Kerst. Kerstboom, een kribbe en gezelligheid? Zo niet in het bloedstollende Openbaring 12. Daar moet je, trouwens, bijna tussen de regels door lezen om te ontdekken wat Kerst is en betekent. Maar wat een bijzonder en bemoedigend evangelie. We zingen een medley; Psalm 2 (Openbaring 12:5) en een Kerstlied. Zie onderaan, in de liturgie. Je kunt de preek beluisteren op mijn podcast.

Gemeente van de Heer

1         Een geestelijke blik op de geschiedenis.
Ga je er lekker voor zitten bij Kerst en dan lezen we van een vrouw en een monster, een draak. Wat krijgen we nou?

Hemelse ‘röntgenfoto’.
Eerst een stapje terug. We lazen uit het Bijbelboek Openbaring. Wat is dat voor een boek? Je kunt Openbaring zien als een röntgenfoto. Het kijkt dwars door de geschiedenis heen. In symbooltaal en soms in codetaal zegt Openbaring hoe de werkelijkheid is. Als je Openbaring leest, begrijp je de aarzeling van de kerk: moet Openbaring wel bij de canon van de kerk horen (Bijbel)? Je kunt er zoveel kanten mee op. Hoe vaak hebben christenen niet met een beroep op Openbaring gezegd dat ontwikkelingen in hun tijd in dat boek beschreven staan – om daar dan achteraf op terug te moeten komen?

Openbaring kun je beter zien als de proef op de som. God heeft door de profeten en apostelen die boeken en brieven gegeven die wij vandaag de Bijbel noemen. Openbaring dwingt je om al die boeken opnieuw te gaan lezen en na te gaan of je goed hebt geluisterd. Als je hebt meegelezen in de NBV21 zie je onderaan de bladzijden tal van tekstverwijzingen uit het Oude Testament staan (en er zijn er meer te noemen). Openbaring is niet zomaar wat ‘dromen’ of visioenen. Het is ook nog eens knap samengesteld (net zoals het Bijbelboek Ezechiël dat sterke overeenkomsten met Openbaring vertoont[i]).

Vrouw: al Gods kinderen.
Kijken we zo naar hoofdstuk 12. Wie zijn die vrouw en die draak? Je herkent in hen Eva en de slang. De vrouw heeft pijn bij haar bevalling en is de moeder van het leven (Genesis 3:16&20). De strijd tussen de draak en de vrouw en haar nakomeling in Openbaring 12 is de vijandschap die God uitspreekt over beide (Genesis 3:15). Maar het gaat om meer. Je moet nog beter kijken. De vrouw doet ook denken aan heel het Oude Testament dat ‘zwanger’ is van de belofte van de redder. En in de vrouw van Openbaring 12 herken je, zeker op Kerst, de heilige Maria. Zij baart haar kind. Het kind dat ‘alle volken zal hoeden met een ijzeren herdersstaf’ (Openbaring 12:5, Psalm 2[ii]). Dat is Jezus. En als je nog beter kijkt zie je dat de vrouw niet alleen de moeder van Jezus maar ook de moeder van alle gelovigen is (Openbaring 12:17).

Beter kun je daarom zeggen dat die vrouw niet één vrouw is – Eva of Maria – maar dat zij symbool staat voor allen die het volk van God en de gemeente van Jezus zijn. ‘De vrouw’ zijn allen die dankzij Jezus overwinnen (Openbaring 12:11). Heel veel van de Bijbel komt terug in die vrouw die Johannes ziet.

Draak: Gods (aloude) tegenstander.
Hetzelfde geldt voor de draak. Dat is geen sprookje. Ja, de Bijbel maakt soms gebruik van (bestaande) mythische figuren en voorstellingen. Maar de Bijbel vult die wel op haar eigen manier in. Hoe langer je naar die draak kijkt, des te beter ga je zien wat die symboliseert. De draak doet samen met de twee beesten alsof ze God zijn. Ze vormen een heuse fake Drie-eenheid (Openbaring 13)! De draak is de slang die verleidt; Eva in het paradijs, het volk – en hij probeert het zelfs bij Jezus in de woestijn (Openbaring 12:9, Genesis 3, Matteüs 4[iii]). Maar kijk beter. Je ziet in de draak ook de Farao van Egypte die (de kinderen van) Israël wil doden (Exodus 1, Openbaring 12:4). In de draak – vooral met de twee beesten (Openbaring 13) – herken je ‘Gog en Magog’ die Gods volk wilden vernietigen (Ezechiël 38&39).[iv] In onze tijd denk je aan iemand als Hitler die alle Joden wilde vermoorden. Je denkt aan christenvervolging, wereldwijd. De christenen in Johannes’ tijd hebben in deze machten de toenmalige Romeinse keizer herkend (vandaar ook de codetaal. Het is levensgevaarlijk om expliciet te zijn).

Zie je? Kijk goed. Lees heel de Bijbel. De draak symboliseert de haat tegen Jezus en de zijnen – de haat waarover Jezus zelf vaak heeft gesproken (Johannes 15).[v]

De vrouw en de bruid.
In de Kerstvakantie leg je misschien wel eens een grote puzzel omdat je daar dan tijd voor hebt. Wat is het soms zoeken welk stuk waar hoort. Openbaring kun je zien als een Bijbelse puzzel. Niet om onze problemen op te lossen maar om heel de Bijbel te overdenken. En te zien hoe God handelt. En dan dank je God dat Openbaring (toch) in de Bijbel staat. Want Jezus zegt hoe het zal gaan. Hij is overwinnaar en wij met hem. Het nieuwe Jeruzalem komt. De vrouw uit Openbaring 12 lijdt pijn en wordt vervolgd. Maar blijf kijken. Aan het eind van Openbaring is zij een oogverblindend mooie bruid (Openbaring 21)! Zo is het.

2         Het (strijd)toneel is definitief veranderd.
En nu Kerst. In deze geestelijke blik op de wereldgeschiedenis; waar is Kerst? Wat vieren wij vandaag? Het ligt het meest voor de hand om te kijken naar vers 4 en 5 waarin de hoogzwangere vrouw aan het  baren is en haar kind, Jezus,  ter wereld brengt.

Pasen is Jezus’ ‘geboorte’.
Maar, gemeente, ik moet jullie vandaag toch een beetje ‘teleurstellen’. Ik denk dat Kerst helemaal niet in beeld is in Openbaring 12.[vi] Kijk maar. Direct na de ‘geboorte’ gaat het over het wegvoeren naar Gods troon (Openbaring 12:5). Dat is Hemelvaart. Zou Openbaring Jezus’ geboorte in Bethlehem en zijn Hemelvaart als hoogtepunten noemen? Dat ligt niet voor de hand.

Bij de geboorte van het kind uit Openbaring 12 is eerder te denken aan Jezus’ geboorte’ uit de dood.[vii] De allesbeslissende slag. Golgota (12:11) en Pasen is de geboorte van een heel nieuw leven zoals de uittocht uit Egypte en de doorgang door de Schelfzee de ‘geboorte’ van Gods oudtestamentische volk was (zie Openbaring 15:2-4[viii], cf. Exodus 15).

Openbaring heeft het niet over Bethlehem maar over Pasen (en Golgota, 12:11). Jezus is immers de ‘eerstgeborene uit de dood’ (Openbaring 1:5). En Psalm 2 waarover Openbaring 12:5 spreekt, gaat niet over het ontstaan van Jezus in Maria (Matteüs 1:18, Lucas 1:35) maar over Jezus’ opwekking uit de dood (Handelingen 13:33). Kerst komt alleen indirect in beeld in Openbaring 12. In de draak die klaar staat om het kind te verslinden zie je koning Herodes die Jezus wil laten vermoorden omdat hij bang is dat Jezus zijn troon in bezit zal nemen (Matteüs 2).[ix] In die zin sluit Kerst aan bij de aloude haat tegen God en zijn volk – een haat die geïntensiveerd wordt als Gods zoon mens wordt. (Het is niet toevallig dat er juist op Kerst bloedige aanslagen worden gepleegd op christenen/kerken. Dat is die aloude haat waarover Openbaring spreekt.)

Jezus is Heer in de hemel.
Een domper dus? Geen echte Kerstpreek vandaag? Gemeente, Openbaring 12 zet je vizier op scherp. Kijk naar Jezus. Kijk hoe hij verlost. Openbaring laat de essentie zien. Haast tussen neus en lippen door wordt gezegd dat Jezus de volken zal hoeden met een ijzeren herdersstaf (Openbaring 12:5, Psalm 2). Je denkt dan dat alles in orde komt. Je verwacht dat Jezus zal heersen en dat het leven een feest wordt. En zo zal het ook zijn (Openbaring 20&21). Maar dat gaat niet op onze manier. Het gaat op een ongedachte manier. Op Gods manier. Want direct na de ‘geboorte’ (Pasen) vindt Jezus’ Hemelvaart plaats (Openbaring 12:5). De draak heeft het nakijken. Jezus regeert vanaf de goddelijke troon. Zo heerst God – zo heerst de messias (Openbaring 11:15 en 12:10). Openbaring 12:7vv vertelt vervolgens over een hemelse strijd die plaatsvindt tussen Michaël en de engelen en de draak. De draak verliest zijn plaats in de hemel. De hemel juicht. Maar ‘wee’ de aarde (Openbaring 12:12). Want de draak is uit de hemel op de aarde neergegooid en gaat daar tekeer.

En Jezus is Heer op aarde.
Maar er is echt iets veranderd! En dat begint bij Kerst – de menswording van Gods zoon. De draak kan niet meer in de hemel Gods kinderen aanklagen (Openbaring 12:10), zoals hij altijd deed Oude Testament (Job e.a. cf. Lucas 10:18). Er is een kracht die overwint; Jezus’ bloed (Openbaring 12:11). Omdat Jezus mens is geworden en is gestorven heeft de draak zijn positie verloren. De woede van de draak richting de vrouw – Gods kinderen – laat zijn hopeloosheid zien.[x] Hij kan alleen nog maar zijn woede afkoelen op een zwakkere tegenstander. Zoals de draak eerst probeerde Jezus – Gods zoon in de zwakke gestalte van een mens – aan te vallen, te verleiden en te doden; zo probeert hij dat nu bij de ‘zwakke’ vrouw.

Maar bij Jezus lukte dat niet. Want hij is Heer. En bij de vrouw lukt dat ook niet. Want zij is ‘the centre of the universe’.[xi] Kijk hoe het begin van Openbaring 12 haar portretteert. De zon is haar kleed (Matteüs 13:43[xii]). Twaalf sterren op haar hoofd. De maan is haar voetenbank. Wat een ‘vrouw’! Wat wij zien en ervaren is een vervolgde, gemarginaliseerde kerk (Openbaring 12:13vv). Ze (over)leeft in  ‘de woestijn’. Maar de Heer Jezus kijkt anders. Hij laat ons zien hoe hij naar ons kijkt. Hij ziet in ons, de gemeente, zijn bloedmooie vrouw. Zo kijkt God naar zijn kinderen. Daarom werd het Kerst. Uit liefde voor ons is Gods zoon mens geworden om haar in al haar luister bij zich te nemen (Efeze 5:27).

Alle macht aan Jezus.
Gemeente, aanhoor zo het evangelie van Kerst. Je moet daarvoor bij Openbaring 12 als het ware tussen de regels doorlezen. Openbaring 12 hoort bij een lange reeks hoofdstukken. Het begin daarvan is dat het lam (Jezus) de boekrol opent (Openbaring 5).[xiii] Hij is Heer van de geschiedenis. Heer van hemel, aarde en de kerk. In de (niet expliciet genoemde) menswording, de overwinning op de dood en met Hemelvaart is er een nieuw tijdperk aangebroken. Jezus heeft alle macht in de hemel en op de aarde (Matteüs 28:18).[xiv] Dat zegt Openbaring 12 in symbooltaal.

3         ‘Vrede op aarde’; zing en doe mee.
Past Openbaring 12 bij Kerst? Nou, de kribbe, een kerstboom enzo vind je er niet terug. En toch denk ik dat dit hoofdstuk vandaag op Kerst belangrijk is. Dat zit vooral in de blikrichting van het hoofdstuk. Had Johannes een camera gehad dan zou hij heen-en-weer zwenken van de hemel naar de aarde. De focus ligt, aan het eind, op de aarde. Want de hemelse strijd is gestreden. De draak is eruit gegooid. Het feest is daar begonnen. En hier? Bij jou? Bij ons? Dat is het punt.

De aarde hééft haar koning leren kennen. Hij ís in haar midden geboren. Hééft de dood overwonnen (Openbaring 12:5). En dan krijgt die verleider, die slang en draak, nog een korte tijd (cf. 1 Korintiërs 7:31).[xv] Het is echt de laatste wee (Openbaring 11:14); vlak voor de ‘geboorte’ van de nieuwe hemel en aarde (Openbaring 21). Wat een bemoediging voor de kerk uit Johannes’ tijd die onder zware druk leefde. Niet de keizer of welke (staats)godsdienst dan ook maar regeert. Jezus heeft alle macht. En let op. Laat je niet neppen. Blijf op Jezus letten en volg hem.

Meedoen met de hemel.
Is Openbaring 12 een bemoediging voor ons? Wij leven bijna 2000 jaar later. In ons land geen christenvervolging. Wij zijn vrij om te geloven wat we willen. Wat is voor ons het gevaar? Ik denk dat wij, als wij niet uitkijken, verslappen. Lauw worden in het geloof. Zeker nu Corona ons extra op de proef stelt. In Nederland geloven heel wat mensen. Maar lid zijn van de kerk en daarin actief meedoen? Openbaring 12 zegt: (ook) die kerk is die vrouw. Zij is je moeder – die je leven geeft. En vandaag? Doe je mee? Houd je het voor gezien? Misschien een online-dienst op zondag…. Denk je verder nog wel eens aan de Heer? En het geloof moet wel aansprekend zijn. En de kerkdienst ook. Anders houdt het op. Als we niet oppassen sukkelen wij – de kerk in het Westen – in slaap, gemeente. Leggen wij eerst onze eisen op tafel. Begin je met datgene waar geloof, de kerk en misschien ook God aan zouden moeten voldoen – voordat je meedoet.

Kerst schut je wakker. Denk aan de engelenzang. ‘Vrede op aarde’. Vanuit Openbaring 12 zie je hoe bijzonder dat lied is. Voor die hemelse vrede is gevochten. Voor de aardse vrede ook. Jezus heeft zijn leven ervoor gegeven. En dat verandert de zaak. Het gaat erom dat je bij Gods geboden blijft en bij het getuigenis van Jezus (Openbaring 12:17). Denk aan vorige week toen … vertelde van de uitnodiging voor de Alpha-cursus. Gemeenteleden… die vandaag en morgen Kerstpakketten rondbrengen. Jullie, jongeren, als je (online) blijft samenkomen en meedoen in de gemeente. Dat is Kerst. Meedoen met de hemel. Zo ben je met en achter Jezus aan meer dan overwinnaar.

Gemeente, vier Kerst.
Volg je Heer in alles.
En heb zo de ander lief.

---

[i] Zie onder Ezechiël en Openbaring in KNOWN. Inleiding prekenserie Ezechiël.
[ii] Zie preek Psalm 2. Psalm 2 is, met Psalm 110, de vaakst geciteerde Psalm in het Nieuwe Testament.
[iii] Zie korte inleiding over prekenserie Jezus in de woestijn verzocht.
[iv] Zie God vernietigt het kwaad. Preek Ezechiël 38 en 39. Zeker is ook te denken aan Gods oordeel over de volken (waaronder Egypte), zie preek Jezus, Heer van de volken. Preek (delen uit) Ezechiël 25-32.
[v] Zie preek Johannes 15 Blijf van Jezus getuigen.
[vi] H.R. Van de Kamp (CNT) heeft het wel over Kerst en Hemelvaart. Hij licht die keuze niet toe.
[vii] Zo leggen Tom Wright (zonder toelichting) en het Internationaal Commentaar op de Bijbel (Kampen, 2001) uit.
[viii] Openbaring 15 hoort bij hoofdstuk 12. Zie voetnoot xiii hieronder.
[ix] Zie preek De ster van Bethlehem. Preek Matteüs 2.
[x] Zie preek Hemelvaart.
[xi] Het gaat erom hoe je dit gebruikt. Het OT kent deze uitspraak: Jeruzalem is de navel van de aarde. Maar dat is ze alleen van Godswege (daarover gaat het conflict in Ezechiël). Zie onder 6 van KNOWN. Inleiding op prekenserie Ezechiël. De kerk kan zichzelf ook op een verkeerde manier te belangrijk maken. Zie een artikel over de positie van de kerk naar aanleiding van een zogenaamde MantelMadonna(2013).
[xii] Zie preek gelijkenis Matteüs 13.
[xiii] De boekrol staat voor de komst van Gods koninkrijk, door oordeel heen. De eerste zes zegels gaan open (Openbaring 6 en 7). Daarna het zevende zegel. Dan ‘vertraagt’ Openbaring; zeven engelen krijgen een bazuin. De eerste zes engelen blazen op die bazuin waarop Gods oordeel losbarst (8:6-11:14). Als de zevende engel op de bazuin blaast ‘begint het koningschap van onze Heer over de wereld, en dat van messias’ (11:15, cf. 12:10). Hoofdstuk 12 hoort bij een intermezzo; de tempel gaat open (11:19), er komen zeven laatste engelen met plagen en dan gaat de verbondstent open (15:5).
[xiv] Zie preek over het slot van het evangelie van Matteüs 28 (mij is alle macht).
[xv] Zie Het is tijd. Tijd om in alles de koning te volgen. Preek 1 Korintiërs 7:31.

Liturgie

Psalm 23:1 en 2 in het verband met een overlijden in de gemeente

Voorafgaan aan de dienst: Komt allen (online) tezamen LB 477: 1, 2 en 3

Afkondiging overlijden gemeentelid

Welkom (ouderling van dienst)

Votum en groet Sela
LB 481: 1 en 2 Hoor de engelen zingen de eer

Zaligsprekingen
GK Psalm 89:7  Hoe zalig is het volk

Gebed

kindermoment Kerstverhaal gemaakt door Willem van Schaaijk https://www.youtube.com/watch?v=0mq95X67dY4
Een kind is ons geboren https://www.sela.nl/liederen/123/een-kind-is-ons-geboren.html

Lezen Openbaring 12:1-17 (niet vers 18)
Psalm 2 en kerslied (medley)

PSALM 2: O kom Immanuël – wat willen die wereldleiders toch? Gebed (gezongen op half tempo): ‘O kom, o kom Immanuël, verlos Uw volk, Uw Israël.’

1. Wat willen al die wereldleiders toch
   met al hun plannen en hun dwaze dromen?
   Ze voeren overleg om door bedrog
   van God en zijn gezalfde los te komen.
   Dan lacht de HEER vanuit zijn hemelwoning;
   Hij spreekt tot hen met goddelijke spot:
   ‘Ik ben de HEER en mijn gezalfde koning
   regeert in Sion, op de berg van God.’

1. Hij sprak tot Mij en kondigde dit af:
   ‘Jij bent mijn zoon; Ik geef aan jou het leven.
   Bedwing de volken met een sterke staf;
   Ik heb hen aan jou in bezit gegeven.’
   Heersers, wees wijs: je moet de HEER gaan eren.
   Kniel voor de zoon en luister naar zijn stem.
   Hij zal je anders in zijn vuur verteren.
   Je bent pas veilig als je schuilt bij Hem.

O kom, o kom, Gij Oriënt
en maak uw licht alom bekend
verjaag de nacht van nood en dood
wij groeten reeds uw morgenrood
Weest blij, weest blij, o Israël
Hij is nabij, Immanuël

O kom, die onze Heerser zijt,
In wolk en vuur en majesteit.
O Adonai die spreekt met macht,
Verbreek het duister van de nacht.
Weest blij, weest blij, o Israël!
Hij is nabij, Immanuel!

Verkondiging van het evangelie

Glorie aan God, opwekking 354 https://dagelijksebroodkruimels.nl/opwekking-354/

Geloofsbelijdenis: artikel 18 Nederlandse Geloofsbelijdenis
Maria had je door? https://www.sela.nl/liederen/205/maria-had-je-door.html

Dankgebed en voorbede

Collecte
GK 50 Ere zij God (met tegenstem)

Zegen
Amen (gezongen)