuziek van x of y. Over de kerkenraad. Over de gemeente. Over die zuster. Die broeder. Over God die toch dit of dat had kunnen/moeten doen. We hebben ons oordeel klaar. Maar hoe kan iemand dan naar voren lopen en over een worsteling rond lijden en pijn beginnen?

De vraag naar God en lijden, is ook een vraag naar onze echtheid. Wat hebben we nodig om voor elkaar een veilige plek te zijn?[viii] En dan is het goed om hier te zeggen dat we er door Gods genade voor elkaar zijn. Dat we merken dat er in onze gemeente gebed is voor elkaar. In de kring en daarbuiten. Meeleven. Hulp. Zoveel. Zo divers. In dat spoor verder, gemeente (Filippenzen 2:1 vv). Laat je oordeel en mening over een ander los. Helemaal. En in alles. Laten we het steeds meer leren om als Christus voor elkaar te zijn.

Hoop
Ik rond de preek af. En dat doe ik met een vers uit Romeinen 8. Dat is het meest indrukwekkende hoofdstuk uit de Bijbel over lijden en hoop. Lijden van deze tijd, zegt Paulus, weegt niet op tegen de heerlijkheid die komt (Romeinen 8:18). We moeten goed luisteren. Hier spreekt iemand die zelf veel geleden heeft (2 Korintiërs 11:23-29, Kolossenzen 1:24). Paulus relativeert niet. Paulus bagatelliseert niet. Paulus doet mee met Job en de Psalmen. Hij kijkt naar Gods weg in Jezus en spreekt hoop uit. De uitdrukking die hij gebruikt is heel sterk. Er staat iets als: lijden staat in geen enkele verhouding tot heerlijkheid. Wat ons wacht is onvoorstelbaar fantastisch. En het begint al een beetje. Blijkbaar heeft Paulus genoeg gezien om het zo te zeggen.

Geloof jij het? Zie jij het?
Misschien zeg je: ik hoop het.
Nou, laat die hoop niet los.

———————————–
Zie Mijn God, waarom? Eredienst 2 God en lijden (Jesaja 40). En zie Struikelblokken om tot geloof te komen. Een korte verkenning.

Verder met deze dienst?
– A grieve observed. N.W. Clerk (pseudoniem voor C.S. Lewis). Verdriet, dood en geloof (Nederlands). Dit boek is ook verfilmd.
– Een vriend in de duisternis. Preek Psalm 88.
– Het loopt God niet uit de hand. Preek Zondag 10 Catechismus: Jozefs leven en Gods voorzienigheid.
– Geschonden bestaan. Over het kwaad, de zonde en de duivel. Naar aanleiding van de Christelijke Dogmatiek van Van den Brink en Van der Kooi.

[i] Op nummer 1 staat de vraag naar God en lijden. Op nummer 3 de vraag naar Gods Drie-eenheid. Zie de preek God, de Enige, is in Jezus onze naaste geworden (Marcus 12:28-37).
[ii] Zie Een vriend in de duisternis. Preek Psalm 88.
[iii] Zie Waarom spreken we over Goede Vrijdag? Preek Marcus 15. En De schrik van je leven. Over het wonderlijke slot van het Marcusevangelie (‘ze waren – bij een leeg graf – zo geschrokken dat ze niemand iets vertelden’, Marcus 16:8).
[iv] Zie Mijn God, mijn God; waarom hebt U mij verlaten? Preek Psalm 22.
[v] Zie Leef vanuit het nieuwe begin. En U bent alles voor mij. Preken over Psalm 73.
[vi] Zie hiervoor ook de preek over Psalm 88, zie noot ii.
[vii] Zie de korte overdenking en de liturgie Ik wil als Christus voor je zijn.
[viii] Zie De gemeente als vluchtplaats. Preek Jozua 20 over de zogenaamde vrij- of vluchtsteden.

Voorbeeldliturgie, begeleiding door het blaasensemble
Welkom
Votum
Groet
LB 444 Nu daagt het in het Oosten (Advent): 1a, 2v, 3m 4&5a
10 woorden
Psalm 50: 7 en 11
Gebed
Kindermoment Lucas 1:26-38
kinderen naar kring
Lezen Psalm 43
Zingen Psalm 43: 2 en 3
Verkondiging Mijn God, waarom? God en lijden. Themadienst 1: de weg
1 De werkelijkheid van pijn en lijden.
Onze ervaring
Jezus gekruisigd
2 De juiste vraag stellen
Uitstrekken
Loslaten
3 De gemeente
Jezus gaat met ieder zijn weg (de volgorde)
Geen oordeel
Hoop
Zingen Geest van God/leer mij op water te lopen, Opwekking 789, https://www.dagelijksebroodkruimels.nl/opwekking-789/
Dankgebed en voorbede
Kinderen komen terug
Collecte
LB 442: 1 en 2 Op u mijn Heiland blijf ik hopen, verlos mij van mijn bange pijn (Advent)
Zegen
Verdere ontmoeting